معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست هم‌اندیشی با فعالان کتاب سایبر، بحث‌های سایبری را یکی از حامل‌های فعال در حوزه کتاب دانست و گفت: این بحث‌ها می‌تواند کمک کند که تحلیلی از ظرفیت فعلی حوزه سایبر کتاب داشته باشیم.
نگاه سیاستگذاری به حوزه سایبر کتاب
سیدعباس صالحی در این نشست با تأکید بر این موضوع که باید با نگاه سیاستگذاری و نه ساختارسازی، به حوزه سایبر کتاب توجه کنیم اظهار کرد: فضای سایبر ضدساختار است و حق و توان این را نداریم که در این فضا ساختارسازی کنیم. توقع ما از حاکمیت باید سیاستگذارانه باشد و خود فعالان این حوزه باید در این عرصه میدان‌داری کنند. کار نهادهای حاکمیتی با واسطه دولت، بانی شدن است و مجموعه پای کار، مجموعه‌های فعال داخلی هستند.
وی ادامه داد: ابزارهای جدید از جمله شبکه‌های اجتماعی، ابزارهای راهگشای حوزه فرهنگ هستند که باید برای آگاهی‌بخشی از آنها بهره برد. جهان به سمت توسعه ابزارهای آگاهی‌بخشی حرکت می‌کند. حوزه سایبر و شبکه‌های اجتماعی کمک می‌کنند که انحصارهای موجود در استبدادهای کهن و مدرن از بین بروند.
فرهنگ‌سازی اجتماعی در حوزه حقوق نشر و فضای سایبر
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنانش گفت: امروز فضا از لحاظ فرهنگی و اقتصادی امیدوارکننده است و با امید می‌توان به این مسأله نگاه کرد. فرهنگ‌سازی اجتماعی در حوزه حقوق نشر و فضای سایبر، با کمک فعالان این حوزه و ایده‌هایشان امکان‌پذیر و تأثیرگذار است.
صالحی با اشاره به این‌که در حوزه سایبری کتاب نیازمند مطالعات پایه هستیم، عنوان کرد: ظرفیت‌شناسی حوزه سایبر کتاب در مقایسه با فضای حقیقی و معرفی مزیت‌های هریک از این دو حوزه و همچنین ظرفیت‌شناسی وضعیت موجود سایبر کتاب در ایران، از جمله کارهای ضروری است که باید صورت گیرد.
وی افزود: مطالعات میدانی برای رصد فضای سایبر در فضای جهانی و گزارش‌نویسی برای برنامه‌ریزی، سیاستگذاری و نهادسازی در حوزه سایبر کتاب نیز از موضوعات مهمی است که اکنون در این زمینه‌ها دستمان خالی است.
تأکید بر مبناسازی در حوزه کتاب و سایبر
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با تأکید بر مبناسازی در حوزه کتاب و سایبر گفت: ظرفیت‌شناسی حوزه سایبر کتاب در مقایسه با فضای حقیقی دارای اهمیت بسیاری است. باید بررسی کرد که آیا حوزه سایبر منتفی‌کننده حوزه حقیقی است؟ و از لحاظ کمیت و کیفیت و لذت مطالعه نسبت حوزه حقیقی و سایبر چیست؟ باید مزیت‌ها و معایب و ظرفیت‌های هریک از این دو حوزه را کارشناسانه بررسی کرد.
صالحی اظهار کرد: در حوزه سایبر امکان گفت‌و‌گوهای همزمان زبان‌ها و جغرافیای مختلف وجود دارد. امکان بررسی این موضوع وجود دارد که دید کتاب با چه اندازه و چه نوع مخاطبانی مواجه است و این در واقع نوعی مشاوره آنلاین است.
شبکه‌های اجتماعی به کمک فضای سایبر آمدند
مجید غلامی جلیسه، معاون فرهنگی و پژوهشی و آموزشی خانه کتاب نیز در این نشست با تأکید بر ترویج فرهنگ کتابخوانی در عصر حاضر به‌صورت حقیقی و مجازی گفت: در یک دهه ترویج فرهنگ کتابخوانی از طریق فضای سایبر، به‌خاطر ظرفیت‌های کاربردی‌تر، جایگاه بهتری پیدا کرده است.
وی ادامه داد: در دهه 80 با ترویج کتاب و مطالعه از طریق وبلاگ‌نویسی در سنین مختلف و دیدگاه‌های متفاوت، رشد نسبتاً سریعی در این حوزه صورت گرفت. بسیاری از نویسندگان و ناشران منفعت‌‌های زیادی از این فضا بردند. از اواخر دهه 80، سیستم توزیع و فروش در فضای سایبر رایج و ظرفیت‌های فراوانی در این زمینه ایجاد شد. در اوایل دهه 90 شبکه‌های اجتماعی به کمک فضای سایبر آمدند و نقش آن‌را پُررنگ‌تر کردند.
برنامه‌ریزی کلان برای توسعه کتاب و فرهنگ مطالعه نداریم
در ادامه اين نشست معاون فرهنگی و پژوهشی و آموزشی خانه کتاب با اشاره به این‌که حرکت سایبری در حوزه کتاب، حرکتی خودجوش از سوی افراد علاقه‌مند بود، اظهار کرد: در فضای مجازی، برنامه‌ریزی کلان برای توسعه کتاب و فرهنگ مطالعه و کتابخوانی نداریم و این موجب تأسف است گفت: در دنیا برای این حوزه برنامه‌ریزی بسیاری شده است ولی در ایران به معنای حرفه‌ای شاهد این اتفاق نیستیم.
غلامی جلیسه گفت: در خانه کتاب در یک سطح کلان به دنبال راه‌اندازی بخش ویژه نشر الکترونیک هستیم و در این زمینه راه بسیار طولانی و پُر از سختی برای رسیدن به اهداف عالی پیش‌رو داریم. این نشست بهانه‌ای برای نشان دادن اهمیت این حوزه و مقدمه‌ای برای برنامه‌ریزی در این حوزه و رسیدن به افق‌های موردنظر است.
محمدرضا اسدزاده، سردبیر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نیز در نشست هم‌اندیشی با فعالان سایبر کتاب در قالب چند پیشنهاد عنوان کرد: کارشناسانی که در این نشست حضور دارند، نبض و فضای جامعه را در اختیار دارند. همه ما باید برای ایجاد انجمنی که برخاسته از میان همین فعالان حوزه نشر الکترونیک باشد، تلاش کنیم. یک نماینده و متولی مشخص باید خواسته‌ها، نیازها و مشکلات را دسته‌بندی و این مطالبات را برای به سرانجام رسیدن از دولت بخواهد.
وی افزود: مسأله مهم دیگر که باید از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فعالان عرصه سایبر به‌طور جدی دنبال شود، بحث نظام و سازمان جامع رسانهای است که از ابتدای سال جاری مطرح شده و اگر این طرح تا پایان سال به سرانجام نرسد، دیر می‌شود.
اسدزاده در ادامه گفت: امروز روزنامه‌نگاری سایبر و کتابداری آنلاین در جامعه ایران در نقطه صفر است. برگزاری دوره‌های آموزشی کاربردی و کارگاهی برای روزنامه‌گاران و اهالی قلم و کتاب ضروری است.
فضای مجازی فرصت مناسبی برای خواندن و خوانده شدن
عباس حسین‌نژاد، فعال و کارشناس حوزه سایبر کتاب که دبیری این نشست هم‌اندیشی را برعهده داشت، با بیان این جمله که در این روزگار، کار خوب جواب نمی‌دهد و در واقع بهترین کار جواب می‌دهد، افزود: ماجرای کتاب در عصری که خانواد‌ه‌ها باید فرزندان داناتری تربیت کنند، بسیار مهم است.
وی ادامه داد: فضای مجازی فرصت مناسبی برای خواندن و خوانده شدن است. شبکه‌های اجتماعی به کمک فرهنگ آمده‌اند، فقط باید راه استفاده درست از آن را پیدا کنیم.
رعایت نکردن قانون کپی‌رایت، مشکل بزرگ نشر ایران
مجید قاسمی، مدیر سایت فیدیبو نیز در ادامه نشست درباره ضرورت برگزاری این نشست گفت: اهمیت این نشست در این است که نشان می‌دهد، این موضوع برای مجموعه تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران مهم است.
وی افزود: یکی از مشکلاتی که نشر ایران با آن روبه‌روست، رعایت نکردن قانون کپی‌رایت است. فیدیبو «کمپین رصد» را به این منظور راه‌اندازی کرد که مبتنی بر ایده‌‌ای در حقوق به نام مدیریت جمعی است. کمپین رصد به شکل دوستانه با وب‌سایت‌ها و مراکزی که کتاب‌ها را به‌صورت غیرقانونی منتشر می‌کردند، جلسات بسیاری برگزار کرد و در این مدت توانسته بیش از 80 عنوان کتاب را از روی سایت‌ها جمع‌آوری کند.
مدیر سایت فیدیبو بیان کرد: این اتفاق با استقبال ناشران روبه‌رو شد. کمپین فیدیبو به‌طور رسمی از سوی نمایشگاه فرانکفورت مورد حمایت قرار گرفته و قرار است به زودی با حمایت این نمایشگاه بین‌االمللی کتاب، توری در خاورمیانه داشته باشد.
آگاهی به جامعه درباره کپی‌رایت
قاسمی ادامه داد: برای حل مشکل کپی‌رایت و جلوگیری از انتشار غیرقانونی محتوا و کتاب، حمایت جدی از سوی قانونگذاران کشور لازم است. لایحه‌ای درباره کپی‌رایت در حال ارائه به مجلس است که این لایحه دغدغه ناشران است و باید دیده شود.
وی گفت: از وزارت ارشاد خواهشمندم که پیگیر تصویب این لایحه باشند و موضوع کپی‌رایت را بیش از پیش جدی بگیرند. یکی از وظایف وزارتخانه، آگاهی دادن به جامعه درباره مسأله کپی‌رایت است.
هنوز بسیاری از مردم ما مایل هستند کتاب حلال بخوانند
محمد صدوقی، مدیر پروژه طاقچه نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: پروژه طاقچه 21 آبان‌ماه رونمایی شد و فعالیت آن بیشتر در زمینه موبایل و تبلت و ایده آن برگرفته از پروژه مایکت (فروشگاه نرم‌افزارهای اندروید در حوزه کتاب) است.
این فعال حوزه سایبری کتاب افزود: برای حل معضل کپی‌رایت در کشور باید راه خرید و عرضه قانونی کتاب را توسعه دهیم. اکنون حدود هشت شرکت در این زمینه در کشور فعالیت می‌کنند، اما هنوز قانون مشخصی برای کتاب‌های الکترونیک در کشور وجود ندارد. باید متولی مشخص و قانون مشخصی برای آن تدوین و بیش از پیش به آن بها داده شود، چراکه هنوز بسیاری از مردم ما مایل هستند کتاب حلال بخوانند.
ایبنا از ابتدای راه‌اندازی سیاست مردم‌نگرانه نداشته است
حسام‌الدین مطهری، فعال فرهنگي و کارشناس حوزه سایبر که در زمینه انتشار کتاب و رمان آنلاین فالیت می‌کند، در این نشست گفت: در دهه 80 وبلاگستان فارسی اوج گرفت، اما به دلیل سلطه سیاست بر حوزه کتاب، ورق برگشت. حتی نگرش وبلاگ‌نویسان به سمت نگرش سیاسی بر ادبیات رفت. باید راهی برای زنده شدن دوباره وبلاگستان ادبی و تلطیف فضا در آن صورت گیرد.
وی ادامه داد: بهره‌گیری از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی در حوزه کتاب تا حدودی فکر خوبی است، اما شبیه این است که در زمین اسکی، فوتبال بازی کنیم.
مطهری عنوان کرد: شاید خانه کتاب بتواند در تعامل و تفاهم با مسئولان همه سایت‌های موجود در فضای مجازی، مواد خام و کتاب در اختیار آنها قرار دهد تا در این سایت‌ها حداقل هفته‌ای یک یا دو کتاب معرفی شود.
این فعال حوزه سایبر در پایان سخنانش در انتقاد به عملکرد خبرگزاری کتاب ایران گفت: ایبنا از ابتدای راه‌اندازی سیاست مردم‌نگرانه نداشته است.
کاربران در شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند درباره کتاب فعالیت کنند
احسان ناصری گازار، مدیر شبکه اجتماعی سرانگیز کتاب به‌عنوان دیگر کارشناس حاضر در این نشست اظهار کرد: این پروژه از یک سال پیش کار خود را با ساخت هایکو کتاب آغاز کرد. با تحقیقات انجام شده مشخص شد که کاربران در شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند درباره کتاب و نقد و معرفی آن فعالیت کنند. این پروژه نویسندگان و علاقه‌مندان به نویسندگی را در یک شبکه اجتماعی گردهم آورده و هدفش آن است که علاقه‌مندان زمانی را به کتاب اختصاص دهند و روی آن تمرکز کنند.
وی افزود: این شبکه برای فروش کتاب به‌صورت یک کالای دیجیتال راه‌اندازی نشده است. برخی از فعالان عرصه تخصصی کتاب تاکنون در این پروژه مشارکت داشته‌اند، اما اهالی کتاب برای نوشتن نقدهای تخصصی و معرفی حرفه‌ای کتاب باید مشارکت بیشتری داشته باشند.
دانش ما از فروش آنلاین باید در خدمت کتاب فارسی باشد
نیما افشار نادری، مدیر فروشگاه اینترنتی پندار بازار و مدیر پروژه پیشخوان کتاب نیز در ادامه با اشاره به این مطلب که وبلاگ و شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر تمرکز نداشتن مخاطبان و کاربران است، گفت: شبکه‌های مجازی کمک می‌کنند با صدها هزار نفر با هزینه بسیار کم ارتباط برقرار کنیم؛ هر روزی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی‌کنیم، دیر است.
وی در ادامه بیان کرد: تولید محتوا را به هر شکل خلاقانه و از هر جایی باید جدی بگیریم. تمام دانش ما از فروش آنلاین باید در خدمت کتاب فارسی قرار گیرد.
هم‌افزایی فعالان فضای سایبر برای شکستن انحصار رسانه‌های چاپی
مصطفی قوانلو قاجار، روزنامه‌نگار حوزه کتاب و نویسنده ستون کتاب همشهری و کتابدونی در اینستاگرام، دیگر مهمان حاضر در این نشست هم‌اندیشی با اشاره به این نکته که عصر وبلاگ‌نویسی در دنیا تا حدودی به آخر رسیده، افزود: اکنون عصر شبکه‌های اجتماعی است، باید به‌روز باشیم و به‌روز از امکانات موجود استفاده کنیم. باید از شبکه‌های اجتماعی برای ترویج، معرفی و کمک به شبکه توزیع کتاب استفاده کنیم.
وی گفت: هم‌افزایی فعالان حوزه رسانه‌های اجتماعی و اینترنت می‌تواند بسیار مفید باشد. شبکه‌های اجتماعی آنقدر قدرتمند هستند که بتوانند انحصارهای موجود در رسانه‌های چاپی را بشکنند. گاهی در رسانه‌های چاپی، کتابی مطرح می شود که تنها به دلیل اعتبار نویسنده‌اش مطرح شده، در حالی‌که محتوای خوبی ندارد. با شکل‌گیری هم‌افزایی، فعالان رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند این انحصارهای شکل‌گرفته را بشکنند و به توزیع بهتر کتاب‌ها و به‌ویژه کتاب‌هایی که کمتر معرفی شده‌اند کمک کنند.
قوانلو در ادامه اظهار کرد: بسیاری از فعالان حوزه کتاب به‌صورت گمنام در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند که برای معرفی و توسعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی در تمام کشور باید آنها را ساماندهی کرد.
کتاب پلی است بین پدیدآورندگان و خوانندگان
حسین شوکت‌مقدم، مدیر مرکز گسترش فرهنگ رایانه‌ای کتاب نیز در ادامه موضوع این نشست گفت: از سال 79 به عنوان یک کتابخوان که در جست‌و‌جوی کتابی بودم که هیچ جا نبود، کار را با معرفی تازه‌های نشر و معرفی مشخصات کتاب‌ها و پدیدآورندگان آنها آغاز کردم. امروز به این پروژه با توجه به هست‌ها و امکانات موجود به عنوان یک بنگاه تجاری نگاه می‌کنیم.
دولت اگر می‌تواند کمک کند و اگر نمی‌تواند سنگ نیندازد
وی ادامه داد: در دنیا سایت‌های اینترنتی باعث افزایش کتابخوانی شده‌اند و براساس آمار آمازون، 40 درصد فروش کتاب افزایش داشته است.
شوکت‌مقدم تأکید کرد: کتاب اگر خوب باشد و درست معرفی شود، قطعاً فروش می‌رود. ما امروز پنج میلیون کتابخوان و یک بازار پنج میلیونی داریم که باید آنها را حفظ کنیم و این بازار را تقویت کرده و توسعه دهیم. دولت اگر می‌تواند کمک کند و اگر نمی‌تواند سنگ نیندازد.
کار کتاب را در ایران نباید به رسانه‌ها سپرد
پدرام الوندی، کارشناس شبکه‌های اجتماعی و پروژه‌های آنلاین واقعیت افزوده در مؤسسه همشهری، به‌عنوان حسن ختام مباحث مطرح شده در نشست هم‌اندیشی با فعالان سایبر کتاب گفت: شبکه‌های اجتماعی موازی با فضای جامعه هستند و چیزی جدای از جامعه یا جلوتر از آن نیستند. بازتاب رسانهای کتاب در حال حاضر در کشور ما وضعیت خوبی ندارد؛ کار کتاب را در ایران نباید دست رسانه‌ها سپرد.
وی افزود: در حوزه نشر الکترونیک در کشور هیچ خروجی نداریم و اگر امروز فیدیبو هم نباشد چیز قابل عرضه‌ای نداریم. سیاست‌های حمایتی دولت هم باید به سمت خروجی‌های الکترونیک برود.
| ردیف | مهمان نشست | جمله کلیدی |
| 1 | سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی | لزوم فرهنگ‌سازی اجتماعی در حوزه حقوق نشر و فضای سایبر |
| 2 | مجید غلامی جلیسه، معاون فرهنگی و پژوهشی و آموزشی خانه کتاب | برنامه‌ریزی کلان برای توسعه کتاب و فرهنگ مطالعه نداریم |
| 3 | محمدرضا اسدزاده، سردبیر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) | روزنامه‌نگاری و کتابداری آنلاین در ایران در نقطه صفر است |
| 4 | عباس حسین‌نژاد، فعال و کارشناس حوزه سایبر | فضای مجازی فرصت مناسبی برای خواندن و خوانده شدن است |
| 5 | مجید قاسمی، مدیر سایت فیدیبو | رعایت نکردن قانون کپی‌رایت، مشکل اصلی نشر ایران |
| 6 | محمد صدوقی، مدیر پروژه طاقچه | هنوز بسیاری از مردم مایل هستند کتاب حلال بخوانند |
| 7 | حسام‌الدین مطهری، کارشناس حوزه سایبر | ایبنا از ابتدای راه‌اندازی سیاست مردم‌نگرانه نداشته است |
| 8 | احسان ناصری گازار، مدیر شبکه اجتماعی سرانگیز | کاربران در شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند درباره کتاب فعالیت کنند |
| 9 | نیما افشار نادری، مدیر پروژه پیشخوان کتاب | تمام دانش ما از فروش آنلاین باید در خدمت کتاب فارسی قرار گیرد |
| 10 | مصطفی قوانلو قاجار، روزنامه‌نگار حوزه کتاب | هم‌افزایی فعالان فضای سایبر برای شکستن انحصار رسانه‌های چاپی |
| 11 | حسین شوکت‌مقدم، مدیر مرکز گسترش فرهنگ رایانه‌ای کتاب | دولت اگر می‌تواند کمک کند و اگر نمی‌تواند سنگ نیندازد |
| 12 | پدرام الوندی، کارشناس شبکه‌های اجتماعی | کار کتاب را در ایران نباید دست رسانه‌ها سپرد |
نظر شما