به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از  مهر، شورای عالی انقلاب فرهنگی در چهارم آبان‌ماه ۱۳۸۹ و در ششصد و هفتاد و سومین جلسه خود، مصوبه‌ای را با عنوان «سند نهضت مطالعه مفید» از تصویب گذراند. گزارش زیر تلاش می‌کند میزان تحقق اهداف این مصوبه را بعد از گذشت ۴ سال از ابلاغ آن به دستگاه‌های مربوطه، بررسی کند. اما ابتدا نگاهی بر متن این مصوبه:
در مقدمه مصوبه «سند نهضت مطالعه مفید» ضمن اشاره به «نقش والا و حساس مطالعه در تكامل فردی و اجتماعی بشر» و «تصریحات موكد و مكرر مقام معظم رهبری درباب افزایش مطالعه و كتابخوانی» تاکید شده است: «بدون شك ترویج و گسترش فرهنگ مطالعه مفید در كشور، در گروه حمایت همه‌جانبه سازمان‌ها و نهادهای نظام و توجه خاص مسئولان به این امر است».
 
مطالعه مفید چیست؟
اما مطالعه مفید دقیقاً چیست؟ در ماده ۱ این مصوبه که ناظر بر مفاهیم كلیدی سند است، واژه ترکیبی «مطالعه مفید» اینگونه تعریف شده است: «مطالعه‌ای مفید است كه اولاً معطوف به اثر و نتیجه بوده و دستاوردی علمی، عملی (رفتاری)، ذهنی و یا قلبی داشته باشد و ثانیاً آن دستاورد برای تربیت انگیزه، افزایش تعهد، ارتقای توانایی ذهنی، توسعه دانش كاربردی، ارتقای مهارت عملی و نهایتاً در جهت پرورش و تعالی فرد در راستای به‌ فعلیت رساندن استعدادهای الهی وجود او در یكی از چهار زمینه مذكور باشد».
 
تا عضویت ۳۵ درصد جمعیت کشور در کتابخانه‌های عمومی چقدر فاصله است؟
هدف اصلی از تدوین سند نهضت مطالعه مفید که پیشنهاددهنده اولیه و اصلی آن شورای فرهنگ عمومی کشور بود، «دستیابی به جایگاه ممتاز در جهان از نظر سرانه مطالعه و به‌ خصوص مطالعه مفید بر اساس سند چشم‌انداز بخش فرهنگ عمومی در افق ایران ۱۴۰۴» عنوان شده است. در این راستا البته اهداف خُردی هم در نظر گرفته شده است؛ از آن جمله افزایش فضای كتابخانه‌های عمومی به میزان ۸ متر به ‌ازای هر ۱۰۰ نفر، فراهم‌آوری ۴ جلد كتاب به‌ ازای هر نفر در كتابخانه‌های عمومی، عضویت ۳۵ درصد جمعیت ایران در كتابخانه‌های عمومی، توجه به مطالعه غیردرسی و مفید در روند آموزش رسمی كشور و توجه به مطالعه مفید در برنامه‌های اوقات فراغت.
 
بر اساس آمارهای یک مطالعه با عنوان «درآمدی بر جامعه كتابخانه‌های عمومی »، تعداد اعضای كتابخانه‌های عمومی تحت پوشش نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور که در مهرماه سال ۱۳۸۵ کمتر از یک میلیون نفر (دقیقاً ۹۸۸ هزار و ۵۸۸ نفر) در سال ۸۵ به نزدیک دو میلیون نفر (دقیقاً یک میلیون و ۷۳۷ هزار و ۷۹۱ نفر) در مهرماه ۸۹ افزایش یافته است. جدا از اینکه باید به این آمارِ البته نه چندان به روز، تعداد اعضای كتابخانه‌های مشاركتی ایران را نیز افزود، اما ناگفته پیداست که فاصله تا تحقق یکی از اهداف خُرد این طرح که عضویت ۳۵ درصد (یعنی بیش از ۲۷ میلیون نفر) از جمعیت کشور - البته تا سال ۱۴۰۴ - در کتابخانه‌های عمومی است، بسیار زیاد است.
 
۲۸ طرحی که قرار بود نهضتی ایجاد کنند!
سیاست‌های «سند نهضت مطالعه مفید» را شورای عالی انقلاب فرهنگی، تدوین می‌کند. ارتقای شاخص‌های كتابخانه‌ای در ابعاد فضا، منابع، عضو و امانت در كتابخانه‌ها، نهادینه كردن مطالعه مفید به ‌عنوان یك ارزش و عادت عمومی در جامعه، فراهم‌‌سازی زیرساخت‌های فیزیكی، مجازی و انسانی كتابخوانی، هدایت محتوای مطالعه آحاد جامعه و توسعه فعالیت‌های بین‌المللی در زمینه تولید متون مكتوب، محتوا، كیفیت چاپ و تاثیر آن بر افزایش مطالعه در داخل كشور، از جمله این سیاست‌ها، است که برای اجرای آنها نیز، ۲۸ طرح (یا شیوه) به شرح زیر و در قالب پیشنهاد، ارائه شده است:
۱- نیازسنجی، تولید، تهیه، سفارش و حمایت از تولید متون مكتوب و قومی مطالعه مفید برای ایرانیان و فارسی‌زبانان.
۲- اختصاص ساعت مطالعه مفید در برنامه هفتگی و درسی دانش‌آموزان.
۳- ایجاد پیوند مناسب میان ارتقای شغلی با سطح مطالعه مفید و اعتلای دانش عمومی و تخصصی فرد.
۴- ارائه سیرهای مطالعاتی مفید برای دانش‌آموزان و دانشجویان.
۵- تدوین و اجرای طرح جامع مطالعه مفید برای بانوان.
۶- طراحی و اجرای برنامه‌های ویژه و متنوع مطالعه مفید برای خردسالان كمتر از ۴ سال.
۷- طراحی و اجرای برنامه‌های ویژه مطالعه مفید برای كودكان قبل از سن دبستان (بین ۴ تا ۶ سال).
۸- اجرای برنامه‌های مطالعه مفید برای گروه‌های خاص (سالمندان، نابینایان، ناشنوایان، معلولین جسمی و ذهنی و...).
۹- تدوین و اجرای طرح اصلاح فرهنگ فارغ‌التحصیلی و تقویت فرهنگ عمومی برای كسب دانش در تمام عمر.
۱۰- ایجاد و توسعه كتابخانه جامع مجازی زبان فارسی برای بهره‌برداری ایرانیان و فارسی‌زبانان جهان.
۱۱- طراحی و استقرار زنجیره كتابخانه‌های عمومی در سراسر كشور مطابق نقشه راه توسعه كتابخانه‌ها، با تاكید بر كتابخانه‌های مركزی استان و شهرستان، كتابخانه‌های استاندارد، كتابخانه‌های روستایی و سیار.
۱۲- طراحی و استقرار معماری جدید كتابخانه‌های عمومی در راستای یادگیری مادام‌العمر، ارتقای خلاقیت و نوآوری، عضویت خانوادگی، تولید علم و ایجاد تعاملات محلی، منطقه‌ای و اجتماعی با حفظ حریم زن و مرد و ایجاد فضای امن برای اعضاء.
۱۳- تامین متون مكتوب و منابع مطالعه مفید متناسب با تقسیمات مخاطبان (سنی، جنسیتی، سطح اطلاعات و...).
۱۴- برنامه‌ریزی در راه‌اندازی و ایجاد و مدیریت مناسب كتابخانه‌های ثابت و سیار در مساجد، مجتمع‌های مسكونی، آپارتمان‌ها، بقاع متبركه و محل‌های تجمع عمومی و مدارس و دانشگاه‌ها و وسایل حمل و نقل عمومی.
۱۵- طراحی، مدیریت و هدایت توسعه كتابخانه‌های خانگی و همراه.
۱۶- برگزاری انواع جشنواره‌ها و مسابقات مشوق كتابخوانی و نیز معرفی و تبلیغ كتاب‌های مفید.
۱۷- استقرار نظام تقدیر و تشویق خیرین كتابخانه‌ساز و اهداگران كتاب و فرهنگ‌سازی در این زمینه.
۱۸- استقرار نظام كنترل كیفی چاپ، فضا، منابع، امانت و....
۱۹- تدوین و اجرای طرح ارتقای منزلت اجتماعی كتابداران به عنوان مشاوران امین.
۲۰- احداث فضای كتابخانه‌های عمومی به میزان نیم متر افزایش در هر سال به ازای هر ۱۰۰ نفر.
۲۱- عضویت مردم در كتابخانه با تثبیت نرخ رشد ۲% افزایش در هر سال.
۲۲- طراحی و اجرای برنامه‌های متنوع رادیو و تلویزیونی جهت افزایش انگیزه مطالعه.
۲۳- محرومیت‌زدایی از مناطق محروم در امر مطالعه مفید و فروهشگا‌ه‌های كتاب.
۲۴- توجه به معرفی و تبلیغ متون مكتوب و محتوای آن در سانه‌های عمومی.
۲۵- تامین منابع كتابخانه‌های دانشجویی و ایجاد كتابخانه در خوابگاه‌های دانشجویی.
۲۶- توسعه دامنه كتابخانه‌های عمومی از طریق طرح وقف.
۲۷- توسعه نمایشگاه‌های ثابت و سیار عرضه متون مكتوب.
۲۸- برنامه‌ریزی برای تحول در دوره‌های دانشگاهی كتابداری.
 
دبیر کمیته نهضت مطالعه مفید: یک سالی هست جلسه نداشته‌ایم!
 برای بررسی و پایش تحقق طرح «نهضت مطالعه مفید»، تشکیل كمیته‌ای دائمی با همین عنوان  مركب از نمایندگان واجد اختیارات لازم از «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»،‌ «نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور»، «وزارت آموزش و پرورش»، «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری»، «سازمان صدا و سیما»، «سازمان تبلیغات اسلامی»، «ستاد عالی كانون‌های فرهنگی و هنری مساجد»، «معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری»، «سازمان بسیج مستضعفین»، «سازمان ملی جوانان»، «مركز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری»، «معاونت فرهنگی ستاد كل نیروهای مسلح كشور»، «شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه»، «شورای عالی استان‌ها»، «مركز رسیدگی به امور مساجد»، «كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان» و «جهاد دانشگاهی» پیش‌بینی، و تاکید شده که سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها هم حسب مباحث مطرح در كمیته، دعوت خواهند شد.
 
ریاست كمیته مذکور بر عهده دبیر شورای فرهنگ عمومی كشور است و دبیرخانه آن هم در نهاد كتابخانه‌های عمومی كشور مستقر خواهد بود. وظیفه تدوین برنامه‌های هر یك از طرح‌ها، تنظیم وظایف دستگاه‌های مذكور، نظارت بر انجام وظایف و رصد تحقق اهداف و طرح‌ها نیز بر عهده همین كمیته است. این كمیته همچنین موظف است هر سه ماه گزارش خود را به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه کند.
 
در همین راستا و برای تحقق مفاد طرح «نهضت مطالعه مفید» در سراسر كشور، پیش‌بینی شده که كمیته‌هایی با تركیب هم‌طراز در استان‌ها و شهرستان‌های كشور تشكیل و ریاست آنها هم به روسای انجمن‌ كتابخانه‌های عمومی استان «استاندار» و در شهرستان «فرماندار» شود و دبیر كمیته هم در استان و شهرستان به ترتیب مدیركل و مدیر نهاد كتابخانه‌های عمومی و دبیرخانه آن نیز در نهاد كتابخانه‌های عمومی هر استان و شهرستان مستقر شود.
 
مطابق ماده ۱۰ مصوبه «سند نهضت مطالعه مفید»، هر کدام از دستگاه‌های فوق‌الذکر بایستی هر شش ماه یك بار گزارش عملكرد خود را بر اساس قالب‌های تعیین‌شده به كمیته دائمی نهضت مطالعه مفید ارائه کند تا میزان پیشرفت شاخص‌ها، مشخص شود. بر این اساس، گزارش‌های واصله مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و نتایج به «شورای فرهنگ عمومی» ‌ارسال می‌شود.
 
همانطور که در ماده ۷ این مصوبه آمده است، ریاست «كمیته دائمی نهضت مطالعه مفید» بر ‌عهده دبیر شورای فرهنگ عمومی كشور است. با شرحی که در بالا آمد، پیرامون وضعیت اجرای این مصوبه در بیش از ۴ سالی که از ابلاغ آن به دستگاه‌های زیربط می‌گذرد، با حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسین شاهمرادی، دبیر شورای فرهنگ عمومی كشور، گفتگو کردیم.
 
رئیس كمیته دائمی نهضت مطالعه مفید در پاسخ به این سوال که با گذشت بیش از ۴ سال از ابلاغ مصوبه «سند نهضت مطالعه مفید» از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به دستگاه‌های زیربط، چه اقداماتی برای اجرای این طرح صورت گرفته است؟، گفت: در طول یک سالی که اینجانب مسئولیت دبیری شورای فرهنگ عمومی کشور را عهده‌­دار هستم، با توجه به تغییرات انجام شده در مدیریت دبیرکلی نهاد کتابخانه­‌های عمومی کشور، می‌بایست جلسه­­‌ای در دبیرخانه کمیته نهضت مطالعه مفید حسب مصوبه شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در نهاد کتابخانه­‌های عمومی کشور تشکیل می‌شد که متأسفانه این جلسه­ از سوی مسئولین آن نهاد برگزار نشده است. اما حسب بندهای قانونی کمیته مزبور، مدیران کل کتابخانه­‌های عمومی استان­‌ها که دبیران کمیته نهضت مطالعه مفید استانی هستند، جلسات منظم و مرتب را تشتکیل داده که با حضور استاندار محترم استان که رئیس کمیه استانی است و بقیه اعضا در خصوص نحوه سیاستگذاری و اجرای مصوبات به منظور ارتقای سطح مطالعه عمومی در جامعه، گزارش‌­های خویش را به دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی ارسال می­‌کنند.
 
وی افزود: لازم به توضیح است که مصوبه مزبور از لحاظ شکلی و محتوایی آن دارای ایراداتی است؛ من‌جمله در زمان تصویب این سند، دبیر شورای فرهنگ عمومی وقت، دبیرکل نهاد کتابخانه‌­های عمومی نیز بوده که به منظور تقویت حوزه مطالعه در جامعه با توجه به امکانات زیرساختی که نهاد کتابخانه‌­های عمومی از آن بهره‌­مند بوده، هم به لحاظ تشکیلات و ساختار و هم به لحاظ وجود بیش از سه هزار و اندی کتابخانه با منابع ارزشمند مکتوب و رسانه‌­ای در فضای محیط کتابخانه و خود در اقصی نقاط کشور حتی در بسیاری از روستاها می­‌توانند با توجه به ردیف اعتباری خاص خود و ظرفیت‌­های منابع مردمی به ویژه نیم درصد درآمد شهرداری‌­های کل کشور، این هدف مهم و اساسی را که ارتقای سطح مطالعه در جامعه است، به عهده بگیرد و انجام وظیفه کند.
 
شاهمرادی ادامه داد: بدیهی است دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی نه در ساختار خودش و نه در تشکیلات و نه همگونی و نه همخوانی با مأموریت یادشده فوق، امکان ادامه چنین روندی را نداشته، چه اینکه فلسفه وجودی شورای فرهنگ عمومی تحقق مصوبات بوده و نقش سیاستگذاری، هدایت و نظارت را عهده‌دار است و دلیلی برای ورود مجموعه به مباحث اجرایی این بخش متصور نیست. مع ذلک جلساتی در طی این مدت (۴ سال) در محل دبیرخانه کمیته یعنی نهاد کتابخانه‌­های عمومی کشور با حضور اعضا مصوب قانونی خود تشکیل و مصوباتی داشته که مستندات آن در محل دبیرخانه کمیته موجود است.
 
رئیس كمیته دائمی نهضت مطالعه مفید در همین رابطه ادامه داد: البته جلساتی با دبیران کل، در مدت یک سالی که اینجانب مسئولیت دبیری شورای فرهنگ عمومی را عهده­‌دار بوده‌ام،  گذاشته­‌ام و در آن جلسات ضمن تأکید بر اجرای دقیق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، راه‌های برون رفت از عدم همخوانی بعضی از مفاد مصوبه با ظرفیت­‌ها و ساختارهای موجود و رسالت و اهداف نهاد کتابخانه‌­های عمومی کشور مذاکره داشته‌­ام.
 
دبیر شورای فرهنگ عمومی در مورد ارزیابی از میزان نزدیک شدن به هدف اصلی این طرح یعنی «دستیابی به جایگاه ممتاز در جهان از نظر سرانه مطالعه و به خصوص مطالعه مفید براساس سند چشم انداز بخش فرهنگ عمومی در افق ایران ۱۴۰۴» و همچنین اهداف خرد آن با توجه به اقدامات صورت گرفته از آغاز تاکنون هم، اینگونه پاسخ گفت: همانطور که گفتم شما می‌توانید با مراجعه به نهاد کتابخانه­‌های عمومی کشور، به سرانه مطالعه که در قالب طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی و سرانه مطالعه از سوی شورای فرهنگ عمومی انجام شده است و همچنین به مستندات موجود در دبیرخانه کمیته نهضت مطالعه مفید، دسترسی پیدا کنید.
 
«مصوبه سند نهضت مطالعه مفید به صورت ساختاری اصلاح می‌شود»
 وی در همین حال از تغییرات ساختاری در مصوبه مذکور خبر داد و گفت: با توجه به تغییراتی که در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در طول این یک سال انجام شده و عدم ثبات مدیریتی، متأسفانه جلسه‌­ای در دبیرخانه کمیته یعنی مستقر در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور انجام نشده است. با توجه به فراز و نشیب‌های این مصوبه پس از بررسی‌های کارشناسی طرحی آماده شده که مقرر است تقدیم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شود که رویکرد اصلی این طرح، اصلاح ساختاری مصوبه قبلی است مبنی بر اینکه از آنجا که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همه ابزارها و امکانات لازم را از تشکیلات، نیروی انسانی، کتابخانه‌ها، منابع مکتوب، منابع اعتباری و بودجه­‌ای و ... با گستره جغرافیای فرهنگی ایران اسلامی تحت مدیریت خود دارد، این موضوع در آنجا در دستور کار قرار گیرد. امیدواریم این طرح پس از تصویب در شورای فرهنگ عمومی و تنفیذ آن از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به مرحله اجرا درآید.
 
وزیر آموزش و پرورش: اقدامات ما ناکافی است ولی جهتگیری‌ها امیدوارکننده است
 در همین راستا با وزیر آموزش و پرورش که وزارتخانه متبوعش عضو این کمیته دائمی نهضت مطالعه مفید است، گفتگو کردیم. علی‌اصغر فانی در این باره به خبرنگار مهر گفت: رئیس جمهور در سخنرانی‌ خود در مراسم آغاز سال تحصیلی ۹۲-۹۳ در یکی از مدارس تهران، بر لزوم ایجاد زنگ کتابخوانی و پرسشگری و گفتگو و نیز تقویت درس انشا، تاکید داشت و این صحبت‌ها در راستای اقداماتی است که برای بهبود وضعیت کتابخوانی و در واقع مطالعه در مدارس اجرا شده است.
 
وی افزود: آموزش و پرورش در این زمینه گام‌های خوبی برداشته و همین امسال در مقطع ابتدایی، ما کتابخانه‌های کلاسی را با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی کردیم و به نظر می‌رسد اگر در دوره ابتدایی، بحث کتابخوانی و گفتگو و کتابخانه‌های کلاسی ترویج شود، گام موثری در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی در بین دانش آموزان که نسل آینده این کشور هستند، برداشته خواهد شد.
 
وزیر آموزش و پرورش اضافه کرد: ما در حال حاضر بخشی از درس و زنگ فارسی مدارس ابتدایی را به همین موضوع اختصاص داده‌ایم. البته ما در سراسر کشور بیش از 7 میلیون دانش آموز مقطع ابتدایی بیش از ۳۰۰ هزار کلاس درس داریم و بدیهی است که این کار ظرف یک سال امکانپذیر نیست اما جهتگیری‌ها امیدوارکننده است.
 
بر اساس آنچه دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور اعلام کرده است، مصوبه ۴ آبان ۱۳۸۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی در دست بازنگری‌های جدی و اصلاحات ساختاری است. هنوز بعد از چهار سال کسی نمی‌داند کدام یک از اهداف کلان یا خُرد این مصوبه ۴ ساله تحقق یافته و یا به چه میزان تحقق یافته است؟ همچنین در حالی که متولیان فرهنگی کشور هم نبود آمارهای دقیق در مورد سرانه مطالعه در کشور را تائید می‌کنند، مشخص نیست ۱۱ سال مانده به سال ۱۴۰۴ ایران چه جایگاهی از نظر سرانه مطالعه در منطقه و یا جهان دارد؟
 
سخنگوی وزارت ارشاد: می‌پذیریم برای بهبود وضعیت کتابخوانی کم کار کرده‌ایم
 این موضوع را با سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در میان گذاشتیم. حسین نوش‌آبادی در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر که برنامه عملیاتی وزارت ارشاد برای اجرایی شدن سند ملی نهضت مطالعه مفید چیست؟، ابتدا به معضل پایین بودن سرانه مطالعه به عنوان یکی از دغدغه‌های مسئولان کشور و به ویژه رهبر معظم انقلاب و تاکید معظم له برای جبران وضع اسف‌بار پایین بودن سرانه مطالعه، اشاره کرد و سپس گفت: واقعیت این است که فقط با نوشتن سند و تدوین آن، سرانه مطالعه بالا نمی‌رود. ما نیازمند فرهنگسازی هستیم و باید همه تلاش کنیم که کتابخوانی در کشور تبدیل به یک فرهنگ شود.
 
پیشنهادی تازه؛ پرداخت «یارانه کتاب» به مردم
 وی افزود: باید از شیوه‌هایی که بتواند سرانه مطالعه را بالا ببرد، استفاده کرد و در این خصوص اقدامات عملی انجام داد. ما باید بپذیریم که در حوزه تبلیغ کتاب، کم کار کرده‌ایم و در تقویت شبکه توزیع کتاب در کشور، خیلی ضعف داریم؛ تعداد فروشگاه‌های بزرگ عرضه کتاب در کشور ما خیلی کم است. به علاوه به نظرم باید یارانه‌ای به مردم برای تقویت کتابخوانی و بالا بردن سرانه مطالعه داده شود و دولت باید در این خصوص تدابیری بیندیشد تا مردم اندک اندک به مطالعه تشویق شوند و به کتاب خواندن عادت کنند، باید در جهت تولید فیلم‌ها و هنرهای نمایشی با موضوع کتاب، اقدامات بزرگ صورت گیرد.
 
معاون حقوقی و پارلمانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: جامعه و کشوری که داعیه تمدن اسلامی دارد، باید مطالعه کتاب را در صدر برنامه‌های خودش قرار دهد و همه اینها می‌تواند در سند راهبردی نهضت کتابخوانی تدوین شود تا این عزم به صورت اجرایی درآید. ما سند نهضت مطالعه مفید را دنبال خواهیم کرد و شورای فرهنگ عمومی و نهاد کتابخانه‌های عمومی در حال تنظیم آن هستند ولی باید بدانیم که پروسه تدوین این سندها معمولاً طولانی است و تا تصویب آنها، زمان زیادی صرف خواهد شد و لذا نباید صبر کرد، تا آن زمان بلکه باید در کنار این قبیل کارهای ستادی، اقدامات عملی هم انجام داد.
 
در پایان این گزارش و صرفاً جهت یادآوری، یک بار دیگر هدف غایی سند نهضت مطالعه مفید را مرور می‌کنیم: دستیابی به جایگاه ممتاز در جهان از نظر سرانه مطالعه تا سال ۱۴۰۴!