به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نویسنده در این کتاب، بی‌هیچ مقدمه‌ای که موضوعات و رویکردهای خود را تعریف، توصیف و اگر لازم شد توجیه کرده باشد، به شکلی نه‌چندان علمی و تفکر برانگیز به ارائه تعاریف و توصیفاتی شتابزده و مختصر از بسیاری اصول و کلید واژگانِ بنیادی هنر و معماری، از جمله «زیبایی» پرداخته است.  

تاکید بر این کاستی‌های کتاب از آن‌روست که از میان سه اثر این نویسنده که کم‌وبیش به موضوعات «ادراک حسی» و «دریافت اثر معماری» مربوط می‌شوند، (از این کتابِ او دو ترجمه فارسی در فاصله 20 سال منتشر شده است) در هیچ کدام کمینه یادداشتی در معرفی نویسنده و جایگاه و اعتبار نظری او و کتابش توسط مترجمان ارائه نشده است. شاید به این دلیل که درباره نویسنده تقریبا هیچ مطلب و معرفی‌ای به زبان انگلیسی وجود ندارد.

یورگ کورت گروتر (Jorg Kurt Grutter) متولد 1948 تحصیلاتش را در رشته معماری در آلمان و ژاپن به اتمام رسانده است. عنوان اصلی (آلمانی) کتاب حاضر "Asthetik der Architektur: Grundlagen der Architektur-Wahrnehmung" است که نخستین کتاب او بوده و در سال 1987 توسط انتشارات W. Kohlhammer منتشر شده است.

نخستین ترجمه فارسی از این کتاب در سال 1375 توسط  جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون (انتشارات دانشگاه شهید بهشتی) عرضه شد. از گروتر دو کتاب دیگر در سال‌های 2013 و 2014 به ترتیب با عناوین “Architecture + Perception” و “Grundlagen der Architektur-Wahrnehmung” به چاپ رسیده است.


کتاب «زیبایی‌شناسی در معماری» به دلیل جامعیت محتوایی و مصادیق متعددی که فراخور هر مبحث از آثار معماری سراسر جهان ارائه می‌کند، بسیار مستعدِ مرجع قرارگرفتن برای دانشجویانِ سال‌های اول و دوم معماری است. این کتاب در 11 فصل به نام‌های «مبانی ادراک و دریافت»، «فرهنگ و سبک»، «زیبایی ‌و زیبایی‌شناسی»، «محیط و مکان»، «فضا»، «فرم»، «هماهنگی»، «زمان و راه»، «نور و رنگ»، «نشانه»، «جزء و کل» تدوین شده است.

فهرست کتاب تنها به ارائه عناوین اصلی فصول اکتفا کرده است، در صورت که می‌توانست عناوین زیرفصل‌های بسیار متعدد کتاب را هم به هدف ارائه تصویری روشن‌تر از محتوای مباحث، در بر بگیرد. همچنین نبود فهرست منابع استفاده شده در انتهای هر فصل، دیگر کاستی این کتاب است که البته نمی‌توان اطمینان داشت در نسخه آلمانی کتاب هم چنین بوده است. اما از آنجا که در متن مطالب، ارجاعات به نظریات و آراء استفاده شده از متفکران مختلف آنچنان که باید به چشم نمی‌خورد، گویا این نقص مربوط به اصل کتاب است.
 
درک و دریافت مکان، معماری، زیبایی

فصل اول با شرح موضوع «پیام» و «دریافت پیام» (از هر نوع آن پیام حسی، احساسی، زیبایی‌شناختی و...) آغاز می‌شود و مباحثی با عناوین «اصل ارسال پیام»، «بررسی ساختار پیام»، «پیام‌های آشکار و نهان»، «اطلاعات موجود در پیام»، «اطلاعات زیبایی‌شناختی و معناشناسی»، «نیاز انسان به اطلاعات وسیع»، «نوع اطلاعات»، «اختلال و خطا در پیام»، «اطلاعات متناقض‌نما»، «اندام‌های حسی گیرنده پیام»، «ظرفیت دریافت و ذخیره‌سازی»، «نظریه لامسه و نظریه گشتالت» و «جنبه‌های اجتماعی – روانی دریافت» را در بر می‌گیرد.

فصل دوم با توصیف و تعریف جایگاه فرهنگی اثر معماری آغاز می‌کند و ذیلِ زیر فصل‌های «معمای به عنوان حامل فرهنگ»، «خاستگاه فرهنگ و معماری به مثابه یک پدیده فرهنگی»، «سبک چیست؟»، «نظم و ترتیب عناصر معماری» و «تغییر در سبک» مباحثی را طرح می‌کند.

فصل سوم به شکل جالبی با ‌اعتنا و ارجاعی ناچیز به تاریخ تفکر درباره زیبایی‌شناسی، از تعریف «زیبایی» و شرح چیستیِ آن آغاز کرده  و مباحثی را تحت عناوین «مفهوم زیبایی در گذر زمان»، «درک زیبایی» و «قابلیت سنجش زیبایی» طرح می‌کند.

در فصل چهارم نویسنده با اشاره‌ای مختصر به اصل انکارناپذیر تاثیرات متقابل و تبادلات میان انسان و محیط پیرامونش، موضوعاتی چون «مکان»، «چگونگی محیط پیرامون و انتخاب مکان»، «رابطه میا انشان و طبیعت»، «ارتباط بنا با محیط پیرامون» و «رابطه بنا با سطح (دیوار میان درون و بیرون)» را مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد.
 
مفهوم فضای در معماری و تایخچه تغییرات آن

فصل پنجم ماهیت «فضا» در جهان معماری را مطالعه می‌کند. «تاریخچه مفهوم فضا»، «انواع فضا»، «فضای هندسی و فضای مشهود»، «فضای روز و فضای شب»، «فضای خصوصی و فضای عمومی»، «فضای میانی (فضای میان اشیاء)»، «عناصر فضا»، «مواد اولیه و سطوح خارجی»، «گشودگی‌های فضا»، «سازماندهی فضا»، «انعطاف‌پذیری و چندوجهی‌بودن فضا» و «جهت‌یابی در فضا» عناوین موضوعات طرح‌شده در این فصل هستند.

فصل ششم با بیان تعریف «فرم» و شرح تمایز آن با «شکل» آغاز می‌‌شود و در آن مباحث «فرم و فرهنگ»، «فرم و ساختار»، «فرم‌ منظم و انواع آن‌«، «انتخاب فرم» و «تضاد ظاهری (در شکل یک ساختمان)» را مورد بررسی قرار می‌گیرند.

فصل هفتم به موضوع هماهنگی و توازن موجود میان اجزای یک اثر هنری یا بنای معماری می‌پردازد و در آن از «انگیزش‌های دریافت توازن»، «نسبت و مقیاس»، «تقارن دوجانبه و انتقالی» و «سلسله مراتب عناصر و اجزا» سخن می‌رود.

فصل هشتم با کلیات و شرح تاریخچه‌ای مختصر درباره دریافت‌های متفاوت از «زمان» نزد نقاشان و معماران آغاز می‌شود و در آن مباحثی با عناوین «حرکت»، «پویایی و ضرب‌آهنگ»، «راه (مسیر میان فضاها)» و «محور و جهت راه‌ها» بررسی می‌شوند.

فصل نهم جایگاه و اهمیت عناصر «نور» و «رنگ» را در معماری مطالعه می‌کند. «نورپردازی طبیعی فضای داخلی»، «شدت نور» و «رنگ و بناهای رنگی» از جمله مباحث این فصل هستند. شاید لازم بود تصاویر این فصل که مصادیق متعددی از کاربری‌ها و طراحی‌های مختلف بر اساس نور و رنگ را ارائه می‌کنند، رنگی چاپ می‌شدند که نشده‌اند.

فصل دهم وجود «نشانه» و «علائم نمادین» را در بناهای معماری، ذیل مباحثی چون «معناشناسی»، «تزئینات و علائم معنایی آنها» و «معنای علائم در تاریخ معماری»، مطرح می‌کند.

در فصل پایانی نویسنده به شرح مساله ارتباط اجزای معماری با کلِ ساختاری و معناییِ بنای ساخته‌شده می‌پردازد و در آن مباحث «انواع و تعداد اجزاء»، «سامانه نظم‌دهنده»، «ارتباط بین نوع بخش‌ها و تعداد آنها»، «ارتباط میان تعداد اجزاء و نظام ساماندهی»، «ارتباط بین نوع بخش‌ها و ساختار نظم‌دهنده»، «هم‌نشین‌سازی بخش‌ها» و «ساخت و ساز صنعتی در کنار ارکان زیبایی‌شناختی» را مورد بررسی قرار می‌دهد.

این کتاب مجموعا 450 تصویر سیاه و سفید کوچک از پلان‌ها و تصاویر بناها و نقاشی‌ها دارد که متناسب با مباحث طرح‌شده درسراسر کتاب آمده‌اند.



چاپ نخست کتاب «زیبایی‌شناسی در معماری» با ترجمه مجتبی دولتخواه و سولماز همتی در 344 صفحه با شمارگان 1000 نسخه و بهای 19 هزار تومان از سوی انتشارات کتاب آبان روانه بازار شده است. طراحی جلد این کتاب را که از طرح جلد نسخه آلمانی آن به مراتب زیباتر است، هومن علیزاده بر عهده داشته است.
 
کارنامه کتابی مترجم

از مجتبی دولتخواه (متولد 1341)، یکی از مترجمان این کتاب، ترجمه و گردآوردی‌های متعددی در زمینه معماری به چاپ رسیده است که بر اساس اطلاعات وب‌سایت کتابخانه ملی عناوین برخی از آنها فهرست شده‌اند:

«خانه‌های رویایی» -  ترجمه و گردآوری مجتبی دولتخواه، شاهین دولتخواه –  نشر دولتمند 1386

«خ‍ان‍ه‌ه‍ای‌ ک‍وچ‍ک‌« - مترجم م‍ج‍ت‍ب‍ی‌ دول‍ت‍خ‍واه‌، ش‍اه‍ی‍ن‌ دول‍ت‍خ‍واه‌ - دولتمند 1385

«طراحان چگونه می‌اندیشند» - برایان لاوسون - مجتبی دولتخواه، حوریه پیری – دولتمند و مهراد 1389

«طراحی داخلی» - فرانک چنگ و کورکی پینگلی - مجتبی دولت‌خواه، سحر شایگان‌فر – دولتمند 1388

«ع‍ن‍اص‍ر م‍ع‍م‍اری‌ از ف‍رم‌ ب‍ه‌ م‍ک‍ان» -‌ پ‍ی‍رف‍ون‌ م‍ای‍س -‌ م‍ج‍ت‍ب‍ی‌ دول‍ت‍خ‍واه‌ - ملائک 1386

«کاریکاتورهای بیست» - گردآوری مجتبی دولتخواه، شکیبا دولتخواه –نشر دولتمند 1386

«کانی، بلور، گوهر» - مجتبی دولتخواه – دولتمند و مهراد 1390

«گ‍راف‍ی‍ک‌ در م‍ع‍م‍اری» -‌ ف‍ران‍ک‌ چ‍ی‍ن‍گ‌ -‌ م‍ج‍ت‍ب‍ی‌ دول‍ت‍خ‍واه‌ - صهبای دانش 1389

«گامی به سوی اندیشه‌های معماری» - ویلکینسون ایر -  مجتبی دولتخواه و مریم گل‌وردی – سعیده 1390

«مبانی پرسپکتیو» - جان مونتاگ - مجتبی دولتخواه و فاطمه سلگی – سعیده 1390

«معماری، برنامه‌ریزی و طراحی سایت» - کلودیا دینپ، کریستین شواب - مجتبی دولتخواه، فاطمه سگلی – سعیده 1391

«معماری، فرم، فضا و نظم» - ف‍ران‍س‍ی‍س‌ دی‌.ک‍ی‌. چ‍نگ - مجتبی دولتخواه – دولتمند و سعیده 1389

«معماری ساختمان‌های چرخشی (گردان)» - چاد رندل - مریم شعبانی‌گلدره و مجتبی دولتخواه – سعیده 1389

«معماری مدارس مدرن» - آلن فورد - فاطمه تقی‌زاده و مجتبی دولتخواه – سعیده 1389

«معماری نوین» - لوکوربوزیه - مجتبی دولتخواه – ملائک 1386

«نقشه‌های معماری مدرن (خانه‌های رویایی)» - مجتبی دولت‌خواه و شاهین دولت‌خواه – دولتمند 1390

«یک هزاره نما و معماری» -  انتشارات آوانتورین - مجتبی دولتخواه وعلی شعبانی‌گلدره – سعیده 1386

«معمار، مهندس، ساختار» - ایوان مارگلیوس - مجتبی دولتخواه و علی شعبانی‌گلدره – سعیده 1388

«400 پ‍لان‌ ب‍رای‌ خ‍ان‍ه‌ ه‍ای‌ دوب‍ل‍ک‍س» -  ت‍ه‍ی‍ه‌ ک‍ن‍ن‍ده‌ و اج‍رای‌ پ‍لان‍ه‍ا م‍ج‍ت‍ب‍ی‌ دول‍ت‍خ‍واه و م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌ خ‍م‍س‍ه‌ - فراروی 1384