به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) خبرنگاران در این جلسه از موضوع علل برکناری شجاعی صائین مدیر اداره کتاب، ممیزی‌های کتاب، انتقال کتاب های در دست ممیزی توسط افرادی از داخل وزارت ارشاد، مساله قوانین ممیزی و واگذاری آن به ناشران پرسیدند.

متن زیر گزارش کاملی از پرسش های خبرنگاران و پاسخ های دقیق دکتر سید عباس صالحی است که عینا با جزئیات کامل منتشر شده است:

پرسش اول: استعلام از عدم صلاحیت سردبیر ایبنا

پرسش خبرنگار نسیم: به تازگی خبری مبنی بر استعلام عدم صلاحیت سردبیر خبرگزاری ایبنا شنیده شده است؛ با وجود این خبر چه اصراری برای حضور وی در ایبنا هست و همچنین شنیده شده که قرار است ایشان عضو هیأت امنای خانه کتاب باشند.

پاسخ معاون فرهنگی وزیر:  پاسخ شما منفی است. تاکنون هیچ استعلامی که صلاحیت سردبیر ایبنا را نفی کند به دست ما نرسیده است.

پرسش دوم: ممیزی کتاب ها مساله رئیس جمهوری
 
پرسش خبرنگار فارس: ممیزی همه چیز را تحت الشعاع قرار داده و حتی رئیس جمهوری هم به این موضوع اشاره کرده است. آیا شما به ایشان مشاوره های غلط می دهید یا خودشان به این نتیجه رسیده اند که ممیزی مساله مهم حوزه نشر است؟

پاسخ معاون فرهنگی وزیر: بارها گفته‌ام که ممیزی مسأله اصلی و یک ما نیست. گرچه ممیزی کتاب در 10 موضوع اصلی نشر کشور قرار دارد. برخی به اشتباه تصور می‌کنند تمام بحث کتاب‌ها به ممیزی برمی‌گردد و اگر این بحث حل شود تمام مسائل نشر حل می‌شود!
 
نه باید ممیزی را همه مساله نشر قرار بدهیم و نه اینکه مساله ممیزی را جزو مسائل نشر ندانیم. هر دو نگاه در واقع نگاه افراطی و تفریطی است. برخی تصور می کنند اگر مساله ممیزی حل بشود بازار کتاب و حوزه کتاب گلستان می شود. این شبیه همان تصوری است که برخی نسبت به رابطه ما با جهان غرب و رفع تحریم ها دارند. برخی تصور می کنند اگر این مساله ممیزی حل بشود همه مسائل و مشکلات ایران حل شده است. فکر می کنند مساله ممیزی کلید یا شاه کلید است. این ها تقلیل گرایی در حوزه مساله هاست.

قطعا ممیزی یکی از مسائل اصلی 10 گانه حوزه نشر کتاب است.چراکه به هر حال ما شاهد تفاوت‌های سلیقه‌ای و نگاه‌های منحصر به خود فرد و گاهی نگاه‌های امنیتی به حوزه فرهنگ هستیم که اینها هم در حوزه نشر آثارش را گذاشته و این موضوع خوبی نیست.

ما بیش از این‌که به بحث مشورت دادن به بزرگان فکر کنیم به کارهای قانونی خودمان فکر می‌کنیم. اینکه قانون به ما چه می گوید و چگونه می توان قانون را به درستی اعمال کنیم. با همین نگاه، شورای عالی نظارت بر کتاب بزرگسال وکودک و نوجوان به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی شد. ساختارش در داخل معاونت فرهنگی شکل گرفت. ما با کمیته تخصصی این هیات که هفت نفر هستند هر دو هفته یک بار جلسات مستمر داریم. نه این هیات تشریفانی بوده و نه کمیته های تخصصی با حضور استادان، کار تشریفاتی می کند. دبیرخانه که هیات نظارت شکل داده دبیرخانه جدی و فعالی است. احساس ما این بوده است که ما ممیزی را نمی توانیم نادیده بگیریم. حوزه ابهامات قانونی و شفاف کردن ابهامات قانونی قضیه را در همین کمیته هیات نظارت دنبال کردیم. جلساتمان با همین نگاه مساله شناسی شده است. به گمان ما در این 10 ماه گذشته مسیر خوب و قابل اعتمادی را برای نظارت بر ممیزی پیدا کرده ایم.

قبلا بررسان ما آشفته بودند و به نحوی برای بررسان مشخص نبود که فرماندهی تصمیم گیری در کجا هاست. الان مرجع قانونی قضیه، هم
درحوزه مفاهیم و هم در حوزه مصادیق و هم در حوزه شبهات کاملا مشخص است. البته هیات نظارت برای استقرار کار ، زمان نیاز دارد تا جایگاه خودش را پیدا کند.

پرسش سوم: نظر رئیس جمهوری درباره قوانین حداقلی ممیزی

پرسش خبرنگار خبرگزاری تسنیم:  رئیس جمهور در آیین اختتامیه جایزه کتاب سال گفته اند نیازی نیست برای ممیزی کتاب، چندین اصل تعیین شود بلکه دو یا سه اصل کلی کفایت می کند. این دو سه اصل کلی تا چه اندازه ضمانت اجرایی دارند؟ چقدر این قابل اجراست؟ با توجه به تغییر آیین نامه های داخلی این سخن چقدر عملی است؟

پاسخ معاون فرهنگی وزیر:  اصل این نکته درست است که در حوزه قانون‌گذاری، تکثیر قوانین و مقررات به ضد عدالت و حقوق بدل می شوند. یعنی اینکه اگر ما موارد را زیاد کنیم و این الزاما کمک می کند به عدالت و احیای حقوق اجتماعی یا تحقق ارزش ها، الزاما درست نیست.

برداشت من  این است که آقای رئیس جمهور با همین نگاه بحث تقلیل اصول را مطرح کرده اند. وقتی مقررات انبوه می شوند هم راه های دور زدن پدید می آید هم تعارض سلیقه ها خودش را نشان می دهد. این یک نوع نگاه به دانش حقوق است.

برخی کسانی که قانون می نویسند معتقدند وقتی ما می‌خواهیم قوانین بنویسیم، باید خیلی ریز بنویسیم. اما برخی دیگر معتقدند که هر قدر قوانین را مفصل و ریز بنویسم راه های اجرا و صعوبت و مشکلات اجرای آن افزایش پیدا می کنند.

برداشت من از صحبت آقای رئیس جمهور این بود که ایشان با همان تسلط و آشنایی ای که به حوزه بحث حقوقی دارند به این نگاه تقلیل گرایانه در حوزه قانون گرایی تمایل دارند. قانون گذاری در حوزه ممیزی هم در ذهن ایشان با همین مبنا دنبال شده است. اما به هر حال در مساله اجرا مجموعه ای که می خواهد عمل بکند باید به دستورالعمل عمل کند نه قانون.  نگاه ایشان به اصل قانون گذاری بوده و این با دستور العمل تفاوت دارد. کار دستور العمل را هیات های نظارت و کمیته های تخصصی انجام می دهند.  در این نوع دستورالعمل ها هم باید کار حرکت ما به سمت شفاف سازی باشد.

پرسش چهارم: واگذاری ممیزی به ناشران

پرسش خبرنگار خبرگزاری آنا:  رئیس جمهور در جلسه کتاب سال اشاره کردند که بهتر است کار ممیزی به ناشران واگذار شود. شما در این زمینه چه برنامه ای دارد؟
 
پاسخ معاون فرهنگی وزیر: در این باره هم در کمیته تخصصی و هم در هیات نظارت بحث شده است. آئین نامه کلی این طرح  تصویب شده و الان در مرحله دستورالعمل های اجرایی است. این آیین نامه بر اساس ظوابط شورای انقلاب فرهنگی و اصلاحیه نشر 86 تهیه شده است. بنابراین آیین نامه، مغایرتی با آن ضوابط نداشته و ندارد.  اعضاء هیات نظات منصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند و معیارشان هم در تصویب آیین نامه این است که طبعا ضوابط را مورد توجه قرار می دهند. در آن آیین نامه به گونه ای دیده شده که به نحوی کارگروه هایی که مورد تایید هیات نظارت هستند، می توانند در ناشران معتبر شکل بگیرند. بررسان و داوران خودشان را به هیات نظارت معرفی کنند و هیات نظارت هم پس از تایید کارگروه بررسی در همان انتشاراتی مشغول به کار خواهد شد.

آیین نامه تفویض به ناشران با این سیکل کاری انجام می شود. تاکید می کنم این تفویض، تفویض مطلق نیست. کارگروه های بررسی را باید معرفی کنند به هیات نظارت و این هیات هم باید کارگروه ها را تایید کند. اما عملا در این کار به جای اینکه ناشران بخواهند کتاب را به ارشاد بیاورند، ناشران معتبر می توانند خودشان این کار را بر عهده بگیرند. اما سیستمش انتخابی و داوطلبانه است.

البته به یاد دارید که همان زمان که آقای جنتی هم این بخث را مطرح کردند ناشران اظهار نگرانی هایی کردند که اگر ناشر بخواهد خودش این کار را بکند ممکن است ریسک سرمایه داشته باشد یا قابل دفاع نباشد. اما این آیین نامه همه ملاحظات را در نظر گرفته است. لذا گام های اجرایی آن‌چه رئیس جمهور فرمودند در حال تحقق است.

پرسش پنجم: علل برکناری شجاعی صائین، مدیر اداره کتاب

 پرسش خبرنگار روزنامه شرق: زمانی که آقای شجاعی صائین انتخاب شدند شما در مقابل همه هجمه ها ایستادید و گفتید که من به توانمندی و صلاحیت آدم ها نگاه می کنم. در این یک سال چه اتفاقی افتاد که این صلاحیت در وزارت ارشاد نادیده گرفته شد؟

پاسخ معاون فرهنگی وزیر: کاملا همین طور هست و ان شاء الله تلاش می کنم تا وقتی این توفیق هست، نگاه من به حضور افراد نگاه صلاحیت گرایانه باشد، نه نگاه خط کشی های سیاسی یا جناحی.
همان طور که فرمودید از ابتدایی که ایشان در خدمتشان بودیم افرادی با ایشان موافق نبودند. برخی تصورشان درباره استفاده از منابع انسانی کشور این است که با تغییر دولت ها باید مدیرت ها یک پاکسازی کامل و سازمانی پیدا کنند. این اتفاقی است که بعد از دولت اصلاحات در دولت قبلی افتاد. این دوره هم عده ای تصویر و نگاهشان همین بوده و هست و این را از ما مطالبه می کنند. اما برداشت خود من تا وقتی که اینجا هستم چیست. من یک آدم فرهنگی هستم.  نه چپ هستم و نه راست. بارها گفته ام من این اصطلاحات سیاسی را به معنایی که بخواهم در عمل به آن تن بدهم، نمی فهمم. عده ای افراد را به اردوگاه های چپ و راست و اصلاح طلب و اصولگرا تقسیم می کنند. اما آنچه من معتقدم این است که افرادی که در سطح کلان در جهت حفظ ارزش‌های نظام، انقلاب و چهارچوب سیاست‌های رسمی  کشور فعالیت می‌کنند، باید از آنها استفاده کرد، احترام گذاشت و تا الآن هم از هیچ یک از این اصول عدول نکرده‌ام.
در این باره توضیحاتی که آقای مهدوی راد به عنوان سخنگوی هیات نظارت مطرح کردند و نکات تکمیلی ای که جناب آقای دکتر جنتی اشاره کردند، دیگر بحثی را باقی نمی گذارد.

اختلاف نظر یا بحث جدی در حوزه ممیزی ونظارت واقعا نبوده است. من در خدمت همه عزیزان به اصولی که درباره صداقت و رعایت امانت اعتقاد دارم، پایبندم. ایشان هم در این مدت زحمات زیادی کشید و حرکت اداره کتاب در این مدت رو به جلو بود.
ما آرامشی در حوزه کتاب و نشر داریم که این آرامش مدیون عوامل مختلفی است. اسقرار هیات نظارت، دبیرخانه هیات نظارت، تعدیل و تغییر در گروه های بررسی و شخص خود آقای شجاعی صائین و همکاران ایشان که به این آرامش نسبی در نشر کتاب کمک کردند. بنابراین هیچ مساله یا اختلاف نظر و سلیقه در حوزه ممیزی نبوده است. برخی گمانه زنی هایی که برخی مطرح کردند هیچ واقعیت خارجی نداشت. لذا بحث برکناری آقای شجاعی را کاملا باید از این حوزه ها خارج کرد. من شفاف و صادقانه به شما می گویم که ربطی به حوزه های محتوایی حوزه نشر پیدا نمی کند. اما چیزی که از عزیزان رسانه متواضعانه و عاجزانه می خواهم این است که در نظر داشته باشند حوزه نشر و کتاب در شرایط سختی از لحاظ بحران و رکود قرار دارد لذا التهاب دراین حوزه و التهاب های مضاعف به نفع حوزه نشر نیست. التهاب های مضاعف حساسیت های بی جا به وجود می آورد و راه های پیدا کردن راه های عقلانی را سخت تر می کند.

همه شما مرا با همه اقدامات و ضعف ها و اظهارات بیان شده، شناخته اید. مدیر حاشیه نیستم. پس ما نباید برای این نظام و این انقلاب حاشیه درست کنیم. جامعه  فرهنگی کشور را نباید گرفتار التهاب ها بکنیم.

موضوعات مطرح شده درباره آقای شجاعی صائین یک بحث اداری است نه یک بحث سیاست گذاری.  این‌‌گونه مسائل در هر سازمان و نهادی پیش می‌آید و چیز غیربدیهی نیست. آقای شجاعی صائین نه مشکل حاد مالی داشت و نه اتفاق خاصی افتاده بود. این جابجایی ها یک اتفاق اداری است و بالاخره پیش می‌آید. بنابراین بهتر است که اینقدر با این مسئله ور نرویم.  البته من در این مدت هیچ گلایه‌ای را به هیچ رسانه‌ای منتقل نکرده‌ام و چیزی هم از رسانه و خبرنگار نخواستم چون احساس من این بوده که این تمناها نوعی خودسانسوری برای رسانه‌ها به وجود می‌آورد. در حوزه نشر این مسأله، مضاعف می‌شود و مفاهمه‌های اجتماعی را سخت‌تر می‌کند. در این مورد خاص هم  می خواهم که گرفتار حاشیه های نشویم و حاشیه ها را افزایش ندهیم.
 
پرسش خبرنگار روزنامه ایران: به نظر می آید در داخل مجموعه شما کسانی هستند که با ارتباطاتی که با بیرون دارند شروع به حاشیه سازی می کنند. برای همه مشخص است که کسانی در درون معاونت فرهنگی هستند که اطلاعات کتاب های منتشر نشده را به بیرون می دهند. حاشیه سازی و پرونده سازی درباره کتاب ها از اتفاقاتی که می بینیم و باعث می شوند خیلی از این کتاب ها یا منتشر نشوند یا دچار حاشیه هایی بشوند. آیا نمی خواهید در مقابل این اتفاق بایستید؟ آیا نمی خواهید جلو این پرونده سازی را برای کتاب هایی که هنوز منتشر نشده اند بگیرد؟

 پاسخ معاون فرهنگی وزیر:  تلاش ما این است که هم ناشران و هم مؤلفان، ارشاد را امین خودشان بدانند. ارشاد باید امین فکر و فرهنگ باشد. ممکن است به هر دلیلی اشکالاتی به برخی کتاب ها وارد باشد. حتی بعد از بررسی، غیر مجاز اعلام شود اما این یک روند طبیعی است که یک فرد با شخصیت حقیقی و حقوقی به ارشاد سپرده است. آیا ما اخلاقأ،حقوقأ، قانونا اجازه داریم تا به این امانت سرکشی کنیم و این امانت را به این طرف و آن طرف ببریم یا در مورد نویسنده یا ناشر کتاب فضا درست کنیم؟ مسلما پاسخ منفی است.

برداشت ما این است که با تلاش های حوزه معاونت فرهنگی و حوزه حراست ما در وزارت ارشاد این ضایعه کم شده است. اما قبول دارم که از بین نبردیم. هنوز فرصت‌های دسترسی برای کسانی که محرم حقوقی به کتاب ها نیستند وجود دارد و این خوب نیست. این کار  غیرحقوقی و غیر اخلاقی است و باید در برابرش ایستاد. بخشی از این کار به حوزه قضائی برمی گردد، بخشی به مجموعه حراست وزارت ارشاد برمی‌گردد و بخشی هم به خود معاونت فرهنگی برمی‌گردد. امیدوارم دوستانی که در اداره کتاب هستند به این مساله توجه بیشتری کنند.
 
پرسش خبرنگار روزنامه جوان:  پرسش من درباره شخص آقای محمدرضا اسدزاده است. ایشان در یک مصاحبه ای که منتشر هم شده گفته اند نویسنده پیشرو نیاز به ممیزی ندارد. ایشان یک کتابی را در باکو چاپ کرده اند. کتابی است که سراسر توهین به مقامات نظام و توهین به بسیج و سپاه است که من می گویم این کتاب از آیات شیطانی بدتر است. ما گزارشی منتشر کردیم  اما مدیران ارشاد در مقابل این گزارش و این کتاب انگار نه انگار که اتفاقی افتاده است و هیچ کسی پاسخ نمی دهد.

من از شما می پرسم به عنوان مدیر نظام که از امام و انقلاب حرف می زنید چرا نمی خواهید موضع گیری کنید در مقابل این نویسنده ای که فحاشی کرده است؟ برای چه ایشان باید سردبیر یک خبرگزاری دولتی باشد؟ آقای شجاعی صائین در گفت وگو با ما مطرح کردند که من بارها درباره این کتاب و اسدزاده به آقای صالحی هشدار دادم. فردا روزی که با ما مصاحبه می کند روز بعدش عزل می شود. این چه دلیلی دارد؟
آقای صالحی شما حقوق نظام را می گیرید و عکس آقا را در دفترتان می زنید بعد از نویسنده ای که به نظام فحاشی کرده حمایت می کنید؟ چرا و سوالم این است که تکلیف این مدیر خبرگزاری دولتی را چرا روشن نمی کنید؟ پاسخ بدهید آیا ایشان نباید از این سمت برداشته شود؟

پاسخ معاون فرهنگی وزیر : اول اینکه آقای شجاعی صائین هیچ تذکری درباره ایشان و کتاب به بنده نداده اند.

خبرنگار روزنامه جوان: اما ما فایل صوتی گفت وگو با آقای شجاعی صائین را داریم که این را تاکید کرده اند.

پاسخ معاون فرهنگی وزیر: عرض می کنم که آقای شجاعی با بنده صحبتی در این باره نکرده اند. هشداری هم راجع به آقای اسدزاده به من داده نشده. هیچ بحثی هم راجع به شخص ایشان و کتابشان مطرح نبوده است. ما در خانه کتاب تا یک رده ای استعلام می‌گیریم و بر اساس این استعلام ها حرکت می کنیم. درباره کتاب ایشان همان طور که می دانید این کتاب نشر پیدا نکرده و مجوزی هم تاکنون داده نشده و این کتاب هم داخل کشور توزیع نشده است.

اینکه کتاب چنین فضایی را دارد نیاز به بررسی دارد و این طور نیست که تا روزنامه جوان بنویسد برای ما حجت باشد. مرجع تصمیم گیری درباره محتوای کتاب هم یک روزنامه نیست. علی القاعده باید محتویات کتاب مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد. بنده چون نگاه دقیق به کتاب نکرده ام، نمی توانم داوری دقیق داشته باشم. طبعا بعد از این نیاز به ملاحظه محتوایی درباره این کتاب داریم که نیاز به بررسی یک ماهه دارد. وزارت ارشاد باید ملاحظه بکند که چه مقدار این کتاب به تعبیر شما بدتر از آیات شیطانی است؟

خبرنگار روزنامه جوان: بعد از یک ماه که کتاب را مورد بررسی قرار دادید قرار است اعلام کنید که کتاب قابل چاپ است یا نویسنده اش را از خبرگزاری برکنار کنید؟ کدام یک از این مسائل است؟

معاون فرهنگی وزیر: نه خیر. خب این نظر شماست که کتاب از آیات شیطانی هم بدتر است. نظر شما هم محترم است. اما ما که با نظر شما نمی توانیم عمل کنیم. من در مقام نفی یا اثبات این کتاب نیستم. عرض می کنم نیاز به بررسی دارد.
 
توضیح : پرسش های دیگری که مدیران معاونت فرهنگی به آن پاسخ داده اند در رکوردهای دیگر خبری منتشر شده است.