بخش نخست فصلنامه، با سخن سردبیر آغاز می‌شود. شرافت در این نوشتار با عنوان «کمیت و کیفیت در کتاب دینی؛ نگرانی‌ها و دلمشغولی‌ها»، ضمن ارائه تصویری از وضعیت نشر کتاب‌های دینی در کشور، به بیان عواملی که در کاهش انتشار این کتاب‌ها مؤثرند می‌پردازد. او می‌نویسد: «اگرچه عوامل مؤثر بر مسئله کاهش عناوین و شمارگان کتاب دینی را نمی‌توان از هم جدا کرد و قطعا عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، دینی و مذهبی، همه با هم موجب این کاهش شده‌اند و در این حوزه نیز همه به صورت یک چرخه دست به دست هم داده‌اند و در نتیجه تیراژ کتاب یا آثار منتشرشده در حوزه دین کاهش پیدا کرده‌اند. حتی این وضعیت در سال جاری نیز ادامه داشته و بر اساس آمار خانه کتاب، شمارگان در سال 93 نسبت به 92 در سه ماه اول، 10 درصد کاهش داشته؛ اگرچه در مقابل، قیمت 15 درصد افزایش داشته که نشان می‌دهد مقوله اقتصادی نیز در حوزه نشر یک عامل تأثیرگذار است. اما صرف نظر از مسائل اقتصادی و اجتماعی، عامل بسیار مهم دیگر، وضعیت تولید محتوا و نگاه خلاقانه و نوآورانه در خلق آثار دینی است که به نظر می‌رسد در تولید محتوا مشکل داریم و عقب هستیم؛ به گونه‌ای که به جای تألیف، ترجمه می‌کنیم، به جای نویسندگی، مجموعه‌سازی و کپی‌کاری می‌شود! و ... باز اگر به آمار مراجعه کنیم نتایج، دورنما و ارزیابی خوبی از وضع آثار دینی از نظر محتوا نمی‌‌بینیم. ... به راستی در سه دهه گذشته چه تعداد پژوهش و کتاب ارزشمند و قابل مطالعه برای دیندار ماندن جامعه و در مرحله دوم علاقه‌مند نمودن جوانان به مطالعات دینی به‌ویژه در حوزه خداشناسی و خداباوری تألیف و ارائه شده است!؟ شاید مسأله و علت اصلی آن چنان که برخی از صاحب‌نظران بر آن تأکید و تصریح دارند و از دلایل عمده کاهش کمی و کیفی تولید کتب دینی در ایران بر می‌شمرند، سیاست‌زدگی جامعه کنونی ما باشد؛ مسئله‌ای که باعث شده حوزه و دانشگاه نیز با ضعف در ارائه آثار دینی تا حد زیادی منفعلانه عمل کنند و در نتیجه شاهد وضع موجود باشیم؛ برآیندی که برخی را به این نقطه می‌رساند که؛ اصلاً برای چی باید کتاب خواند!» (ص 7 و 8)
قسمت بعدی این فصلنامه، «راهنمای کاربران» نام دارد که در آن روش گردآوری و دسته‌بندی اطلاعات کتاب‌ها به صورت کامل و جامع بیان شده است.
کتاب به دو بخش اصلی «مقالات» و «کتاب‌شناسی» تقسیم می‌شود. در بخش «مقالات»، دو مقاله با عنوان «دعا و نیایش در ادیان» نوشته امیرحسین شرافت و گفت‌وگوی اکبر پوستچیان با شیخ احمد امینی فرزند علامه شیخ عبدالحسین امینی ــ صاحب کتاب «الغدیر» ــ با عنوان «نام و میراثی ماندگار» به چاپ رسیده است.
محوری‌ترین صفحات که همانا به «کتاب‌شناسی» اختصاص دارد، در نزدیک به 600 صفحه گردآوری شده است. تقسیم‌بندی محتوایی براساس شاخه‌های اصلی و فرعی و موضوع‌ها صورت گرفته است که با «اخلاق» آغاز می‌شود و با «هنر» پایان می‌یابد.
اطلاعات مدخل‌ها علاوه بر آن که بر اساس ترتیب حروف الفبایی است، اطلاعاتی درباره پدیدآورنده، عنوان، دستیار پدیدآورنده، مشخصات، ارتباطات محتوایی، کدها و ملاحظات به مخاطب می‌دهد.
قلمرو و دامنه کتاب‌های معرفی شده در این فصل‌نامه‌ها تمام کتاب‌هایی را شامل می‌شود که در فصل بهار و تابستان 1393 منتشر شده باشند. شایان ذکر است که مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها در این دامنه قرار نمی‌گیرند.
در جدول زیر با تقسیم‌بندی کتاب‌ها براساس محتوا و همچنین تعداد منابع اصلی و منابع ارجاعی هر موضوع در این دو فصلنامه آشنا می‌شوید:
| شماره |
موضوع
|
تعداد منابع اصلی | تعداد منابع ارجاعی |
| 1 | اخلاق (در این بخش، مباحث نظری و عملی اخلاق اسلامی مانند مبانی اخلاق، فضایل و رذایل، مواعظ و حکایات اخلاقی و سرگذشت شخصیت‌های اخلاقی آورده شده است.) | 120 |
32 |
| 2 | ادبیات (در این بخش، متون قدیم و جدید ادبیات عرب و دیوان‌های شعر عربی و فارسی مشتمل بر آموزه‌های اسلامی و نیز متون بلاغی و تاریخ ادبیات وجود دارد.) | 41 | 10 |
| 3 | ادیان و فرق (در این بخش، مباحث دین‌شناسی، تاریخ ادیان و فرقه‌های اسلامی آمده است.) | 31 | 14 |
| 4 | اقتصاد (در این بخش مباحث بازرگانی و تجارت، تولید و مالکیت، اخلاق تجاری و مسائل مالی تفکیک شده‌اند.) | 18 | 2 |
| 5 | پیامبر و اهل‌بیت (در این بخش، زندگینامه، فضایل و مقامات پیامبر و خاندان وی آورده شده است.) | 342 | 52 |
| 6 | تاریخ و جغرافی (در این بخش، تاریخ اسلام و تاریخ کشورهای اسلامی به چشم می‌خورد.) | 78 | 26 |
| 7 | جامعه‌شناسی (در این بخش، مباحث و نظریه‌های اجتماعی مانند: جامعه و فرد، جمعیت‌شناسی، جامعه مدنی، گروه‌ها و اقشار اجتماعی و مفاهیم جامعه‌شناسی مانند: ارزش‌ها، تبلیغ، اقلیت‌ها و تمدن آمده است.) | 76 |
21 |
| 8 | حدیث (در این بخش، ادعیه، زیارت‌نامه‌ها و متون و مجموعه‌های حدیثی و آثار درباره آن‌ها و نیز زندگینامه محدثان وجود دارد.) | 70 | 32 |
| 9 | حقوق (در این بخش، مباحث حقوقی و مجموعه قوانین مانند قانون مجازات اسلامی و نیز قواعد حقوقی گردآوری شده است.) | 21 | 2 |
| 10 | روان‌شناسی و علوم تربیتی (در این بخش، اصول و مبانی تعلیم و تربیت اسلامی و روش‌های تربیت از دیدگاه قرآن، حدیث و دانشمندان اسلامی دیده می‌شود.) | 47 | 19 |
| 11 | شخصیت‌شناسی (در این بخش، زندگینامه‌های عمومی مانند: امامزادگان، پژوهشگران، خاورشناسان، دانشمندان علوم دینی و مجتهدان به چشم می‌خورد.) | 33 | 31 |
| 12 | عرفان و تصوف (در این بخش، مباحث عرفان نظری، سرگذشت‌نامه عرفا، متون عرفانی، قصه‌های عرفانی، مبانی سیر و سلوک و آداب و مواعظ صوفیه آورده شده است.) | 21 |
5 |
| 13 | علوم سیاسی (در این بخش، مباحث مربوط به فلسفه سیاسی، اندیشه‌های سیاسی، حکومت، احزاب و شوراها، مشارکت، مصلحت، اصلاح‌طلبی و دیگر مفاهیم سیاسی وجود دارد.) | 75 | 19 |
| 14 | علوم طبیعی و ریاضی (در این بخش، مباحثی چون: پزشکی، هیأت و ریاضیات آمده است.) | 24 | ــ |
| 15 | فقه و اصول (در این بخش، اصول فقه و مسائل اجتهاد و تقلید و احکام فقهی ابواب مختلف فقه مانند نماز، حج، روزه و نیز رساله‌ها و کتب فقهی و زندگینامه فقها وجود دارد.) | 125 |
15 |
| 16 | فلسفه و منطق (در این بخش، متون فلسفی، اصطلاح‌نامه‌ها، شرح حال و افکار و آراء فلاسفه، مباحث منطق و الهیات بالمعنی الاخص دیده می‌شود.) | 28 | 4 |
| 17 | قرآن و علوم قرآنی (در این بخش، مباحث علوم قرآن مانند قرائت، تحریف، قصص، اصطلاحات قرآنی، فضایل قرآن و نیز تفسیر و تفاسیر گردآوری شده است.) | 59 | 24 |
| 18 | کلام (در این بخش، اصول دین، معارف اسلامی و عقاید مذهبی مانند: امانت و رجعت و نیز بعضی مباحث کلام جدید، زندگینامه و دیدگاه‌های نواندیشان دینی به چشم می‌خورد.) | 96 |
19 |
| 19 | مرجع (در این بخش مباحث مربوط به کتابخانه‌ها و مؤسسات فرهنگی، اطلاع‌رسانی و منابع مرجع آمده است.) | 37 | 2 |
| 20 | هنر (منابع مربوط به چیستی، مبانی، تاریخ، سبک و زیبایی‌شناسی، و خصوصیات و ویژگی‌های هنر و معماری اسلامی در این بخش وجود دارد.) | 20 | 3 |
برای آشنایی مخاطبان با شیوه مدخل‌نویسی در این فصلنامه، یک نمونه را می‌آوریم:
«خواجه نصیر‌الدین طوسی، محمد بن الحسن
1241- شرح کشف المراد (مقصد پنجم در امامت)؛ تهیه و تنظیم: حوزه علمیه شهید محمدحسین نجابت، شارح: حسن‌علی نجابت شیرازی، قم: فلاح، چاپ اول، 1 ج، 500 نسخه، 240 ص، فارسی، وزیری (شمیز)، بها: 70000 ریال، کتابنامه: به صورت زیرنویس.
شابک: 3-16-5645-600-978
کد پارسا: 10118300
فلسفه امامت
در این اثر با رویکردی عقلی، قرآنی، روایی و نیز انعکاس دیدگاه‌های علمای امامیه، به تبیین ادله اثبات امامت و شرایط امام معصوم پرداخته شده است. نگارنده ابتدا دلایل مربوط به ضرورت امامت و اهمیت جریان آن پس از اتمام نبوت را مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس برخی از ویژگی‌های امامان به‌ویژه عصمت آنان و عدم ارتکاب خطا و اشتباه توسط آنان را مورد تجزیه و تحلیل عقلی و نقلی قرار داده است. وی در این زمینه به ادله نصب الهی امام و عدم شایستگی مردم برای انتخاب او اشاره نموده و با توجه به اهمیت این منصب، به تبیین الهی بون آن پرداخته است. نویسنده در همین راستا به نقد دیدگاه‌های مخالفان شیعه در انتخاب امام و خلیفه رسول خدا (ص) پرداخته و دلایل روایی نصب امامان داوزده‌گانه را با استناد به روایات نبوی بیان کرده است. نویسنده همچنین به جایگاه مهم امام و امامت در هدایت امت اسلامی بعد از اتمام نبوت و رسالت رسول خدا اشاره نموده و از دو منظر عقلی و نقلی و نیز بررسی آیات قرآنی مربوط به این موضوع، به تشریح زوایای مختلف امامت پرداخته است.» (ص 555)
بخش پایانی این فصلنامه، «فهرستواره‌ها» نام دارد که در این صفحات فهرست عنوان‌ها، پدیدآورندگان و ناشران بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است.
شماره 56 و 57 «فصلنامه کتاب‌های اسلامی» در 655 صفحه به بهای 12هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما