خبرگزاری کتاب ایران ( ایبنا) ــ سعیده محبی: «عقیله بنی‌هاشم زینب سلام‌الله‌علیها» عنوان کتابی است تألیف آیت‌الله علی کریمی جهرمی که انتشارات بوستان کتاب به‌تازگی آن را منتشر کرده است. آیت‌الله کریمی جهرمی در این تألیف ضمن اشاره به چگونگی تولد و تربیت حضرت زینب (س) به تببین و بررسی موضوع‌هایی دیگر چون مقام و منزلت، علم و دانش، فصاحت و بلاغت، مجاهدت‌ها، مراتب عبادت و بندگی و کرامات در زندگی آن حضرت پرداخته است.
انتشار این اثر از آیت‌الله کریمی جهرمی فرصتی شد برای پرسش و پاسخی درباره این کتاب و البته ویژگی‌های تألیفاتی دیگر با موضوع حضرت زینب (س) از منظر نگاه این فقیه و پژوهشگر علوم اسلامی. با تشکر از مرکز حفظ و نشر آثار آیت‌الله کریمی جهرمی که پاسخ‌ سؤالات طرح‌شده از سوی ایبنا را در اختیار ما قرار داد. متن پرسش‌ها و پاسخ‌ها عیناً در ادامه می‌آید.

در خصوص استناد‌های صورت گرفته در کتاب آیا کار پژوهشی و سند‌شناسی انجام شده یا صرفا نقل از منابع معتبر یا بعضاً دست چندم بوده است؟ به عنوان نمونه، نقل از کتاب دکتر عایشه بنت الشاطی که در صفحه 24 کتاب آمده، تا چه حد می‌تواند به عنوان نقل از منبعی قابل اعتماد یا دست اول، مورد پذیرش باشد؟
در باب نقل روایات، ثابت شده که این مقدار که ناقل، قابل وثوق و اعتماد باشد و داعی بر کذب یعنی انگیزه بر دروغ نداشته باشد، مطلب نقل‌شده اگر منافاتی با دلیل عقل و یا دلیل نقلی معتبر نداشته باشد، قابل پذیرش است و به عنوان مطلب قابل اعتماد تلقی می‌شود.
و این که بعضی مطالب از منابع دست چندم نقل‌شده، در برابر منابع معتبر قرار داده شده امری صائب نیست، زیرا اگر ناقل و سلسله وسائط، مورد وثوق باشد و از شخص مورد وثوق یا کتاب مورد اعتمادی نقل بکند درست مانند روایت بلاواسطه است.
نمونه مثالی که ذکر کرده‌اید کتاب دکتر عایشه بنت الشاطی است. در اینجا عرض می‌کنم که:
اولا؛ مطلب زیادی ما از ایشان نقل نکردیم که در موارد خاصه است. مثلاً یکی از آن موارد راجع به پدر این خانم نویسنده است که شبی عازم سفر از مصر بوده و مقدمات ولادت این دختر رخ داده بوده است. با تأکید خواسته که نام فرزند اگر دختر بود زینب شود و از این رهگذر عشق و علاقه‌ی یک مصری اهل سنت به حضرت زینب علیها سلام را استفاده کردیم. این مطلب از اول تا آخر مشکلی ندارد و قضیه‌ای است شخصی و خلاف عقل و نقل هم نیست، پس قابل قبول است. و ثانیا نقل از ایشان و امثال آن مثل حفیدة الرسول شرباطی از اهل سنت بیشتر، از این نقطه نظر است که فضیلتی از اهل‌بیت علیهم السلام از زبان پیروان مکتب ضد یا مخالف مکتب اهل‌بیت علیهم السلام اثر مخصوص دارد و بسیاری اوقات برای این که مطلبی را جدی و تحقیقی ارائه کند، از زبان مخالف نقل می‌کنند.

خوشتر آن باشد که سر دلبران
گفته آید در حدیث دیگران.

این کتاب چه ویژگی یا پیامی خاص دارد و چه خلئی را پر می‌کند که در دیگر آثار مشابه وجود ندارد؟
شاید بتوان گفت‌: این کتاب در عین این که به صورت اختصار بحث می‌کند و مطالعه‌کننده را خسته نمی‌سازد، جوانب مختلف و گوناگون بانوی کربلا را مورد نظر و بحث قرار داده و بالاخره استیعاب جوانب و ابعاد مختلف در عین اختصار را ممکن است به عنوان یک ویژگی کتاب یاد کرد و می‌بینید که در این کتاب از حضرت زینب سلام‌الله‌علیها حتی از جنبه فقهی هم استفاده شده که می‌تواند برای یک فقیه در مسئله یا مسائل خاص مفید باشد.

اما این که چه خلأهایی را پر می‌کند شاید بتوان گفت کثرت موضوعاتی که در اینجا مطرح شده جز با مطالعه کتاب‌های متعدد راجع به آن حضرت میسر نیست. علاوه بر این بعضی از استفاده‌هایی که از عبارات حضرت زینب سلام‌الله‌علیها شده و نکاتی که به ذهن آمده و آنجا ذکر شده بعضی امور سربسته و تصریح‌شده را روشن می‌سازد.

به نظر شما چه مواردی درباره زندگی حضرت زینب (س) مغفول مانده و در تألیفات به آن پرداخته نشده است؟
از آنجا که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها مظهر عظمت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و ولایت تامه‌ی امیرالمؤمنین علیه‌السلام است هر چه درباره آن بزرگ‌بانوی اسلام بحث و گفت‌وگو شود، باز هم زمینه برای سخن و قلمفرسایی دارد و بالاخره بسیاری مطالب را می‌توان مغفول‌عنه مانده دانست ولی عجالتاً عرض کنم روی شرح صدر و عظمت روحی و اعتلاء شخصیت حضرت زینب و توحید خالص و کامل آن بانو ــ که بزرگترین قدرت‌های سرکش و طغیانگر را به اندازه یک سر سوزن به حساب نمی‌آورد و در سخت‌ترین شرایط بلندترین فرازهای تاریخ ساز را ادا می‌کرد و قدرتمندان بی‌منطق را در متن و مرکز قدرتشان تحقیر می‌کرد و زبانشان را از ادامه قدرت‌نمایی می‌بست ــ جای کرّ و فرّ یک نویسنده است که شاید آن‌گونه که شایسته است روی آن وقت گذاشته نشده باشد.

به نظر شما یک اثر زینبی مناسب زمان ما چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
در پاسخ سؤال قبل جواب این مطلب نیز داده می‌شود. اثر زینبی مناسب عصر ما کار کردن روی اتصال بنده به خدا و دمیدن روح ظالم‌ستیزی در پرتو اعتماد به خدا در جان ملت است. مخصوصا روی دو خطبه  اعجازآمیز آن حضرت در کوفه و در مجلس یزید مغرور طاغی و نیز گفت‌وگو و محاوره‌ای که با ابن‌زیاد سرکش و قاتل داشتند، باید بسیار کار شود. و بالاخره  می‌توان نسل جوان را در پرتو  این سه موضوع به تحول رسانید، چه رسد که جوانب صبر و ثبات آن بانوی معظمه نیز مورد تجلیل قرار بگیرد.

جای چه آثاری درباره ایشان در میان کتاب‌های موجود خالی است؟
کتاب‌هایی که در همان موضوعات کلی تحول‌بخش بحث کنند و جوانب این مطالب را با ظرافت و مستمع‌شناسی لازم و نیز شناخت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، مورد بحث و بررسی قرار دهند. امروز نمی‌شود این نسل گم‌گشته و سرگردان را با بعضی از اشعار با مضامین کوچک و پایین، بالا برد و به راه صحیح بدون اضطراب و دغدغه راهنمایی کرد. روزی است که باید  مطالب ناب مکتب انسان‌ساز زینب سلام‌الله‌علیها مطرح شود و جامعه به‌ویژه نسل جوان را از پسر و دختر به حقائق همیشه زنده در کلمات حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و سیره آن حضرت آشنا کرد و آنان را از این تحیر و سرگردانی نجات داد.

بهترین آثار درباره آن حضرت از دیدگاه شما کدام‌اند و چرا؟
از نظر تاریخ تفصیلی و بحث‌های مختلف دوران حیات حضرت زینب سلام‌الله‌علیها کتاب «طراز المذهب» خوب است ولی به قلم نزدیک به یک قرن سابق است و نمی‌تواند برای جوان‌ها جاذبه داشته باشد. کتاب «زینب الکبری» اثر نقدی منقح‌تر است ولی عربی است. بالاخره باید کتب را دید و استفاده لازم را کرد.

درباره کتاب
«عقیله بنی‌هاشم زینب سلام‌الله‌علیها» اثری است درباره مقام و منزلت و جایگاه علمی و رشادت‌ها و مجاهدت‌های حضرت زینب (س) به قلم آیت‌الله علی کریمی جهرمی که خود در پیش‌گفتار این کتاب درباره آن آورده است:
«بیشتر چیزی که بر اثر حضور در مجالس عزا و سوگواری خامس آل عبا؛ حضرت امام حسین (ع) ذهنم را اشغال کرده بود، مصایب جانکاه و بی‌شمار زینب کبری بود و این بعد از زندگی آن بانوی با عظمتِ جهانی روی فکرم اثر ویژه‌ای داشت، که البته در کنار آن، صبر و پایداری آن حضرت نیز به ذهنم تداعی می‌شد. ولی بعد که دوران کودکی سپری شد و مطالعاتی درباره تاریخ اسلام، به‌ویژه تاریخ پرشور کربلا و قیام امام حسین (ع) انجام شد به این حقیقت رسیدم که زینب، بزرگترین نمونه و ترسیم کامل علم، عمل، شهامت، ثبات قدم، ایثار و بزرگواری بوده و عظیم‌ترین بانوی سخنور جهان عرب، نمونه کامل فصاحت و بلاغت و مَثَل اعلا و مبتکر عبارت‌های موزون و سرشار از لطافت‌های کلامی و ذوق‌های ادبی است و به‌حق که باید آن حضرت را بزرگترین نابغه، در فنّ سخن و هنر سخنوری دانست.»

این فقیه و محقق علوم اسلامی در بخش دیگری از پیش‌گفتار کتاب یادآور شده است:

«... این مطالب، موجب شد که از دیر زمان یادداشت‌هایی راجع به حضرت زینب (س) که هر کدام گوشه‌ای از شخصیت آن حضرت را بیان کرده و زاویه‌ای از حیات پرافتخار وی را روشن می‌ساخت، داشته باشم و بعد آن مطالب را با انسجام و ترتیب لازم شکل داده و به صورت کتابی به نام «دومین رهبر انقلاب کربلا زینب (س)» درآورم که توفیق طبع آن حاصل نشد و اکنون که سالیان سال می‌گذرد با تجدید نظر و ضمیمه کردن مطالب دیگری، آن را تحت عنوان «عقیله بنی‌هاشم زینب (س)» تقدیم خوانندگان گرامی می‌کنم.»

درباره مؤلف
آیت‌الله علی کریمی جهرمی متولد سال 1320 شمسی در شهرستان جهرم است. وی تحصیلات مقدماتی خود را در شهرهای شیراز و جهرم آغاز کرد و سپس برای گذراندن مراحل عالی، به حوزه علمیه قم وارد شد و از محضر استادانی چون آیات عظام امام خمینی(ره)، گلپایگانی، اراکی، سلطانی، طباطبائی و سید محمد محقق داماد بهره برد.
وی عمر خود را طی 5 دهه گذشته به تحقیق، تدریس و تبلیغ در حوزه‌های فقه و اصول، معارف قرآن و حدیث، مهدویت و اخلاق اسلامی سپری کرده است. تاکنون هشتاد اثر تحقیقی از این استاد حوزه منتشر شده است. «عقیله بنی‌هاشم زینب سلام‌الله‌علیها» را انتشارات بوستان کتاب در 152 صفحه به بهای 7500 تومان منتشر کرده است.