به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «فارابی و فلسفه هنر دینی» نوشته نادیا مفتونی و همچنین بزرگداشت حسین نوری، هنرمند نقاش پیشکسوت، عصر دیروز، یکشنبه 17 اسفند، با حضور محمدعلی معلم دامغانی، رئیس فرهنگستان هنر ایران، نادیا مفتونی، عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، مهدی فضائلی، مدیر انتشارات سروش، علیرضا اسماعیلی، معاون پژوهشی و مدیر انتشارات فرهنگستان هنر و حسین نوری در سالن اجتماعات انتشارات سروش برگزار شد. مدیریت این نشست را رسول شکری ‌نیا، هنرمند خوشنویس و مدیر روابط عمومی انتشارات سروش بر عهده داشت.

نپذیرفتن فلسفه در شرق
علی معلم دامغانی در این نشست گفت: فلسفه و فلسفه هنر، مفهومی است که با دشواری بسیار می‌توان آن را به اهالی ادب قبولاند، چرا که در شرق یا فلسفه را نپذیرفتند یا با احتیاط با آن برخورد کردند و آن را صرفا بازی عقلانی دانسته‌اند.

وی افزود: فلسفه در یونان باستان پایه‌هایش بر شعر قرار دارد، به عبارتی دو منظومه بلند «ایلیاد» و «ادیسه» از هومر، پایه تمام اندیشه‌های فلسفی در یونان است. اندیشه در یونان با کسانی چون طالس، آغاز شد که معتقد بود پایه تمامی جهان و آن ماده اولی «آب» است. چهره این اندیشمندان چندان مفهوم نیست. این سیر اندیشه در نهایت به افلاطون می‌رسد که چهره‌اش امروزه برای ما اندکی آشکار است.

سقراط فیلسوف است و افلاطون شاعر!
معلم دامغانی در ادامه با اشاره به این‌که به نظرش افلاطون شاعر است، گفت: افلاطون تمام حرف‌ها و اندیشه‌های فلسفی را در دهان سقراط می‌گذارد. سقراط فیلسوف است و به همین دلیل نیز جام شوکران را می‌نوشد، چرا که عامه مردم همگی شاعرند و با عقل زندگی نمی‌کنند.

رئیس فرهنگستان هنر همچنین اضافه کرد: من چندان با نظریات و عقاید فارابی در حوزه زیبایی شناسی موافق نیستم. افلاطون که سرمنشا تفکرات فارابی است، شاعران را به مدینه فاضله خود راه نمی‌دهد به دلیل آن‌که سخن شاعران بر مبنای عقل نیست. فارابی که به دلیل شرح و بسط نظریه‌های افلاطون به «معلم ثانی» شهره شد، مدینه فاضله‌ای درست و دوباره شاعران را به سکونت در آن دعوت کرد. با تمام این اوصاف معلوم نیست که آن بیرون کردن و راه ندادن شاعران به مدینه فاضله بر چه مبنایی بوده و این دعوت کردن دوباره شاعران بر چه مبنایی است؟

هنر از نیستی شروع می‌شود
معلم دامغانی همچنین بخشی از سخنرانی خود در این نشست را به بحث درباره معنا و مفهوم «نیستی» در عرفان و هنر اسلامی اختصاص داد و گفت: هرکس به جایی رسیده، از نیستی رسیده است. بذر را در نیستی رها می‌کنند تا در آینده درخت تناور شود. پیامبر مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) که یتیمی بی‌سواد بود در طایفه قریش، به جایی رسید که در تمام تاریخ از ازل تا به ابد، انسانی به مانند او نخواهد بود. شاعر به زیبایی درباره ایشان گفته است که: «یتیمی که ناخوانده ابجد درست / کتابخانه هفت ملت بشست».

وی افزود: همه هستی‌ها از نیستی است. «نیستی» اختیاری است و اصل عرفان و هنر نیز از «نیستی» شروع می‌شود. پرده نقاشی نخست سپید محض است و در «نیستی» قرار دارد و در ادامه به اوج زیبایی می‌رسد. با در نظر گرفتن این موارد، می‌توان گفت همه تعاریفی که اندیشمندان در طول تاریخ از افلاطون گرفته تا فارابی، ابن‌سینا و... از هنر و زیبایی ارائه کرده‌اند، نوعی دکان‌ داری بوده است.

معلم دامغانی در انتها ضمن تحسین کتاب «فارابی و فلسفه هنر دینی» مطالعه آن را به همه دانشجویان رشته‌های مختلف هنر توصیه کرد.

حیات معقول در لباس «خیال»
نادیا مفتونی نویسنده کتاب «فارابی و فلسفه هنر دینی» نیز در این نشست گفت: همسر من یک هنرمند نقاش و همین‌طور نمایشنامه‌نویس است. پس از ازدواج در منزل ما مدام هنرمندان مختلف جمع شده و درباره دیدگاه‌های بزرگان مختلف اندیشه اسلامی درباره هنر بحث می‌کردند. مهم‌ترین هدف من این بود که این دیدگاه‌ها را در لباس آکادمیک به عموم مخاطبان عرضه کنم.

وی افزود: مفهوم «خیال» در فلسفه و نیز هنر در تمدن اسلامی، بسیار پرکاربرد بوده است. این مفهوم واجد معانی والایی نیز هست. هنرمندان و عموم مردم با «خیال» مانوس هستند. به‌نظر مرحوم علامه محمدتقی جعفری حیات و سعادت معقول را باید در لباس «خیال» عرضه کرد.

بخش دیگری از این نشست به تجلیل از آثار هنرمند جانباز و پیشکسوت حسین نوری، همسر نادیا مفتونی اختصاص داشت. علی معلم دامغانی دقایقی را برای حاضران درباره چگونگی شروع به زندگی این زوج هنرمند سخنرانی کرد و در ادامه نیز از سوی مهدی فضائلی و انتشارات سروش کتاب نفیس «ایران» این انتشارات و هدایای دیگری به حسین نوری اهدا شد.

«فارابی و فلسفه هنر دینی» نوشته نادیا مفتونی در 294 صفحه و بهای 13 هزار و 500 تومان، در تابستان گذشته (1393) از سوی انتشارات سروش روانه کتابفروشی‌ها شده است.