به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، هم‌زمان با روز ملی بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، جمعه 25 اردیبهشت (1394) به همت بنیاد فردوسی نشست تخصصی «جلوه‌های هنر در شاهنامه» با حضور منصور وفایی، سیدجعفر حمیدی، احمد معین سلوکی، یاسر موحدفرد و قدمعلی سرامی در سرای اهل قلم بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

نگارگری شاهنامه فخر پادشاهان بود
یاسر موحدفرد، مدیرعامل بنیاد فردوسی در این نشست گفت: در هر دوره‌ای اگر پادشاهی می‌خواست حشمت و بزرگی خود را نشان دهد و در تاریخ ثبت کند، به خوشنویسی و نگارگری قرآن کریم و شاهنامه می‌پرداخت.

مدیرعامل بنیاد فردوسی همچنین اضافه کرد: فردوسی از اندیشه‌های نبوی و علوی در شاهنامه بسیار استفاده کرده است. بر این اساس فردوسی را می‌توان پیوند دهنده هنر ایرانی و هنر اسلامی دانست. شاهنامه سرمنشا بسیاری از هنرها شد که «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» یکی از آنهاست.

موحدفرد در ادامه با اشاره به این نکته که «نقاشی قهوه‌خانه‌ای» در حال نابودی است، گفت: نقاشی قهوه‌خانه‌ای هنری بسیار درآمیخته با شاهنامه است. متاسفانه این هنر امروزه در حال فراموشی و نابودی است. من از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تقاضا دارم به این هنر که امروزه در معرض خطر است، توجه بیشتری کرده و اقدامات مناسب برای حفظ آن را انجام دهند.

چگونه «نقالی» ثبت جهانی شد
موحدفرد در بخش دیگری از سخنرانی خود گفت: هنر نقالی چند سال پیش از سوی یونسکو به ثبت جهانی رسید و به عنوان یک هنر نمایشی ایرانی در همه جای جهان شناخته شد. خوشبختانه پس از این اتفاق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز دوره‌هایی آموزشی را برای علاقه‌مندان به نقالی برپا کرد.
وی افزود: در ثبت جهانی هنر چهار نهاد همکاری داشتند؛ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خانه تئاتر و بنیاد فردوسی.

به فردوسی ظلم شده است
منصور وفایی، هنرمند پیشکسوت و از آخرین بازماندگان نقاشان قهوه‌خانه‌ای نیز در این نشست گفت: امروزه بیش از هزار سال از تدوین شاهنامه می‌گذرد، اما متاسفانه ما هنوز نه فردوسی را شناخته‌ایم و نه شاهنامه را. ما به شخصیت فردوسی بسیار ظلم کرده‌ایم.

وی افزود: شاهنامه از طرف شاهنامه پژوهان و مصححان بسیار مورد ظلم واقع شده است، چرا که بسیاری از ابیات اصیل آن را حذف و ابیات دیگری را به آن اضافه کرده‌اند.

پهلوانان شاهنامه خردمند و هنرمند هستند
سیدجعفر حمیدی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در این نشست گفت: فردوسی طوسی دینش اسلام است و دوست‌دار اهل بیت به ویژه امام علی (ع). وی همچنین دوست‌دار حقیقت، تقوا، خلوص و کشورش ایران است. ایرانیان در طول تاریخ هنرمند بودند و به تبع آنان پهلوانان شاهنامه نیز هم خردمند و هم هنرمند هستند.

وی افزود: در شاهنامه بیش از 400 بار از کلمه هنر نام برده شده است. هنر از دو واژه «هو»‌ و «نر» تشکیل شده که به معنای مرد پهلوان است. هنرمند کسی است که دلش پاک است و تقوا و فضیلت دارد.

حمیدی همچنین با دانشمند خواندن فردوسی گفت: شاهنامه به ما درس پاکی، جوانمردی و انسانیت می‌دهد. فردوسی یک دانشمند به تمام معناست. وی ادیب، ریاضی‌دان، جغرافی‌دان، تاریخ‌دان و... و در نهایت یک هنرمند است.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به کلمات پرکاربرد در شاهنامه، گفت: فردوسی در شاهنامه از سه کلمه «خرد، هنر و گوهر» بسیار استفاده می‌کند. گوهر و گهر، خصلت ویژه ایرانی‌هاست. ایرانیان دخترانشان را به غیرایرانی‌ها نمی‌دادند تا در گوهر وجودی ایرانی اختلاط و ناخالصی پیدا نشود. گوهر ایرانی و نژاد ایرانی باید پاک باشد و اگر کسی می‌خواهد به پادشاهی برسد باید گوهر و نژادش پاک باشد.

نویسنده کتاب «فرهنگنامه بوشهر» همچنین به آغاز هنر در شاهنامه اشاره کرد و گفت: فردوسی پیدایش هنر در شاهنامه را با آغاز آفرینش انسان، حضرت آدم (ع) هم‌زمان می‌داند. واژه و مفهوم «ادب» نیز اهمیت بسیاری دارد. در شاهنامه ادب در زمره جزء جدانشدنی ذات ایرانیان عنوان شده است.

حمیدی در ادامه اضافه کرد: یاد گرفتن ادب، انسان را از خطا و لغزش باز می‌دارد. در قدیم به کسی ادیب می‌گفتند که واجد تمامی دانش‌ها بود و حتی علم «طب» را نیز می‌دانست. مدرسان نیز در قدیم همه علوم را می‌دانستند. به همین خاطر نیز چنین سروده‌اند که «درس ادیب گر بود زمزمه محبتی / جمعه به مکتب آورد طفل گریزپایی را». همچنین باید اضافه کنم که هنر ویژگی انسان کامل است و خود فردوسی نیز خود انسان کامل و در نتیجه هنرمند است. اگر فردوسی هنرمند نبود که ما امروزه از او یاد نمی‌کردیم.

احمد معین سلوکی، شاهنامه خوان و شاهنامه پژوه در این نشست گفت: در شاهنامه به طور کلی از کسانی که آموزش نظامی را بهتر می‌آموختند، با عنوان هنرمند یاد می‌شد. از این منظر متن «شاهنامه» خود یک هنرستان بزرگ است.

در این نشست همچنین کارلو کرتی، ایرانشناس، شاهنامه پژوه و رایزن فرهنگی ایتالیا در ایران، نیز حضور داشت