خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- صبح دوشنبه (23 خردادماه) علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشستی با دست‌اندرکاران برپایی بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، پیشنهادهایی برای چگونگی برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ارائه کرده و گفته بود که در طول سال گذشته جلسات متعددی را درباره چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران با مجریان این طرح داشته و نظر وی در ابتدا این بود که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به چهار نمایشگاه تخصصی کتاب تقسیم و در بازه‌های زمانی مختلف در طول سال برگزار شود.

جنتی عنوان کرده بود که گرچه این کار طبیعتاً مزایایی را دربر داشت اما با مشاهده شور و اشتیاق حاصله از سوی لایه‌های مختلف مردمی و شرکت اقشار مختلف در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به این جمع‌بندی رسیده است که همچون سال‌های گذشته این نمایشگاه به صورت جامع برگزار شود اما ارشاد در صدد است که نمایشگاه‌های تخصصی همانند نمایشگاه کتب دانشگاهی، کتب کودک و نوجوان و ... در مقاطع مختلفی از سال برپا شود.

به دلیل اهمیت برپایی نمایشگاه‌های کتاب به‌ویژه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های تخصصی کتاب در ترویج فرهنگ کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه کشور، خبرگزاری کتاب می‌کوشد در سلسله گفت‌وگو با صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه کتاب و نمایشگاهی، به بررسی چگونگی برپایی نمایشگاه‌های تخصصی کتاب در فواصل مختلف سال، فواید و معایب این پیشنهاد بپردازد.

ایرج ضرغام، مدیر انتشارات فاطمی در این‌باره گفت: از آنجا که مهم‌ترین دغدغه یک ناشر حرفه‌ای پس از تولید کتاب شروع می‌شود، موضوع اطلاع‌رسانی کتاب‌های تولید شده اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. بنابراین یکی از اهداف برگزاری نمایشگاه‌ها، اطلاع‌رسانی از آخرین تولیدات ناشران است که متاسفانه ما بیشتر بر فروش مستقیم کتاب در زمان برگزاری نمایشگاه تمرکز داریم تا جنبه‌های دیگر. در واقع از نمایشگاه کتاب به عنوان یک فروشگاه بزرگ استفاده می‌کنیم.

مدیر انتشارات فاطمی، موضوع فروش مستقیم در نمایشگاه‌های کتاب را غیر موجه دانست و گفت: اگر هدف از برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی صرفا «فروش کتاب» است، مسیر درستی در پیش نگرفته‌ایم، چراکه این وظیفه بر عهده کتابفروشی‌ها است. کتابفروشی‌ها که بخش مهمی از چرخه نشر را بر عهده دارند، با سرمایه‌گذاری و صرف هزینه‌های بسیار، مکانی برای عرضه مستقیم کتاب به مردم را فراهم کرده‌اند و اینکه ناشران با شرکت در نمایشگاه‌های متعدد و با کمترین هزینه، کتاب‌های خود را با تخفیف‌های ویژه ارائه دهند، موزعان و کتابفروشان را متضرر می‌کند.

ضرغام افزود: در حال حاضر کتابفروشی‌ها با شرایط سختی در چرخه نشر به بقای خود ادامه می‌دهند و بار سنگین رساندن کتاب به دست مردم را در طول سال به دوش می‌کشند، اما برگزاری نمایشگاه‌های متعدد بدون کارشناسی‌های لازم، وضعیت کتابفروشان و همین‌طور موزعان را وخیم‌تر می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه ناشران باید به سود دهی کار خود در تمام طول سال توجه کنند و نه فقط در روزهای نمایشگاه، ادامه داد: خود ناشران باید توجه داشته باشند که هدف از شرکت در نمایشگاه‌های مختلف و متعدد چیست؟ متأسفانه ما در نمایشگاه کتاب بیشتر به فروش کتاب فکر می‌کنیم و رشد آمار فروش و نقدینگی در ایام نمایشگاه را اتفاقی مثبت قلمداد می‌کنیم، غافل از اینکه در حال صدمه زدن به بخشی دیگر از چرخه نشر هستیم.

مدیر انتشارات فاطمی در ادامه، همکاری و درک متقابل همه فعالان حوزه نشر نسبت به یکدیگر را ضروری دانست و گفت: باید این درک بین همه ما ایجاد شود که سوار یک قایق هستیم و باید با دوراندیشی، به بقاء و تقویت تمام حوزه‌های نشر بپردازیم؛ چراکه اگر اصرار بر یک روند نادرست به حذف موزعان و کتابفروشان از چرخه نشر منجر شود، به ضرر خود ناشران و همه فعالان این حوزه تمام خواهد شد.

وی با تأکید بر برگزاری هدفمند نمایشگاه‌های تخصصی کتاب، افزود: با وجود تبعات منفی ذکر شده، برگزاری هدفمند این نمایشگاه‌ها می‌تواند فرصتی برای ارتباط مستقیم و بهتر موزعان و کتابفروشان با ناشران فراهم کند. بنابراین موزعان و کتابفروشان نباید احساس کنند که برگزاری این نمایشگاه‌ها حق آنها را تضییع می‌کند.

ضرغام همچنین با اشاره به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز گفت: به نظر من اگر قرار است نمایشگاه‌های کتاب تخصصی برپا شوند، برگزاری یک نمایشگاه بزرگ بین‌المللی برای شهر تهران کافی است و این فرصت را می‌توان در اختیار شهرهای دیگر قرار داد تا با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی موجود در استان‌ها به تقویت فرهنگ کتابخوانی در سایر شهرستان‌ها نیز پرداخته شود.

مدیر انتشارات فاطمی افزود: البته برگزاری نمایشگاه‌های استانی کتاب تا حدود بسیاری این نیاز را پاسخ داده، چراکه ممکن است کتابفروشان تهرانی به ناشران دسترسی داشته باشند، اما برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی کتاب در استان‌ها می‌تواند فرصتی مناسب برای مذاکرات و انعقاد قراردادهای کاری بین موزعان و کتابفروشان شهرستانی با ناشران را فراهم آورد. البته باید زمینه‌هایی فراهم شود که ناشران بتوانند مستقیما و بدون واسطه در نمایشگاه‌های استانی شرکت کنند.

وی افزود: البته در کشورهای دیگر هم این تجربه انجام شده، به طوری که در ایتالیا علی رغم برگزاری نمایشگاه بین‌المللی تورین، نمایشگاه‌های تخصصی در سایر شهر‌های این کشور برگزار می‌شود، مانند نمایشگاه تخصصی کودک که مکان برپایی آن در بولونیاست.

ضرغام همچنین درباره زمان برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی نیز گفت: برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی کتاب باید اقتضائاتی داشته باشد. مثلاً بهترین زمان برای برگزاری نمایشگاه کتاب درسی و دانشگاهی در مهرماه، یعنی آغاز سال تحصیلی و فعالیت تحقیقاتی دانشجویان است که با مراجعه به این نمایشگاه می‌توانند به راحتی منابع معرفی شده از سوی استادان را تهیه کنند.

مدیر انتشارات فاطمی ادامه داد: همچنین بهترین زمان برای برگزاری نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان می‌تواند فصل تابستان باشد؛ چرا که دانش‌آموزان در فصل تابستان و تعطیلی مدارس و با فراغت از کتاب‌های درسی فرصت مناسبی برای مطالعه پیدا می‌کنند. با توجه به کمبود امکانات تفریحی در جامعه و مسائل اقتصادی خانواده‌ها، بهترین، سالم‌ترین، ارزان‌ترین و اثرگذارترین تفریح برای کودکان و نوجوانان می‌تواند مطالعه کتاب باشد.

وی عنوان کرد: باید با آنالیز شرایط جامعه و شهرهای مختلف و بنا بر ضرورت‌های موجود، اقدام به برگزاری این نمایشگاه‌ها کنیم؛ چراکه اگر بدون هدف و کارشناسی به برگزاری نمایشگاه‌های متعدد و گاه موازی اقدام کنیم، هم وقت مسئولان، ناشران و سایر فعالان نشر هدر می‌رود و هم ممکن است بودجه‌های فرهنگی را که برای حفظ منافع و حقوق همه فعالان چرخه نشر است، از دست بدهیم.

در این باره بخوانید:
1- شهرام‌نیا: از ظرفیت‌های استانی برای برپایی نمایشگاه‌های تخصصی کتاب استفاده کنیم/ نمایشگاه کتاب تهران قادر است خودگردان اداره شود (اینجا)
2- صفری: نمایشگاه‌های تخصصی کتاب پیش از نمایشگاه کتاب تهران برگزار شوند/ ایجاد مشکلات اجرایی در صورت همزمانی نمایشگاه‌ها (اینجا)
3- فروغی: هرگونه تغییر در شیوه برپایی نمایشگاه کتاب تهران نیازمند زمان بسیار است/ضرورت راه‌اندازی دبیرخانه ثابت (اینجا)
4- توکل‌صدیقی: ارزش نمایشگاه‌های تخصصی کتاب کمتر از نمایشگاه کتاب تهران نیست/ نیمه دوم سال؛ بهترین زمان برای نمایشگاه تخصصی (اینجا)
5- حسینی‌نیک: برپایی نمایشگاه‌های تخصصی کتاب یک ضرورت است/ لزوم برپایی نمایشگاه‌های مجازی (اینجا)
6- آموزگار: نمایشگاه‌های تخصصی میزان دسترسی به کتاب را افزایش می‌دهند (اینجا)
7- بیگی‌ حبیب‌آبادی: ضرورتی ندارد همه نمایشگاه‌های تخصصی کتاب در یک سال برگزار شوند (اینجا)
8- شاطریان: مزایای برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی بسیار بیشتر از معایب آن است/ کتابفروشی‌ها دنبال راه‌های جدید جذب مخاطب باشند (اینجا)
9- جعفریه: مکان عرضه کتاب، کتابفروشی است نه نمایشگاه‌/ دستکاری در ژنتیک چرخه نشر به خلق موجودی ناقص‌الخلقه منجر می‌شود (اینجا)
10- سالاریان: نمایشگاه‌های تخصصی کتاب، خلأ توزیع را جبران می‌کنند (اینجا)
11- فضائلی: برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی نیازمند کارشناسی در حوزه فرهنگی و اقتصاد حوزه نشر است (اینجا)