به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) غلامعلی حدادعادل، رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی امروز سه‌شنبه 17 شهریورماه در بازدیدی از پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با فعالیت‌ها و نمایشگاهی که از آثار و کتاب‌های منتشر شده توسط این مرکز تهیه شده بود، آشنا شد. سپس طی نشستی با حضور سیدضیا هاشمی، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم تحقیقات و فناوری، حسین ابراهیم‌آبادی، رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و جمعی از اعضای هیات علمی این پژوهکشده، فعالیت‌های این مرکز و شورای تحول و ارتقای علوم انسانی بررسی شد.

حدادعادل در ابتدای این نشست با اشاره به ضرورت وجود پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: وجود چهار و نیم میلیون نفر دانشجو در کشور و تاثیر آنها در آینده‌سازی ایران ضرورت چنین موسسه‌ای را کاملاً روشن می‌سازد چرا که نمی‌توان درباره مسائل دانشگاهیان تدبیری نیندیشید و به همین دلیل وزارت علوم اتاق فکری لازم دارد که مورد قبول مسئولان وزارتخانه و تصمیم‌گیری‌های وزارتخانه نیز مبتنی بر دستاوردهای این اتاق فکر باشد.
 
وی درباره تاریخچه شکل‌گیری شورای تحول و ارتقا علوم انسانی توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: در مهرماه سال 1388 شورای عالی انقلاب فرهنگی برای ایجاد تحول و ارتقای علوم انسانی تصویب کرد که شورایی تشکیل شود. این شورا متشکل از 20 نفر از اعضای حقیقی و حقوقی و استادان برجسته کشور است و از بهمن ماه سال 1388 تاکنون کار خودش را آغاز کرده و بیش از 100 جلسه برگزار کرده است.
 
اهداف اصلی شورای تحول و ارتقا علوم انسانی
رئیس بنیاد سعدی، اهداف اصلی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی را تشریح کرد و یادآور شد: اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدی و روزآمدی علوم انسانی چهار هدف اصلی این شورا است. از سوی دیگر ما چهار موضوع را مورد مطالعه خود قرار داده‌ایم که از آن جمله می‌توان به محتوا و برنامه‌های آموزشی درسی و محتوای کتاب‌ها، استادان، دانشجویان، پایان‌نامه‌ها و مجلات اشاره کرد.
 
این مقام مسئول اضافه کرد: این شورا 15 رشته را از میان رشته‌های علوم انسانی براساس اولویت‌های خود انتخاب کرد که از آن جمله می‌توان به رشته‌های علوم‌سیاسی، حقوق، علوم اجتماعی، فلسفه دین، فرهنگ و ارتباطات، هنر، معماری، مطالعات زنان، تاریخ، مدیریت و زبان خارجی اشاره کرد.
 
تولید نزدیک به 6 هزار عنوان کتاب برای تحول در علوم انسانی
به گفته حدادعادل، در تدوین منابع و کتاب‌های درسی مورد نیاز این رشته‌ها نزدیک به 200 استاد برجسته کشور همکاری دارند و با توجه به این که برای هر 15 رشته در دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا و ... نیازمند کتاب هستیم در مجموع می‌توان گفت نزدیک به 6 هزار عنوان کتاب باید در این راستا تدوین و تألیف شود.
 
وی تاکید کرد: به همین منظور آیین‌نامه‌ای در شورای تحول و ارتقای علوم انسانی تدوین شده که براساس آن پس از تصویب یک برنامه درسی برای تالیف کتاب مطابق با اهداف این شورا اقدام می‌شود. از سوی دیگر با انتشارات سمت نیز تفاهمنامه‌ای برای چاپ کتاب‌های دانشگاهی منعقد شده است.
 
رئیس فرهنگستان و زبان ادبیات فارسی در بخش دیگری از سخنانش معاونت‌های متبوع خود را تشریح کرد و گفت: معاونت‌های ارتباط با استادان، کارگروه‌ها و ارتباط با حوزه از جمله معاونت‌های زیرمجموعه ماست، از سوی دیگر در نظر داریم تا معاونت دانشجویی را هم به این مجموعه اضافه کنیم.
 
استفاده از کتاب‌های پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی برای تحول در علوم انسانی
حدادعادل در ادامه با تاکید بر استفاده از قابلیت‌های پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی برای این شورا اظهار کرد: ما جلسه‌های ماهانه‌ای در کارگروه‌های تخصصی خود در شورا داریم و خوب است که فعالیت‌های این پژوهشکده به اطلاع شورای تحول علوم انسانی برسد.
 
وی تاکید کرد: این پژوهشکده به ویژه در تالیف کتاب فعالیت‌های شایسته‌ای دارد که می‌تواند در تالیف کتاب‌های درسی جدید مورد استفاده قرار گیرد. به عبارت دیگر ما می‌‌توانیم از کتاب‌های منتشر شده توسط این پژوهشکده برای تالیف چندهزار کتاب درسی دانشگاهی بهره بگیریم.
 
این مقام مسئول یادآور شد: بنابراین می‌توان فهرست کتاب‌های تهیه شده در این پژوهشکده را با منابع درسی شورا مطابقت داد.
 
ضرورت به‌روز رسانی و کارآمدی منابع و کتاب‌های درسی
حدادعادل در بخش دیگری از سخنانش به موازی‌کاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف در کشور اشاره کرد و گفت: متاسفانه در ایران مانند جزایر بی‌خبر از هم حرکت می‌کنیم. ما در شورای علوم انسانی کم و کیف کار در هر رشته را به استادان همان رشته سپردیم چون معتقدیم برای یک رشته تنها یک فرد نمی‌تواند تصمیم بگیرد.
 
رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی بر ضرورت به روز رسانی و کارآمدی منابع و کتاب‌های درسی تأکید کرد و گفت: اکنون نیازهای جدیدی در رشته‌های مختلف از جمله حقوق پدید آمده است. بنابراین نیاز است تا برنامه‌های درسی نیز متناسب با آن به روز و کارآمد شوند.
 
وی در بخش دیگری از سخنان از عدم توجه به رشته علوم انسانی در کشور انتقاد کرد و افزود: متاسفانه اگر در کشور پزشک نداشته باشیم انتقاد می‌کنیم اما کسی نمی‌پرسد که چرا جامعه‌شناس نداریم؟ اکنون در کشور مشکلات بسیاری وجود دارد که گره آن به دست صاحبنظران علوم انسانی باز می‌شود.
 
به گفته حدادعادل، اکنون در کشور بحران‌هایی در مسایلی مانند جمعیت، خانواده، مهاجرت، اعتیاد و ... وجود دارد که در آزمایشگاه‌ها حل نمی‌شود و راه‌حلش به دست استادان علوم انسانی است.
 
ضرورت تحول استادان در کنار تحول در کتاب‌ها
وی افزود: اکنون این نگرانی وجود دارد که کتاب‌های ما تبدیل به سخنرانی نظری یک استاد نشود به همین دلیل است که بر روزآمدی و کارآمدی تاکید می‌کنیم. از سوی دیگر در شورای تحول و ارتقای علوم انسانی بحث تحول اساسی را هم مدنظر قرار دادیم چون معتقد هستیم اگر قرار باشد کتاب متحول شود اما استاد متحول نشود راهی به جایی نخواهیم برد.
 
رئیس شورای تحول و ارتقا علوم انسانی در ادامه از تدوین سند تحول علوم انسانی خبر داد و گفت: این سند توسط این شورا تدوین شده و تا مدتی دیگر در اختیار شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تصویب قرار خواهد گرفت.
 
حدادعادل در بخش دیگری از سخنانش با تاکید دوباره بر تحول علوم انسانی گفت: تحول علوم انسانی با هویت ما پیوند دارد و اگر مسلمانان بخواهند در دنیای امروز باقی بمانند باید چیزی به نام تمدن اسلامی وجود داشته باشد.
 
وی با اشاره به سخن احمد فردید یادآور شد: او می‌گوید ما در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که صورت و ماده همه تمدن‌های غیر غربی مساله تمدن غربی شده‌اند و از سوی دیگر صورت تمدن غربی صورت و ماده همه تمدن‌ها را به عنوان ماده خودش در اختیار گرفته است. امروز ببینید کدام مساله از مسائل جهان متعلق به اسلام است که جهان اسلام نتوانسته خودش آن را حل بکند.
 
این مقام مسئول یادآور شد: البته این بدین معنی نیست که ما هر چیزی را در غرب غلط بدانیم بلکه تنها باید با ترازویی غلط و درست را از یکدیگر تشخیص دهیم. تحول علوم انسانی نیز کار چندین جلسه و مذاکره نیست بلکه یک گروه باید برای آن همکاری داشته باشند.
 
رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی از پیشنهاد خود برای تاسیس پژوهشگاه مطالعات راهبردی تحول علوم انسانی خبر داد و گفت: من این پیشنهاد را به شورای عالی انقلاب فرهنگی دادم چرا که معتقدیم روزآمدی و کارآمدی منابع و کتاب‌های درسی کار یک روز نیست و این منابع باید همواره در حال تغییر باشد.
 
وی گفت: با تاسیس این پژوهشگاه عده‌ای می‌توانند همواره منابع و کتب درسی را رصد کنند و در این حوزه سرمایه‌گذاری‌های لازم را داشته باشند. حدادعادل اظهار امیدواری کرد تا با ارتباط شورای تحول و ارتقای علوم انسانی و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی زمینه تدوین کتاب‌های درسی فراهم شود.

باید مراقب باشیم که تدوین کتاب‌ها با چالش روبرو نشود

ابراهیم‌آبادی نیز در بخش دیگری از این نشست توضیحاتی را درباره پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی ارائه کرد و افزود: پژوهشکده در حوزه‌های مختلف به دنبال انتشار کتاب و مجله است به طور مثال اخیراً مجموعه مصاحبه‌های برگزیدگان دوره پیشین جشنواره فارابی در یک مجلد کتاب گردآوری شده و در اختیار محققان قرار گرفته است.
 
وی با تاکید بر اینکه باید از محتوای کتاب‌ها و منابع درسی که در شورای تحول و ارتقای علوم انسانی تدوین می‌شود مراقبت کنیم، گفت: اکنون با تحولی که در حوزه نشر الکترونیک رخ داده و به دنبال آن کم نوشتن و استفاده از ابزارهای چند رسانه‌ای به وجود آمده، باید مراقب باشیم که تدوین کتاب‌ها با چالش روبه‌رو نشود. در نمایشگاه فرانکفورت مشاهده کردم که کتاب‌های منتشر شده 10 صفحه داشتند و به همراهش یک فلش قرار داشت پس ما باید مراقب باشیم که با حجمی از کتاب‌های غیرقابل استفاده مواجه نشویم. باید بدانیم که کتاب چگونه منتشر شود که همه آن را بخوانند.
 
فقر تحقیقات در حوزه علوم انسانی
رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر فقر تحقیقات در حوزه علوم انسانی اظهار کرد: دولت باید کمک کند تا تحقیقات در علوم انسانی ساختارمند شده و رونق بگیرد. توجه به حمایت از علوم انسانی و محققان و پژوهشگرانش باید سرلوحه کار قرار بگیرد در غیر این‌صورت ما شاهد تألیف کتاب‌های ضعیف خواهیم بود اما اگر عجله نکنیم و سرمایه‌گذاری لازم هم داشته باشیم می‌توانیم آثار خوبی در این زمینه تدوین کنیم.
 
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنانش درباره پژوهش‌های صورت گرفته در این پژوهشکده با موضوع مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی گفت: از ابتدای تاسیس این پژوهشکده مطالعات وسیعی در این حوزه صورت گرفته است و سرفصل‌های درسی منابع مشخص شده که در صورت لزوم می‌تواند در اختیار شورای تحول علوم انسانی قرار گیرد.
 
تصویرسازی بد از سوی منتقدان تحول در علوم انسانی
هاشمی، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم تحقیقات و فناوری در ادامه این نشست با اشاره به تعابیری که از اسلامی‌سازی علوم انسانی صورت می‌گیرد، گفت: علوم انسانی یک دستاورد مهم برای جامعه بشری است و نمی‌توان به آن بی‌اعتنا بود اما باید مدنظر داشت که در این حوزه تنها به ترجمه علوم اکتفا نکنیم چرا که بحث تحول در علوم انسانی و اعتلای آن یک ضرورت است و ما در وزارت علوم این دغدغه را همواره داشته‌ایم.
 
وی ادامه داد: گاهی از سوی منتقدان ناآگاه یا کم‌اطلاع تصویرسازی نادرستی از تحول در علوم انسانی و اسلامی‌سازی آن صورت گرفته که باید اصلاح شود.
 
وی اظهار امیدواری کرد که فعالیت‌های پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و کتاب‌ها و تولیدات آن بتواند برای شورای تحول و ارتقای علوم انسانی کارساز باشد.
 
هاشمی در پایان سخنانش تاکید کرد: البته باید در نظر داشت که میزان امکانات این پژوهشکده به چه میزان است با این وجود ما بحث رصد علمی و تحولات جامعه، سیاست‌گذاری فرهنگی و ... را در دستور کار این پژوهشکده قرار داده‌ایم. به هرحال امیدواریم که پژوهشکده بتواند نقش فزاینده‌ای را در این باره ایفا کند.
 
تحول علوم انسانی مساله منطقه‌ای یا سیاسی نیست

سید حمید طالب زاده، دبیر شورای تخصصی تحول و ارتقا علوم انسانی نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه مساله تحول علوم انسانی مساله منطقه‌ای یا سیاسی نیست گفت: اقتضای علم تحول در آن را ایجاب می‌کند بنابراین اگر ما در محورهای کارآمدی و روزآمدی علوم به طور جدی فکر کنیم به مفهوم اسلامی‌سازی علوم انسانی می‌رسیم چون اگر بخواهیم آثار ما با فرهنگ، تاریخ و اندیشه کشور ارتباط داشته باشد باید وجه اسلامی شدن در آن رعایت شود. تحول علوم انسانی و اسلامی شدن آن نیز در متن نقد علم است و جنبه ایدئولوژیک و فرمایشی ندارد.
 
به گفته این مقام مسئول خاستگاه علوم انسانی این است که با زندگی مردم پیوند داشته باشد. شورای تحول و ارتقا علوم انسانی نیز با همین هدف حرکت می‌کند.
 
تلاش می‌کنیم تا کتاب‌ها و مولفان علوم انسانی را رصد کنیم
غلامرضا شمس‌موركانی، کارشناس معاونت تالیف کتب درسی شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در بخش پایانی این نشست با اشاره به ضرورت همکاری این شورا و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت: اگر عناوین کتاب‌‌ها و تحقیقات صورت گرفته در این پژوهشکده در اختیار ما باشد می‌توانیم از ماحصل آن برای تدوین کتاب‌ها و منابع درسی استفاده کنیم.
 
وی یادآور شد: ما تلاش می‌کنیم تا کتاب‌ها و مولفان علوم انسانی را رصد کنیم و براساس اهداف شورای تحول و ارتقای علوم انسانی آثار مورد نیاز دانشگاه را تدوین و تالیف کنیم.