داریوش مطلبی، کارشناس حوزه نشر، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به شیوه‌های رایج قیمت‌گذاری کتاب در دنیا، اظهار کرد: قیمت‌گذاری کتاب در نُرم معمول خود در دنیا به این صورت انجام می‌گیرد که مراحل انجام و هزینه‌هایی که (از ابتدا تا انتهای فرایند تولید کتاب) صَرف می‌شوند،محاسبه می‌شود؛ در این شیوه مبلغی به دست‌اندرکاران هر مرحله از تولید کتاب (تایپ، صحافی، لیتوگرافی و ...) داده می‌شود و ناشر بر اساس این محاسبات و سودی که برای خود و  تخفیفی که برای مراکز پخش و کتابفروشی‌ها در نظر می‌گیرد، قیمت کتاب را تعیین می‌کند.

قیمت‌گذاری کتاب در ایران غیرواقعی است
 
وی با بیان این‌که در ایران، بیشتر قیمت‌گذاری دقیقی برای کتاب صورت نمی‌گیرد، گفت: در ایران در بیشتر مواقع به دلیل ثبت نکردن هزینه‌ها از سوی ناشران و دقیق نبودن هزینه‌های مراحل تولید کتاب و همچنین به دلیل بی‌توجهی به هزینه‌های بالاسری (هزینه‌های ساختمان انتشاراتی و حقوق پرسنل انتشاراتی) عموماً قیمت‌گذاری کتاب بسیار شناور و غیرواقعی است و چندان دقیق صورت نمی‌گیرد.
 
سردبیر فصلنامه اطلاع‌رسانی و ارتباطات دامه داد: در بیشتر مواقع، ناشران قیمت‌گذاری کتاب را بر اساس مجموع هزینه‌های اصلی تولید کتاب (هزینه‌های مربوط به تهیه کاغذ، مقوا، چاپ، فیلم، زینک، صحافی و ...) و ضرب آن عدد در دو و نیم یا سه برابر، انجام می‌دهند. البته ناگفته نماند که در این شیوه، در مواقعی حق‌التألیف را نیز در این محاسبات، لحاظ می‌کنند. شایان ذکر است که در دنیا مجموع هزینه‌های اصلی تولید کتاب را در 7 تا 10 برابر آن عدد ضرب می‌کنند و در نتیجه می‌توانند تخفیف‌های بیشتری را به مراکز توزیع و کتابفروشی‌ها ارائه دهند اما در ایران چون فروش کتاب با قیمت بالا خیلی راحت نیست و همچنین برای این‌که قیمت کتاب زیاد بالا نرود، مجموع هزینه‌های اصلی تولید کتاب را در دو و نیم یا سه برابر آن عدد ضرب می‌کنند.
 
داریوش مطلبی در ادامه سخنانش، گفت: ناگفته نماند که ناشران علاوه بر ضرب مجموع هزینه‌های اصلی تولید کتاب در اعداد یاد شده، به نرم بازار نیز توجه می‌کنند؛ به این معنا که حتماً سعی می‌کنند قیمت کتاب با نُرم بازار همخوانی داشته باشد.
 
این کارشناس حوزه نشر درباره رابطه افزایش قیمت کاغذ با قیمت نهایی کتاب توضیح داد: در ایران تقریباً 40 درصد هزینه‌های تولید و نشر کتاب به هزینه‌های کاغذ مربوط می‌شود. در چنین شرایطی طبیعی است که وقتی قیمت کاغذ به نسبتی افزایش پیدا می‌کند، قیمت کتاب نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد.

 
تلاطم قیمت کاغذ و قیمت‌گذاری غیراصولی
داریوش مطلبی در ادامه به تفاوت قیمت کتاب‌های با ارزش تقریبی یکسان نزد دو ناشر اشاره کرد و گفت: وقتی قیمت کاغذ افزایش می‌یابد، بدون تردید قیمت سایر ملزومات تولید کتاب نیز افزایش می‌یابند. دیگر این‌که، در این موضوع باید به جنبه روانی افزایش قیمت کاغذ نیز توجه کرد. با توجه به این‌که کاغذ نقش مهمی در صنعت نشر دارد، وقتی قیمت آن در بازار شناور و در تلاطم است، ناشران احساس می‌کنند که این متغیر بودن ادامه خواهد داشت و ممکن است بیشتر از تأثیر مستقیم کاغذ در قیمت کتاب، قیمت پشت جلد کتاب را افزایش دهند.
 
وی ادامه داد: مشکل اصلی در قیمت‌گذاری کتاب در ایران این است که بسیاری از ناشران، برآورد درستی از هزینه‌هایی که برای تولید کتاب صرف می‌شود ندارند و عموماً بر اساس آنچه در بازار اتفاق می‌افتد، قیمت‌گذاری را انجام می‌دهند. بنابراین این قیمت‌گذاری‌ها مناسب نیست و به صنعت نشر آسیب می‌زند.
 
معاون پیشین فناوی اطلاعات مؤسسه خانه کتاب توضیح داد: دو کتاب هر چند که تعداد صفحات و اندازه‌شان یکسان باشد اما عموماً نمی‌توانند قیمت یکسان داشته باشند چرا که ممکن است ناشری نسبت به ناشر دیگر، برای تولید کتاب سال‌ها با هزینه شخصی‌اش زحمت فراوانی را متحمل شده باشد. در چنین شرایطی یا باید شمارگان کتاب بالا باشد یا قیمت کتاب. بنابراین باید برای قیمت‌گذاری کتاب انعطاف قائل بود.
 
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: هر کتابی یک کالای منحصر به فرد است که نمی‌توان به سادگی برای آن جانشین یا مشابهی پیدا کرد. مسأله کتاب در این ویژگی با کالاهای دیگر قابل قیاس نیست؛ مثلا یک فرد وقتی می‌بیند قیمت یک گوشی موبایل بسیار زیاد است بدون تردید به سراغ گوشی موبایل دیگری متناسب با درآمد خود می‌رود و آن را خریداری می‌کند. اما عموماً درباره کتاب این‌گونه نیست؛ در عین این‌که کتاب ممکن است مشابه‌هایی در بازار داشته باشد، اما کالایی منحصر به فرد است که مخاطب ناگزیر است آن را تهیه کند. وقتی استاد دانشگاه منبع درسی ویژه‌ای را برای مطالعه دانشجویانش پیشنهاد می‌کند دانشجویان ناگزیرند همان کتاب را تهیه کنند.
 
وی در تکمیل سخن خود اظهار کرد: با وجود این و همچنین با وجود اظهارات فراوانی مبنی بر بالا بودن قیمت کتاب در کشور، معتقدم قیمت کتاب در ایران نسبت به سایر کالاها و حتی نسبت به سایر کشور‌ها پایین است. همین پایین بودن قیمت کتاب در ایران به ویژه در سال‌های گذشته، یکی از مشکلات صنعت نشر بوده است و سبب می‌شده ناشران، موزعان و کتاب‌فروشان فعالیت در حوزه کتاب را اقتصادی ندانند. البته ناگفته نماند که به تازگی به دلیل افزایش قیمت کتاب، این آسیب در ایران کمتر دیده می‌شود.
 
کیفیت کاغذ تاثیر چندان زیادی بر قیمت نهایی ندارد
مطلبی درباره تاثیر جنس کاغذ، جلد و کیفیت طراحی کتاب بر قیمت پشت جلد آن توضیح داد: بدون تردید هر چه کیفیت کتاب به لحاظ تایپ، کاغذ، جلد، طراحی، صحافی، لیتوگرافی، چاپ و ویراستاری بالاتر باشد، قیمت کتاب نیز افزایش می‌یابد اما این عوامل تأثیر چندان معناداری در قیمت کتاب نمی‌گذارند.
 
این کارشناس حوزه نشر، درباره نظارت بر امر قیمت‌گذاری کتاب نیز گفت: اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران هیچ نظارتی بر قیمت کتاب‌ها ندارد و اصلاً معتقدم این نظارت نباید باشد؛ در  شرایطی که سوبسیدی نه از سوی اتحادیه و نه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این صنف داده نمی‌شود، نظارت درست نیست.
 
وی ادامه داد: البته سازمان‌هایی مانند سازمان تعزیرات وجود دارند که در صورت شکایت فردی از بالا بودن قیمت کتاب، موضوع را بررسی می‌کنند و اگر احساس کنند که قیمت کتاب بسیار بالا است، ناشر را جریمه می‌کنند و یا تصمیمان مشابهی برای جلوگیری از تکرار این امر اتخاذ می‌کنند. در شرایط فعلی باید به کتاب اجازه دهیم مانند سایر کالاها، در بازار سیر طبیعی خود را طی کند.  البته مکانیزم‌های بازار و عرضه و تقاضا، قیمت کالاهای اطلاعاتی را به تعادل نمی‌رساند و برای آن لازم است دولت وارد عمل شود و با ایجاد بسترهای لازم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بازار را به تعادل برساند. هر چه حمایت‌های دولتی غیرمستقیم و غیرمادی باشد، تأثیر مثبت بلندمدت آن بیشتر خواهد بود. در صورت حمایت اولیه است که کار نظارتی نیز معنا پیدا می‌کند.