به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ناصر فکوهی، عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران در آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی با اشاره به سهم علمی و عملی بلوکباشی عنوان کرد: دکتر تکمیل‌همایون در سخنانش به نکته خوبی اشاره کرد و آن مهاجرت گروهی از نخبگان و بزرگان در سال‌های پیش از انقلاب بود که ضربه بزرگی به فرهنگ ایران وارد کرد.

وی ادامه داد: سختی‌هایی در کشور به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به وجود آمد که قابل پیش‌بینی و اجتناب نبود. بزرگان و نخبگان ایرانی طی سال‌های 55 تا 62 بین انتخاب برای ماندن یا رفتن قرار گرفتند. برخی از بزرگانی که از ایران رفتند توانستند در آن سوی کشور کارهای بزرگی انجام دهند و البته برخی هم نتوانستند از ریشه‌های خود جدا شوند. عده‌ای نیز در ایران ماندند و سختی‌های زیادی کشیدند.
 
وی افزود: دوران گذشته نیز مانند امروز نبود که مسائل فرهنگی بهتر فهمیده شود بنابراین بزرگان با مشکلات زیادی مواجه بودند. به هر حال استادانی مانند صادقی، تکمیل‌همایون و بلوکباشی با اینکه دلایل زیادی برای رفتن داشتند و می‌توانستند در آنجا به مدارج بالای علمی برسند اما در ایران ماندند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کسانی که در ایران ماندند بار سنگینی را بر دوش کشیدند اظهار کرد: چراکه ماندن این افراد در ایران به این دلیل بود که علوم اجتماعی و علوم انسانی متوقف نشود و در مسیر درستی به کار خود ادامه دهد. بنابراین نسل بعد از ما باید دین خود را به این افراد ادا کند.

وی تاکید کرد: اگر افرادی مانند دکتر صادقی در ایران نبودند زبان‌شناسی ما چنین وضعی نداشت. اگر کسانی مانند تکمیل‌همایون در کشور نمی‌ماندند تاریخ و جامعه‌شناسی ما در این شرایط قرار نمی‌گرفت و از همه مهمتر اگر فردی چون بلوکباشی نمی‌ماند مردم‌شناسی اینگونه نبود. البته درباره رشته مردم‌شناسی این اهمیت بیشتر است چراکه این رشته در مقایسه با سایر رشته‌هایی چون جامعه‌شناسی در کشور تثبیت نشده بود.

شرق‌شناسی را محکوم نمی‌کنم
عضو هیئت علمی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تاریخچه رشته مردم‌شناسی در ایران گفت: در آن زمان مردم‌شناسی در ایران وابسته به مردم‌شناسان غیر ایرانی بود و بیشتر کسانی که در ایران در دهه 70 کار پژوهشی بر رشته مردم‌شناسی می‌کردند، غیر ایرانی بودند.

وی یادآور شد: من از کسانی نیستم که شرق‌شناسان را محکوم می‌کنند، چون شرق‌شناسانی مانند ریچارد فرای خدمات بسیاری به ایران داشته‌اند. البته در کنار این نوع از شرق‌شناسی، شرق‌شناسی سیاسی هم وجود داشته که در آن راستا مردم‌شناسی استعماری به کار گرفته می‌شده است با این وجود این به معنای انکار تلاش دانشمندان این حوزه نیست.

این استاد مردم‌شناسی با بیان اینکه بلوکباشی در مسیر علمی زندگی خود با سختی‌های بسیاری روبه‌رو بوده عنوان کرد: بلوکباشی از یک سو با بی اعتمادی نسبت به علوم اجتماعی و انسانی در کشور مواجه بود و از سوی دیگر نیز در سنی قرار داشت که در کار علمی سن بالایی نبود. وی زمانی که تحقیق در این حوزه را شروع کرد 40 سال داشت. بنابراین مدیریت و تداوم بخشیدن به کار علمی کار ساده‌ای نبود.

فکوهی افزود: از سوی دیگر مردم‌شناسی در ایران با وزارت فرهنگ آغاز شد و رشته آکادمیکی نبود و بین اجرا و آکادمی قرار داشت و باید انتقال به حوزه آکادمی صورت می‌گرفت. این انتقال نیازمند افرادی در این زمینه بود که بلوکباشی یکی از آنان به‌شمار می‌آمد.

به گفته وی، بلوکباشی از طریق افرادی چون مرحوم صدیقی و خلیلی، مردم‌شناسی را از وزارت فرهنگ به حوزه آکادمی منتقل کرد و از سوی دیگر توانست با کمک افرادی چون مرحوم روح‌الامینی حلقه‌ای بین مردم‌شناسی وزارت فرهنگ و مردم‌شناسی در آکادمی ایجاد کند.

بلوکباشی نقش کلیدی در مردم‌شناسی دارد
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بلوکباشی نقش کلیدی به لحاظ علمی و انسانی در مردم‌شناسی داشته افزود: من افتخار شاگردی ایشان را نداشتم با این وجود همواره با وی در تماس بودم و در مشکلات به ایشان مراجعه می‌کردم و در مقابل ایشان نیز به عنوان فردی که به نسل دیگری متعلق بوده همواره این احساس مسئولیت را داشتند که در گذار رشته مردم‌شناسی نقشی داشته باشند.

وی در ادامه سخنانش به مهارت بلوکباشی در استفاده از فناوری‌های نوین اشاره کرد و گفت: استاد بلوکباشی برخلاف بسیاری از کسانی که در سنین بالا از اینترنت و... وداع می کنند از آخرین فناوری‌ها استفاده می‌کند و در واقع می‌توان گفت که ایشان به خوبی توانسته تغییر علم را درک کند. به طور مثال لازم نیست برای ایشان تفاوت بین نشر الکترونیک و کاغذی را توضیح داد چون خودشان واقف به اهمیت نشر مقاله یا کتابشان در هر دوی این فضاها هستند.

فکوهی در ادامه سخنانش با بیان اینکه بلوکباشی در سوال پرسیدن از دیگران ابایی ندارد، افزود: در کشوری که یک سنت علمی پخته وجود ندارد و به علم و عالم در قالب روابط مریدی و مرادی نگاه می‌شود ایشان جزء معدود کسانی است که مفهوم عالم بودن را به معنای مدرن آن درک کرده است.

وی با تاکید بر اینکه عالم باید بداند که به عنوان یک میراث‌دار به دانش خود نگاه کند، گفت: این کاری است که بلوکباشی انجام داده و علم خود را به نسل خودش و نسل بعدی منتقل کرده است. ایشان با وجود اینکه سلامتی‌شان تحت فشار بوده به نسل جوان کمک کرده که تفکری درباره علم داشته باشند. همه ما باید فروتنی را از ایشان یاد بگیریم. من همواره این فروتنی را در رفتار ایشان نسبت به کسانی که از خودشان ضعیف‌تر بوده‌اند، دیده‌ام.

وی تصریح کرد: این الگوی اخلاقی است که ما باید یاد بگیریم چون امروز آن چیزی که در علم مدرن و آکادمی به آن نیاز داریم علم به همراه اخلاق است چراکه علم بدون اخلاق ارزشی ندارد. مشکل امروز ما در جهان علم بدون اخلاق است که باید جایگزین علم با اخلاق شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه چنین الگوهایی در حوزه علمی، اجتماعی و فرهنگی کم داریم یادآور شد: ما الگوهای این چنینی کم داریم که بتوانند به درجه بالای علمی برسند و باز هم بتوانند خودشان را در آن جایگاه نگه دارند. این کار بسیار مشکلی است و در کشور ما این سنت هر روز ضعیف‌تر شده است. تصویر خیالی که از آکادمی در ایران وجود دارد با مصائب و مشکلاتی که استادان با آن روبه‌رو هستند، متفاوت است.

قدردانی از کسی که توانسته 60 سال در آکادمی باقی بماند
وی تاکید کرد: اینکه کسی بتواند 60 سال در آکادمی باقی بماند و آبروی بالایی داشته باشد جای قدردانی بسیار بالایی دارد. به هر حال در این کشور یک صفحه کاغذ منتشر کردن به اندازه 10 هزار صفحه کار علمی ارزش دارد.

فکوهی در پایان سخنانش گفت: من به سهم خودم و نسل بعدی، از استاد بلوکباشی تشکر می‌کنم و امیدوارم در سال‌های آتی کار علمی ایشان ادامه یابد. خوشبختانه امروز در شرایط بهتری هستیم و این را مدیون دکتر بلوکباشی هستیم.

آیین نکوداشت هشتادمین زادروز دکتر علی بلوکباشی، مردم‌شناس پیشکسوت شامگاه سه‌‌شنبه 22 دی‌ماه، با سخنرانی مجید غلامی‌جلیسه، مدیر عامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی‌اشرف صادقی، زبانشناس و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون، عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی، دکتر اصغر کریمی، مردم‌شناس، دکتر ناصر فکوهی، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی و دکتر علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، افشین داورپناه، معاون فرهنگی ـ پژوهشی خانه کتاب و حضور جمعی از پیشکسوتان و اهالی فرهنگ به‌ کوشش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در سرای کتاب موسسه خانه کتاب برگزار شد.

گزارش‌های تکمیلی به‌زودی منتشر می‌شود.