به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم» تالیف مشترک دکتر سید ابوالفضل رضوی، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و وحید کارگر جهرمی به بررسی گذشته این شهر از باستان تا جنگ تحمیلی با تکیه بر تاریخ شفاهی می‌پردازد.
این کتاب در هفت فصل تدوین شده که سرفصل‌های آن عبارتند از: «جهرم در گذر تاریخ: از آغاز تا دوره قاجار»، «جهرم در دوره قاجار»، «بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اداری جهرم در زمان رضاشاه ...»، «اوضاع سیاسی- اجتماعی جهرم از شهریور 1320 تا کودتای 28 مرداد 1332»، «اوضاع سیاسی- اجتماعی جهرم از کودتای 28 مرداد تا قیام 19 دی‌ماه 1356»، «انقلاب اسلامی در جهرم»، «جهرم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی».
شیوع گسترده آنفولانزا در «سال دردی»
فصل نخست «جهرم در گذر تاریخ: از آغاز تا دوره قاجار» نام دارد که در آن جغرافیای طبیعی شهرستان جهرم، وضعیت اقتصادی - اجتماعی جهرم و پیشینه تاریخی این شهرستان از دوره قاجاریه به همراه آثار آن و معرفی برخی بزرگان شهر بیان شده است. در سطوری از آن می‌خوانیم: «در زمان ساسانیان فارس به پنج کوره تقسیم می‌شد: 1ـ اردشیر خوره که مرکز آن شهر جور یا گور بوده است. دو بخش کنونی شهرستان جهرم یعنی خفر و سیمکان به همراه شیراز، کوار، میمند، قیر وکارزین، سروستان و... جزو این کوره بودند. 2ـ کوره استخر که مرکز آن شهر معروف استخر بود. 3ـ شاپور خوره که مرکز آن شاپوب بود. 4ـ کوره قباد یا ارگان (ارجان) که مرکز آن قباد خسرو در نزدیکی بهبهان بود و سرانجام کوره دارابگرد که شهر جهرم جزو این کوره بود. مرکز این کوره، شهر دارابگرد (داراب) بود. پیروزی اعراب مسلمان در نبرد نهاوند (21 هجری) امور دولت ساسانی را از هم گسسته نمود و راه تسخیر ولایت‌های داخلی ایران را برای مسلمانان هموار ساخت.» (ص 74)
«جهرم در دوره قاجار» در فصل دوم ارائه شده که در آن به بررسی نقش مردم این شهرستان در جنبش تنباکو تحریم تنباکو و انقلاب مشروطیت و نقشی که مردم جهرم در همراهی با رهبر مذهبی انقلاب مشروطیت در فارس یعنی آیت‌الله سید عبدالحسین لاری ایفا کردند، پرداخته شده است. در این برهه درباره وضعیت جهرم در جنگ جهانی اول آمده است: «جنگ جهانی اول در سال 1918م/1336ق به پایان رسید. این جنگ برای مردم ایران بدبختی‌ها و محرومیت‌های زیادی به‌وجود آورد. مناطق وسیعی از ایران در شمال، جنوب، غرب و شرق ایران ویران شد. ده‌ها هزار ایرانی در اثر گرسنگی و قحطی و در پی بروز بیماری‌های ناشی از جنگ از جمله وبا و یا درنتیجه عملیات جنگی از بین رفتند. متروک شدن شهرها، روستاها و رکود اقتصادی گسترده‌ای در فارس و سراسر کشور حاکم بود. وضعیت شهرستان‌های فارس از جمله جهرم بدتر از مرکز آن، شیراز بود. علاوه بر ناامنی و شورش‌های محلی، شیوع بیماری‌های گوناگون نیز باعث کاهش شدید جمعیت و بروز تلفات جانی بسیاری شد. یکی از این حوادثی که بعدها در فرهنگ عامه مردم به «سال دردی» شهرت یافت و بلافاصله پس از جنگ جهانی اول اتفاق افتاد، شیوع گسترده آنفولانزا در فارس و بنادر است. در یک سند که نشان‌دهنده وضعیت بد جهرم و دیگر شهرستان‌های فارس در آن دوره است، آمده است: «در تمامی فارس از شیراز و جهرم و لار و عباسی و لنجه (لنگه) و تمامی نقاط مثل اینکه برگ از درخت می‌ریزد، به سینه‌درد، مردم می‌مردند. در لارستان و اطراف آن تماما قریب بیست‌هزار نفر تلف شدند. بیشتر آنان را بی‌غسل و کفن با لباس دفن نمودند. در جهرم و قرای اطراف آن بیش از ده‌هزار نفر مردند...» (ص109)
وحشت سرسپردگان رژیم از شعارنویسی جهرمی‌ها
فصل سوم با عنوان «بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اداری جهرم در زمان رضاشاه ...» درباره تاسیس نخستین روزنامه در جهرم آورده است: «مرحوم حاج میرزا علی‌اکبر ابلاغ جهرمی اولین فرد آزادی‌خواه و روشنفکر جهرمی بود که برای نخستین بار اقدام به انتشار روزنامه نمود. ابلاغ جهرمی در سال 1342 ق/1302ش درخواست روزنامه‌ای به نام «ابلاغ» کرد، اما پاسخ مثبتی از طرف وزارت معارف مبنی بر مجوز انتشار دریافت نکرد. با این حال میرزا علی ابلاغ جهرمی اقدام به انتشار روزنامه ابلاغ کرد و در نامه‌ای به وزارت معارف نوشت: «مدت یک سال این روزنامه را در شیراز چاپ و منتشر کرده است.» (ص132)
«اوضاع سیاسی- اجتماعی جهرم از شهریور 1320 تا کودتای 28 مرداد 1332» در فصل چهارم مورد توجه مولف قرار گرفته است. در این مجال در رابطه با اداره جهرم در طول تاریخ آمده است: «در زمان ساسانیان فارس به پنج قسمت یا کوره یا خوزه یا ستو تقسیم می‌شد. 1ـ کوره اردشیرخوره 2ـ کوره استخر 3ـ کوره شاپورخوره 4ـ کوره قبادخوره 5ـ کوره دارابجرد. جهرم در آن زمان جزو کوره دارابجرد به‌شمار می‌آمد. بعد از اسلام این تقسیمات تغییر کرد و فارس به چهار ناحیه شبانکاره، فارس خاص، کهگیلویه و لارستان محدود گردید و جهرم جزئی از بلوک شبانکاره قرار گرفت. در قرون اولیه اسلامی شهر جهرم به علت آبادانی و اهمیتی که داشت، اغلب به‌طور مستقیم تحت نظر سلاطین وقت اداره می‌شد. تقسیمات استان فارس در ادوار مختلفه مخصوصا از دوران صفویه به بعد تغییراتی یافت و چون شهرها و بلوکات، در قبال مبلغی به اشخاص و حکام واگذار می‌گردید، بالطبع تقسیمات کشور هم هر روز تغییر می‌کرد و در مزایده و بخشش‌هایی که از طرف سلاطین و امرای وقت به عملی می‌آمد، این شهر گاهی ضمیمه فسا و سالی چند تابع لارستان و زمانی هم با قیروکارزین جزو ابواب جمعی حکام دوره استبدادی قرار گرفت. مردم جهرم هم، همواره نسبت به این مساله شکایت داشتند. محمد تمدن جهرمی در نامه‌ای به مجلس شورای ملی در سال 1316 ش خواهان شهرستان شدن جهرم شد.» (ص 161)
فصل پنجم «اوضاع سیاسی- اجتماعی جهرم از کودتای 28 مرداد تا قیام 19 دی‌ماه 1356» به مبارزات مردم در انقلاب اسلامی پرداخته و در سطوری از آن می‌خوانیم: «مردم جهرم از هنگامی که از آمدن شاه به شهر خود اطلاع یافتند، سعی کردند تا به هر نحوی شده مانع حضور ایشان به جهرم شوند. آنها روی دیوارها نوشتند: «مقدمت را با گلوله استقبال می‌کنیم»، «شاهنشاه به گورستان خود خوش‌آمدی». عناصر انقلابی جهرم تمام پارچه‌ها و آذین‌بندی‌هایی که مأموران رژیم در خوش‌آمدگویی شاه به جهرم در نقاط مختلف شهر نصب کرده بودند آتش زدند. یکی از مکان‌هایی که قرار بود شاه به آنجا برود ایستگاه تحقیقات کشاورزی جهرم، معروف به «باغ نمونه» بود. چون مردم جهرم از قبل می‌دانستند که قرار است شاه از آنجا بازدید نماید شروع به نوشتن و پخش شعارهای تهدیدآمیز علیه شاه در آن محل کردند. از جمله آنکه «شاها مقدمت را گلوله‌باران می‌کنیم»، «باغ نمونه قتلگاه تو خواهد بود». مأموران رژیم تمام امکانات خود را به کار گرفتند و همه نیروهای خود را بسیج کردند تا بتوانند استقبال بسیار گرمی در هنگام ورود شاه از ایشان انجام دهند، ولی شعار نوشتن مردم جهرم در روی دیوارهای شهر، سرسپردگان رژیم را به وحشت انداخته بود.» (ص 271)
نقش روحانیون در تثبیت نهضت و تکوین انقلاب اسلامی
«انقلاب اسلامی در جهرم» در فصل ششم اوج مبارزات مردم شهرستان جهرم در پیروزی انقلاب اسلامی به دنبال حادثه 19 دی 1356 در قم و بهمن 1356 تبریز را دربرمی‌گیرد. رضوی در این فصل بسیار مفصل به میزان مشارکت مردم جهرم در فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و عقیدتی از زمان برگزاری مراسم چهلمین روز شهادت مردم قم و تبریز در جهرم و تقدیم نخستین شهید تا پیروزی انقلاب در این شهرستان پرداخته‌اند. در زمان مبارزه مردم مبادرت به تهیه رساله امام خمینی (ره) می‌کردند درباره چگونگی تهیه رساله امام (ره) آمده است: «شکرالله جهان‌مهین درباره تهیه رساله امام خمینی چنین می‌گوید: «در ایامی که اینجانب مشغول تحصیل علوم دینی بودم و در مدرسه رضویه افتخار هم‌حجره‌ای بودن با شهید بزرگوار، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدکاظم دانش دزفولی از شهدای 72 تن و نماینده اندیمشک در دوره اول مجلس شورای اسلامی را داشتم، در سال 1341 از حجت‌الاسلام آقای شیخ احمدی منتظری قمی که در آن وقت در مدرسه رضویه مسؤلیتی داشت و نیز با بیت امام در ارتباط بود، تقاضای چندین جلد رساله امام نمودم. اما چون تا آن زمان هنوز رساله توضیح‌المسائل امام چاپ نشده بود، به ناچار ده جلد رساله «زبده‌الاحکام» ایشان را به من تحویل داد، ولی با کمال تعجب مشاهده کردم که مبلغ و قیمت ده رساله را طلب نمود و چون علت را جویا شدم، پاسخ داد که آقا فرموده‌اند بودجه و خرج چاپ این رساله‌ها از سهم مبارک امام پرداخت شده است. لذا جایز نیست مجانی به کسی داده شود زیرا در آن صورت سهم مبارک، صرف تبلیغ و ترویج شخص من شده است نه اسلام و چنین امری را از من توقع نداشته باشید. لاشک بر کسانی که از نزدیک با این امور آشنایی دارند پوشیده نیست که این عمل و سخن تا چه اندازه بیانگر روح تقوا، ورع و اخلاص امام راحل است.» (ص 524)
فصل پایانی «جهرم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی» که به اعتقاد مولف فصل نهایی پژوهش است فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی مردم جهرم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را دربردارد. رضوی در قسمتی از این فصل می‌نویسد: «شهر مذهبی جهرم از روزگار کهن، شهری عالِم‌پرور بوده و خاستگاه علما و ادبا و شعرا و... به‌شمار می‌رفته است. از زمان ورود آیت‌الله سید عبدالحسین لاری از نجف به ایران و آغاز مبارزات وی علیه استعمار و استبداد، نظر به ارتباط نزدیک میان ایشان و مردم جهرم، اهالی این شهر وارد فعالیت‌های سیاسی و بعضا نظامی شدند. با آغاز نهضت اسلامی امام خمینی(ره) علما و روحانیون جهرم نقش برجسته‌ای در روند تثبیت نهضت و تکوین انقلاب اسلامی داشته‌اند، به‌طوری که نقش‌آفرینی آنها محدود به شهر جهرم نبوده و فراتر از آن شهرهای اطراف و حتی مرکز استان را نیز در بر می‌گرفت. روحانیون بزرگی از بیت شریف آیت‌اللهی‌ها و خاصه حضرت آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی به همراه آیت‌الله سید ابراهیم حق‌شناس نقش مبرز و آگاهی‌بخش در میان مردم جهرم داشتند. روحانیون دیگر جهرم از جمله حضرت آیات سیدابوالقاسم شفیعی، حاج اصفهانی، آستانه، شب‌زنده‌دار و... هموار در حرکت‌های مردمی دوشادوش آن دو بزرگوار مبارزه می‌کردند.»
کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم» تالیف دکتر سید ابوالفضل رضوی در 707 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و به قیمت 33 هزار تومان از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه بازار کتاب شده است.
پنجشنبه ۲۲ بهمن ۱۳۹۴ - ۰۹:۰۰
نظر شما