به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «شعر و نقد شعر» از سلسله نشست‌های بررسی برخی شاخه‌های علوم انسانی بعد از انقلاب عصر دوشنبه 19 بهمن ماه با حضور، کامیار عابدی، پژوهشگر و منتقد ادبی، مرتضی هاشمی پور و جمعی از علاقه‌مندان حوزه ادبیات در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

 هاشمی‌پور که مسئولیت اجرای این مراسم را بر عهده داشت در ابتدای این نشست اظهار کرد: این نشست دومین برنامه از سلسله نشست‌های بررسی برخی شاخه‌های علوم انسانی بعد از انقلاب است که به مناسب دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی درحال اجرا است.

کامیار عابدی در ابتدای صحبت‌های خود گفت: ایران در سال‌های 57 و 58 در موقعیت حساسی قرار داشت و به همین دلیل شعر و ادبیات کشور به موضوعات اجتماعی و سیاسی می‌پرداخت، بنابراین می‌توان گفت که دغدغه اصلی شاعران در این دوره، پرداختن به سیاست بود.

وی ادامه داد: با افزایش فعالیت‌های جریان‌های سیاسی در سال‌های 57 تا 61 ادبیات اجتماعی و سیاسی بر جامعه حاکم شد، البته این ادبیات از چند دهه قبل فعالیت خود را شروع کرده بود اما در این سال‌ها به اوج خود رسید.

فروکش کردن تب شعر سیاسی در میانه دهه 60
این پژوهشگر ادبی با اشاره به فروکش کردن ادبیات سیاسی در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی اظهار کرد: در میانه‌های دهه 60 شاهد فروکش کردن شعر اجتماعی - سیاسی هستیم و شرایط جدیدی برای شاعران مدرن (روشنفکر) ایجاد شد و عده‌ای از این افراد به کشورهای خارجی مهاجرت کردند.

وی افزود: البته همه این افراد به شعر اجتماعی و سیاسی نمی‌پرداختند و عده‌ای با فضای اروپا و آمریکا سازگار شدند و در حوزه‌های دیگری شعر سرودند. در میان این افراد شخصیت‌هایی مانند سیاوش کسرایی و نادر نادرپور بسیار شایان توجه هستند چراکه در گذشته کمتر به موضوعات سیاسی و اجتماعی می‌پرداختند اما به یک‌باره تبدیل به شاعرانی کاملا سیاسی شدند.

عابدی در توضیح دغدغه‌های شاعران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: در دهه 60 شاملو در دوران اوج خود بود. وی و اطرافیانش گاه در شعرهایشان به مسائل سیاسی می‌پرداختد اما با بررسی آثار آنها متوجه خواهید شد که شعر سیاسی از گفتمان اصلی آنها خارج شده و دغدغه‌های دیگری داشتند.

وی ادامه داد: کاهش فعالیت‌های جریان‌های چپ گرا، شروع جنگ تحمیلی و فروپاشی شوروی از جمله دلایلی بود که باعث شد برگزاری محفل‌های شعر سیاسی به شدت کاهش پیدا کند و شاعرانی مانند سیدعلی صالحی و شمس لنگرودی که به فردیت می‌پرداختند، مطرح شوند.
 
این منتقد ادبی با اشاره به ظهور نخبگان ادبی از دل شعر اجتماعی و سیاسی اظهار کرد: شعر اجتماعی و سیاسی پس از انقلاب چندان نخبه‌گرا نبود اما شاعرانی که از دل آن بیرون آمدند به طرف نخبه‌گرایی گرایش پیدا کردند. از این میان می‌توان به شاعرانی مانند شاملو و اخوان اشاره کرد، البته این گرایش‌ها تا اوایل دهه 60 بود و بعد از آن توجه به سمت سهراب سپهری رفت.

وی افزود: در این دوره بیشتر شعرهای سیاسی در قالب نیمایی گفته می‌شد و با کاهش شعر سیاسی، پرداختن به شعر نیمایی هم کم شد و بیژن جلالی و احمدرضا احمدی از شاعرانی هستند که در این زمان به زبان نثر شروع به شعر گفتن کردند و مورد توجه قرار گرفتند.

عابدی در توضیح چگونگی ظهور شاعران انقلابی اظهار کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ، گرایش به سمت شاعران انقلابی و دینی افزایش یافت. دین برای این شاعران  بسیار اهمیت پیدا کرد. به همین دلیل این شاعران را می‌توان شاعران انقلابی و دینی نامید.

جلال آل احمد و علی شریعتی، پیشگامان ادبیات مذهبی
کامیار عابدی ادامه داد: جلال آل احمد و علی شریعتی را می‌توان از پیشگامان ادبیات مذهبی نامید چراکه از نخستین افرادی بودند که دغدغه ادبیات مذهبی داشتند. بعدها در شعر نیز این دغدغه ایجاد شد که از نمونه‌های آن می‌توان به اشعار علی موسوی گرمارودی، نعمت الله میرزاده و طاهره صفارزاده اشاره کرد.

این پژوهشگر ادبی در تشریح تقسیم‌بندی شاعران انقلابی گفت: شاعران انقلابی را می‌توان به سه دسته سنت‌گرا مانند سبزواری و کاشانی، نو سنت گرا مانند علی معلم دامغانی و مدرن مانند قیصر امین پور تقسیم‌بندی کرد. شعرهای این شاعران با پایان جنگ آرام‌آرام تغییر کرد و به سمت عرفانی رفت.

وی ادامه داد: بعد از انقلاب اسلامی، علاوه بر شعر شاعران انقلابی، شاعران مهاجرت و مدرن، شاهد ظهور شعر کودک و نوجوان هستیم و می‌بینیم که این حوزه تبدیل به دغدغه‌ای مهم برای شاعران شد. البته این حوزه جنبه‌های اقتصادی هم داشت چراکه گردش مالی ایجاد می‌کرد.

عابدی با اشاره به شعر دهه 70 اظهار کرد: شعر در دهه 70 بسیار مخدوش شد و شرایط مناسبی نداشت. وضعیت در این سال ها بسیار آشفته بود. در این دوره به دلیل حضور یک رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب، آزادی‌های سیاسی و اجتماعی افزایش پیدا کرد و شاهد محافل شعر زیادی بودیم و عده زیادی فرصت پیدا کرده بودند که شعرشان را بخوانند.

وی ادامه داد: از اوایل دهه 80 فضای شعر بسیار مرتب و منظم شد و مخاطبان که در دهه 70 اعتمادشان به شعر را از دست داده بودند به سمت آن گرایش پیدا کردند و در این دوره بود که کتاب‌های شاعران جوان از سوی انتشارات مختلف چاپ و روانه بازار شد.

نیما بنیانگذار نقد مدرن
کامیار عابدی، پژوهشگر ادبی با اشاره به تاریخچه نقدهای ادبی شعر گفت: همزمان با شکل‌گیری شعر مدرن و نیمایی، جرقه‌هایی برای نقد شعر آغاز شد  و شاهد نقدهای پراکنده‌ای در نشریات مختلف بودیم. انتشار مقالات نیما در نشریات شاید اولین قدم ها برای نقدهای مدرن بود. به همین جهت نیما را می‌توان بنیان‌گذار نقد مدرن نامید.

وی افزود: قبل از سال 1318 نقدی منتشر نشد، در سال‌های 1320 تا 1330 هم شاهد دوره آزمایشی نقد بودیم اما نقد در دهه 40 رشد کرد و دارای هویت شد.

عابدی در بخش پایانی صحبت‌هایش اظهار کرد: در مجموع نقد در 30 سال گذشته نقش چشم‌گیری داشته است و بیشتر بر پایه‌های ادبی و علمی استوار بوده است.