به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مجموعه دو جلدی «دانشنامه خلیج‌فارس» از حرف (الف تا ی) از سوی بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران منتشر شد.
بحث تلخ دست‌‌اندازی برخلیج‌فارس
این مجموعه در جلد نخست حروف (ا.ژ) و جلد دوم حروف (س.ی) را در برمی‌گیرد. دانشنامه خلیج فارس زیرنظر شورای علمی دانشنامه خلیج‌فارس و دبیران علمی فرج‌اله احمدی، منوچهر اکبری و حسین یکتا تالیف شده است.
«نامه بنیاد» عنوان مطلبی است که در صفحات آغازین جلد نخست این دانشنامه گنجانده شده که در آن آمده است: «جایگاه بسیار استثنایی خلیج‌فارس، نقش و ابعاد گوناگون آن بخصوص برخی نگاه‌های نامحرم از سوی کشورهای خلیج‌فارس، و تصور شیطانی استکبار جهانی مبنی بر تغییر جغرافیا و تاریخ دیرپای منطقه، بخصوص تلاش برای تغییر نام خلیج‌فارس در سال‌های اخیر، بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران را موظف کرد تا تاریخچه، تمدن، فرهنگ و جایگاه خلیج‌فارس را موضوع دانشنامه مستقلی قرار دهد. شاید در سال‌ها و قرون گذشته که بحث تلخ دست‌‌اندازی و زیر سیطره درآوردن مناطق جغرافیایی و تاریخی کشورها، تا این حد با پیچیدگی و رمز‌آلودگی مطرح نبود، برخی از قدرت‌ها و کشورها برای مدتی منطقه‌ای را محل استقرار نیروهای خود قرار می‌دادند، هرگز بفکر مصادره یا تغییر نام منطقه، جزیره، خلیج، ناحیه‌ای به نفع قوم و کشور دیگری نبودند.
اگر کشوری بیگانه یا قدرتی خارجی صدها سال بر فلان خلیج یا ناحیه یا سواحل و یا حتی کشوری سلطه نظامی ـ اقتصادی و حتی فرهنگی مدیریتی و حکومتی داشتند در صدد برمی‌آمدند که هویت تاریخی ـ جغرافیایی آن را تغییر دهند. مثلا خلیج مکزیک یا تنگه هرمز یا بسفر را به نام دیگری تغییر نمی‌دادند. حتی تاریخ دردناک سیطره بیگانگان بر برخی از نواحی ایران چنین تفکر شیطانی را نشان نمی‌دهد که حضور انگلیسی‌ها، پرتغالی‌ها یا پس از آن آمریکایی‌ها در سواحل جنوب ایران همراه با تغییر نام خلیج‌فارس به نفع کشورهای همجوار آن باشد.» (ص 7)
در سطور دیگری از همین مطلب می‌خوانیم: «خلیج هماره فارس جزیی تفکیک‌ناپذیر از ایران خواهد ماند. خلیج‌فارس جزء هویت تاریخی فرهنگی ایران است. حتی در هیچ دوره و برهه‌ای از تاریخ نمی‌توان ایران را بدون این خلیج تصور کرد. مگر می‌شود به ناگهان و از سر وسوسه شیطانی و سرسپردگی استکبار جهانی نام این هویت دیرسال را با پیشینه چند هزارساله از پیکره ایران تغییر داد و با جعل تاریخ، نامی جز خلیج‌فارس بر آن گذاشت؟ همان‌گونه که از پس قرون و اعصار و با هزاران فراز و نشیب صبورانه و مستحکم به پیکره اصلی ایران اتصال است و دست هیچ نامحرم و چشم بیگانه‌ای نام و اسم و هویت ایرانی آن را مصادره نخواهد کرد.» (ص 8)
جوان بودن سابقه دانشنامه‌نویسی در ایران
صفحات دیگری از این دانشنامه دو جلدی به سخن دبیران علمی (فرج‌اله احمدی، حسین یکتا و منوچهر اکبری) اختصاص دارد. در قسمتی از این سخنان آورده‌اند: «نبود تجربه تاریخی و یا جوان بودن سابقه دانشنامه‌نویسی در ایران، در طولانی بودن فرایند اتمام اثر بی‌تأثیر نبود. بدین معنی که بسیاری از محققان تحریر مقاله دانشنامگی را با مقالات علمی ـ پژوهشی فرق نمی‌نهادند؛ همین تلقی نویسندگان گاهی دبیران عملی را مکلف می‌کرد مقاله‌ای را چند بار برای اصلاح به منظور رعایت اصول مقاله‌های دانشنامگی تجدید نظر کنند و حتی برای بازنویسی ارجاع دهند و یا به دیگر نویسی اقدام کنند. طبیعی است تعیین داور علمی و معتبر به گونه‌ای که اولی بر نویسنده مقاله باشد، از دیگر مشکلات در تألیف مقاله‌ها می‌توانست مورد استفاده قرار گیرد، استعمارگران از ایران خارج کرده بودند. گاهی نویسنده و محققی، برای دسترسی به یک منبع اصیل و قابل اعتماد، ماه‌ها باید منتظر می‌ماند تا از سوی دبیرخانه یا آشنایی بدان منبع برسد.» (ص 10)
در همین سطور درباره مطالب گنجانده شده در مدخل‌های دانشنامه آمده است: «آنچه به پیشگاه شما تقدیم می‌شود دربردارنده 711 مقاله به همراه تصویر، نقشه، جدول و نمودار است مقالاتی پیرامون کشورها، استان‌ها، شهرها، شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی ـ علمی، جهانگردان، کتاب‌ها، جنگ‌ها، پیمان‌ها، سازمان‌ها و نهادهای ملی و جهانی، جشن‌ها، اساطیر، فرقه‌ها و ... در این دانشنامه آمده است. مقالات به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و هر مقاله به یکی از موضوعات مرتبط اختصاص یافته است. حجم مقالات، بسته به موضوع و میزان اهمیت هر مدخل، متفاوت است.»
در مدخل «نام خلیج‌فارس» که در جلد دوم دانشنامه قرار گرفته، می‌خوانیم: «تحریف و تغییر نام تاریخی خلیج‌فارس به نام جعلی «خلیج عربی» در این زمان طرح شد. در واقع، اصطلاح مجعول «خلیج عربی» ابتدا به وسیله پان عربیست‌ها مطرح نشد بلکه در بدو امر از سوی کارگزاران و عناصر انگلیسی و به قصد تفرقه میان ایران و اعراب به منظور تحقق علائق منطقه‌ای گسترده انگلستان طرح و مورد استفاده قرار گرفت. چرا که به گواه شواهد موجود، اعراب تا اوایل دهه 1960 همان اصطلاح درست خلیج‌فارس را به کار می‌بردند.» (ص 1241)
قدمتِ نام خلیج‌فارس به استناد نقشه‌های کهن و مستند تاریخی
«وصف خلیج‌فارس در نقشه‌های تاریخی» عنوان کتابی است که در یکی از مدخل‌ها قرار گرفته که در سطوری از آن آمده است: «کتابی حاوی مجموعه‌ای از نقشه‌های جغرافیایی خلیج‌فارس از قدیمی‌ترین دوران تاریخی تا عصر جدید در دو بخش حوزه اسلامی و اروپایی از بنیاد ایران‌شناسی. کتاب مزبور با هدف نشان دادن درستی به قدمتِ نام خلیج‌فارس به استناد نقشه‌های کهن و مستند تاریخی تدوین شده است. اهمیت و سندیت کتاب به سبب در برگرفتن نقشه‌های جغرافیایی است. نقشه‌ها آثاری هستند که در دوره‌ای طولانی، ترسیم‌کنندگان بدون حب و بغض یا مصلحت‌اندیشی آنها را پدید آورده‌اند و در محتوای نقشه‌ها تحریف وارد نکرده‌اند. سفرنامه‌نویسان و سیاحان این ادوار به سبب نیازی که به نقشه‌های دقیق داشتند بر دقت و تکمیل آنها افزوده‌اند.» (ص 1296)
مجموعه دو جلدی «دانشنامه خلیج‌فارس» از حرف (الف تا ی) از سوی بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران منتشر شده در 1338 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و دوره دو جلدی آن به بهای 150 هزارتومان راهی بازار کتاب شد.
سه‌شنبه ۱۷ فروردین ۱۳۹۵ - ۱۰:۲۵
نظر شما