به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در بزنگاه‌های مهم سیاسی و در میان مشکلات اقتصادی، همواره فرهنگ یکی از آسیب‌پذیرترین حوزه‌های مدیریتی هر جامعه است. حفظ سرفصل‌های فرهنگی کشور در اختلاف‌نظر‌های گروه‌های مختلف و نیز اولویت‌بندی مسائل ضروری با درنظر داشتن بودجه‌های محدود، نیاز به برقراری تعادل در برنامه‌ریزی‌ها دارد. به همین دلیل،‌ در آستانه برگزاری بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نگاهی گذرا خواهیم داشت به مهم‌ترین اولویت‌ها و برنامه‌های دولت یازدهم در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی.

مهر‌ماه 92، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در مراسم معارفه خود بر امکان فعالیت آزادانه و فعال فکرها و خلاقیت‌های متنوع  در جامعه تأکید کرد. او گفت: عرصه فرهنگ نمی‌تواند در انحصار گروه یا سلیقه‌ خاصی باشد، فضای فرهنگی به مدد تلاش‌های اجتماعی و انقلاب اسلامی، میدان‌های وسیع انسانی ایجاد کرده است که می‌تواند و باید در حیطه فرهنگ‌سازی حضور مثمرثمر داشته باشد و بدون تردید فرهنگ را در تاریک‌خانه نمی‌توان پرورش یا در محیط گلخانه‌ای گسترش داد.


 
در یکی دو سالی که گذشت، گرانی کاغذ بیش از سایر مشکلات، بر ناشران فشار می‌آورد. کاهش شمارگان کتاب، روند طولانی صدور مجوز نشر، بدهی مالی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ناشران داخلی و خارجی، اوضاع نابسامان چاپ در کشور، ابهام در معافیت‌های حوزه چاپ و ... از مشکلات دیگری بود که در ابتدای مسئولیت سیدعباس صالحی وجود داشت.

تشکیل هیأت نظارت بر ضوابط نشر بزرگسال و کودک
 
در این راستا، شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعضای هیأت نظارت بر ضوابط نشر بزرگسال و کودک را معرفی کرد. این افراد در هفتصد و چهل و یکمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی که به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، رئیس جمهوری و با حضور رؤسای قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی برگزار شد به تأیید رسیده و معرفی شدند. این در حالی است که از سه سال پیش هنوز اقدامی برای معرفی و ابلاغ احکام اعضای این هیأت‌ها انجام نشده بود.

احمد واعظی، محمدعلی مهدوی‌راد، محمدتقی سبحانی، رضا مختاری، علیرضا اعرافی، محمود گلزاری، عماد افروغ، علیرضا صدرا، صادق آئینه‌وند، محسن مؤمنی، علی معلم دامغانی، حسین کچوئیان، محمود آذربایجانی، مهدی خاموشی و فریبا علاسوند اعضای هیأت نظارت بر نشر بزرگسال را تشکیل می‌دهند و جواد محقق، محسن چینی‌فروشان، مظفری سالاری، عبدالله حسن‌زاده و مهنوش مشیری نیز اعضای هیأت نظارت بر نشر را شامل می‌شوند.
 
چابک‌سازی معاونت فرهنگی
یکی از نکات مهم در عملکرد سیدعباس صالحی این است که وی به کاهش نیروهای ستادی و چابک‌سازی آن معتقد بوده و همواره بر آن تأکید دارد. واگذاری امور به استان‌ها یکی از اقدامات دولت در این زمینه است. برگزاری هفته کتاب و بخش‌های مختلف جشنواره شعر فجر در استان‌ها و افزایش تفویض ممیزی به استان‌ها بخشی از این فعالیت‌ها است.
 
معافیت مالیاتی کتابفروشان

معافیت مالیاتی کتاب‌فروشان، یکی از درخواست‌های قدیمی اهالی فرهنگ و فعالان اقتصادی این عرصه بود که پس از کش و قوس‌های فراوان، به طور کلی محقق شد.
 
همچنین معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش کرده تا مؤسسه خانه کتاب به مرکز جدی مطالعات راهبردی در حوزه چاپ کتاب تبدیل شود‌ تا در حوزه رصد و دیده‌بانی اتفاقات این حوزه، حضور فعال‌تری داشته باشد. در این راستا خانه نقد کتاب، خانه ترجمه و مرکز کتاب‌پژوهی ایران در آن راه‌اندازی شده است.
 
حجم انبوه اقدامات در سال 1393

معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1393 در حوزه قانون‌گرایی و پرهیز از برخورد سلیقه‌ای با قانون، اقداماتی از جمله ساماندهی و تشکیل جلسات هیأت نظارت عالی کتاب و هیأت‌های نظارتی استانی بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تسریع در روند اخذ مجوزهای قانونی و پرهیز از اعمال نظرهای غیرمجاز و رفع خلاء‌های قانونی و ایجاد وحدت رویه در اعمال نظارت بر کتاب و نشر انجام داد.

در حوزه مشارکت و یا تفویض اختیار به بخش خصوصی و تمرکرزدایی، تفویض و یا مشارکت فعال نهادهای صنفی در فعالیت‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، هفته کتاب، جشنواره صنعت چاپ، واگذاری فعالیت‌های نمایشگاهی به بخش خصوصی و  واگذاری بخش‌های اجرایی فعالیت‌های فرهنگی به ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها از طریق تفاهمنامه‌های استانی با تمامی استان‌ها از جمله اقدامات انجام شده است.




ایجاد سایت اهل قلم، ایجاد وبگاه پدیدآورندگان کتاب و مرکز مشاوره حقوقی اهل قلم ایران نیز از فعالیت‌ها و اقدامات اخیر حوزه توسعه خدمات برای پدیدآورندگان و اهل قلم معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

در حوزه حمایت صنعت نشر، اقداماتی از جمله خرید کتاب و تأمین کتاب کتابخانه‌های مساجد و کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور و بیست و دومین مراسم تجلیل از خادمان نشر و پیشکسوتان عرصه چاپ صورت گرفته است.

در حوزه فعالیت‌های هدایتی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه‌های کتاب، نشر و چاپ می‌توان به اقداماتی مانند برگزاری سی و دومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی، آئین انتخاب برترین‌های پژوهش فرهنگی پژوهشگران برتر صنعت چاپ، نهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر، هفتمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌ احمد، چهاردهمین جشنواره صنعت چاپ، انتخاب پیشکسوتان و کارآفرینان نمونه، انتخاب کارشناس نمونه، همایش روز ملی صنعت چاپ، برگزاری جشن جشنواره صنعت چاپ در استان‌ها اشاره شده است. 



در حوزه مصوبات هیأت انتخاب و خرید کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1393 می‌توان به تشکیل 23 جلسه اشاره کرد که در این جلسات تعداد 18055 عنوان کتاب مورد بررسی قرار گرفت که از این تعداد عنوان کتاب خرید 1153632 نسخه به مبلغ 169373646000 ریال مورد تصویب قرار گرفت.

عناوین کتاب‌های مصوب هیأت انتخاب و خرید کتاب در سال 93 شامل حوزه هنر (233 عنوان)، کلیات(233 عنوان)، فلسفه و روانشناسی (554 عنوان)، علوم کاربردی (492 عنوان)، علوم خاص (196 عنوان)، علوم اجتماعی (633 عنوان)، زبان (172 عنوان)، دین (10364 عنوان)، تاریخ و جغرافیا (750 عنوان)، ادبیات (10188 عنوان) و سایر (345 عنوان) بود.

تعداد عناوین کتاب‌های عرضه شده در نمایشگاه‌های استانی کتاب در استان‌های سیستان و بلوچستان 46500 عنوان، مازندران 46000 عنوان، یزد 41000 عنوان، قزوین 35268 عنوان، سمنان-شاهرود 28500 عنوان، بندرعباس 60200 عنوان، بوشهر 27500 عنوان، خوزستان 46500 عنوان، بیرجند 40365 عنوان، یاسوج 40365 عنوان، فارس 64500 عنوان، گیلان 45000 عنوان، البرز 35000 عنوان، کرمان 95000 عنوان، اردبیل 30000 عنوان، کرمانشاه 48000 عنوان، تبریز 108669 عنوان، مرکزی 35000 عنوان، اصفهان 41000 عنوان، زنجان 29000 عنوان، همدان 18500 عنوان و خراسان شمالی 33000 عنوان بود.

تعداد عناوین کتاب‌های ارائه شده در نمایشگاه‌های کتاب خارج از کشور در نمایشگاه دهلی نو 200 عنوان، دوحه قطر 250 عنوان، استانبول 250 عنوان، بلگراد 300 عنوان، داغستان 100 عنوان، فرانکفورت 1200 عنوان، تاجیکستان 100 عنوان، مسکو 300 عنوان، پکن 200 عنوان و تفلیس 250 عنوان کتاب بود.

در حوزه برنامه‌ها و فعالیت‌های هدایتی می‌توان به برنامه‌هایی از جمله سی و دومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و بیست و یکمین دوره جایزه جهانی کتاب سال، نهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر، هفتمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌ احمد، بیست و دومین مراسم تجلیل از خادمان نشر و پیشکسوتان عرصه چاپ و نشر، چهاردهمین جشنواره صنعت چاپ، انتخاب کارشناس نمونه چاپ، همایش روز ملی صنعت چاپ و برگزاری جشن جشنواره صنعت چاپ در استان‌‌ها اشاره کرد.

از جمله اقدامات معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه حجاب و عفاف و ترویج آن در جامعه در سال 1393 می‌توان به تصویب و خرید تعداد 7000 مجلد کتاب در 28 عنوان با این موضوع، اعطای مجوز چاپ 312 عنوان کتاب با موضوع عفاف و حجاب، برگزاری نشست معرفی و بررسی دانشنامه فاطمی (س) در بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سالن سرای قلم، برگزاری نشست سبک زندگی در بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، برگزاری نشست کتاب و سبک زندگی در مؤسسه خانه کتاب، تهیه و درج گزارش توجه پنج استان به نشر کتاب درباره حجاب در کتاب هفته و معرفی و اطلاع‌رسانی کتاب تألیفی و درج گزارش در خبرگزاری ایبنا اشاره کرد.
 
معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیینه 1394
 
همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیش از این به «ایبنا» درباره مهم‌ترین اقدامات این معاونت در سال 1394 چنین بیان کرده بود: افزایش 25 درصدی میزان خرید کتاب از ناشران نسبت به سال 1393، محقق شدن طرح معافیت مالیات کتابفروشان، افزایش 300 درصدی خرید کتاب از ناشران و مؤلفان استان‌ها نسبت به دوره‌های مشابه، افزایش 40 درصدی تعداد نمایشگاه‌های استانی کتاب طی 3 سال اخیر، افزایش 41 درصدی تعداد جشنواره‌ها و بزرگداشت‌ها و جلب مشارکت‌های مردمی و غیردولتی برای ترویج کتاب و کتابخوانی و عقد تفاهمنامه با مجموعه‌های مختلف مانند بنیاد ملت، آموزش و پرورش، شهرداری، شرکت رجاء، پُست، سازمان زندان‌ها، کمیسیون ملی یونسکو، سازمان بنادر و دریانوردی و بهزیستی از جمله فعالیت‌هایی محسوب می‌‌شود که این معاونت در سال 94 انجام داده است.

امیرزاده افزود: از دیگر برنامه‌های انجام شده در سال 94 می‌توان به هدف‌گذاری جمعیت دانش‌آموزی در جهت توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در قالب تجهیز کتابخانه‌های کلاسی، اتحاذ رویکرد جدی به حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی با تأسیس سه فعالیت تشویقی و ترویجی «پایتخت کتاب ایران»، «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» و «تقدیر از افراد و گروه‌های برتر مروج کتابخوانی» و شناسایی و هدایت 453 فرد و گروه مروج کتابخوانی در ادامه انسجام‌بخشی به گروه‌ها در جهت نهادسازی تخصصی در این زمینه و اتخاذ رویکرد جدی توجه به کتابفروشان و اجرایی شدن طرح کتابفروشی به وسعت ایران اشاره کرد.


 
وی اظهار کرد: برنامه‌ریزی برای ساماندهی یارانه‌های حوزه نشر با رویکرد توجه و کمک به بنیان‌های اصلی نشر و پیگیری راه‌اندازی شعبات ویژه نشر در مراجع قضایی و محقق شدن این امر در سراسر کشور به منظور صیانت از حقوق فکری و معنوی پدیدآورندگان آثار مکتوب را می‌توان از دیگر فعالیت‌های اجرا شده در سال 94 از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برشمرد.
 
این مقام مسئول ادامه داد: سال 1394 سال خوبی برای میسر شدن نقش تشکل‌ها و صنوف مختلف چاپ و نشر در سیاستگذاری کلان، استفاده از ظرفیت‌های فکری صنوف مختلف در پیش‌نویس صنعت‌هایی که شأنیت سیاستگذاری داشته‌اند، بود. کما این‌که در تهیه پیش‌نویس سند راهبردی اقتصاد نشر ایران و برنامه ششم توسعه از ظرفیت فکری صنوف مختلف نهایت استفاده به عمل آمد.

امیرزاده برجسته شدن نقش تشکل‌ها و صنوف مرتبط با چاپ در بررسی تعرفه کاغذ در سطوح مختلف تصمیم‌سازی با هدایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را از دیگر سیاست‌های معاونت فرهنگی این وزارتخانه در سال 94 دانست و اظهار کرد: در تمامی جلساتی که معطوف به سیاستگذاری درباره تعرفه کاغذ بود، نمایندگانی از صنف چاپ حضور داشتند. همچنین مشارکت مؤثر استان‌ها در تصمیم‌سازی‌های مهم ملی در قالب راه‌اندازی شورای تعاملات استانی و تنظیم بیش از 350 مصوبه مهم درباره نقش‌پذیری استان‌های کشور و وظایف تکلیفی از مهم‌ترین برنامه‌های معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال گذشته بود.

مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: از دیگر برنامه‌های این معاونت در سال گذشته می‌توان به راه‌اندازی اتاق فکر حوزه نشر کشور با حضور حداکثری و مؤثر تشکل‌های نشر، توزیع 33 درصد از اعتبارات معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان‌های سراسر کشور، ارائه 10 هزار ساعت آموزش مرتبط با چاپ، تجهیز تمامی استان‌های کشور به کتابخانه‌های تخصصی چاپ، راه‌اندازی بانک جامع چاپ کشور در البرز به عنوان پایلوت، حمایت از نمایشگاه‌ تخصصی کتاب در حوزه‌های دین، دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و کودک و نوجوان، تقویت روند واسپاری امور به بخش خصوصی و توجه به مطالبات اهل قلم و اجرای طرح کتابگردی هفتگی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور شنیدن بی‌واسطه مطالبات آنها و تسهیل دیدار چهره به چهره با فعالان فرهنگی کشور اشاره کرد.
 


سال 1395 و مجموعه برنامه‌ها و سیاست‌‌ها
 
همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگوی نوروزی خود با ایبنا، درباره اهم اقدام‌ها و سیاست‌های معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1395، اظهار کرد: یکپارچه‌سازی امر نظارت بر کتاب در قالب راه‌اندازی سامانه جامع صدور مجوز چاپ و نشر کتاب از جمله مهم‌ترین سیاست‌های این معاونت محسوب می‌شود.

وی همچنین از راه‌اندازی سامانه جامع آرشیو ناشران کشور در سال 95 خبر داد و گفت: در سال جاری، توزیع توکن به تمامی ناشران فعال کشور برای کاهش هزینه‌ ناشران، تسهیل فرایند صدور مجوز کتاب و ایجاد وحدت‌رویه در امور اجرایی به منظور تحقق اهداف دولت الکترونیک صورت می‌گیرد.
 
 ادامه داد: توسعه هوشمندانه و فنی وب‌سایت KETAB.IR با هدف توسعه شبکه توزیع و فروش کتاب در سراسر کشور، طراحی و راه‌اندازی اپلیکیشن‌های متنوع اطلاع‌رسانی کتاب با هدف تثبیت اطلاع‌رسانی کتاب در حوزه مجازی، حضور مقتدرانه اثرگذار و متفاوت کتاب ایران در بازارهای جهانی و پیگیری به منظور ساماندهی و اداره اقلام چاپی از طریق انجام رایزنی‌های مؤثرتر برای تنظیم تعرفه‌های وارداتی از دیگر سیاست‌های این معاونت در سال 95 به شمار می‌آیند.
 
امیرزاده توضیح داد: سال 95، سال توجه به استعدادهای جوان تازه‌بنا در حوزه شعر و ادبیات داستانی است. همچنین در سال 95 توجه به دوره‌های آموزش ادبیات خلاقه و توجه به تشکل‌ها، انجمن‌ها و کنگره‌ها با سمت و سوی جوانانه در دستور کار قرار می‌گیرد. استفاده از ظرفیت‌ مدارس و مساجد و استعدادیابی از دل مناطق بکر و برگزاری اردوهای تجربی از دیگر سیاست‌های معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 95 محسوب می‌شود.

رئیس شورای نظارت و ارزشیابی بیست و نهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توجه به جهان فارسی‌زبان و مسلمان را از دیگر برنامه‌های معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 95 دانست و اظهار کرد: پیگیری گرند ترجمه آثار ادبیات فارسی، برگزاری جلسه‌ها و کنگره‌های ادبی مشترک و شناسایی موضوع‌های مرتبط برای استحکام بخشی به روابط ادبی با کشورهای هدف، توجه به تکریم اهل قلم، بزرگداشت نام‌های ماندگار و مفاخر فرهنگی، در دستور کار این معاونت در سال جاری قرار دارند.

وی بیان کرد: از دیگر فعالیت‌هایی که معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 95 انجام خواهد داد می‌توان به فعال‌سازی ظرفیت‌های فضای مجازی، زمینه‌سازی برای فروش بهتر آثار شعر و ادبیات داستانی، توجه به جامعه‌شناسی ادبیات و توسعه ترویج کتاب و کتابخوانی در مناطق روستایی و عشایر کشور اشاره کرد.
 
نگاهی بر عملکرد معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر از تحقق بخش اعظمی از منویات اهالی فرهنگ و نشر می‌دهد. البته این به آن معنا نیست که هیچ مشکلی در مسیر اهداف این صنف از جامعه وجود ندارد. با توجه به مجموعه اقدام‌هایی که این معاونت در سال جاری در دستور کار دارد، انتظار می‌رود بیش از پیش شاهد اعتلای فرهنگ کشورمان و رفع مشکلات صنعت نشر و کتاب باشیم.