به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «بررسی و آسیب‌شناسی نشر کتاب در حوزه ایثار و شهادت» بعد از ظهر امروز، 20 اردیبهشت 1395 با حضور محبوب شهبازی، مدیر کل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران، کیانوش کیانی هفت‌لنگ، مشاور عالی بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، محمدرضا بایرامی، نویسنده، سعید علامیان، نویسنده و روزنامه‌نگار و رضا حاجی‌آبادی، مدیر انتشارات هزاره ققنوس در سرای اهل قلم بیست ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
 
در ابتدای این برنامه رضا حاجی‌آبادی به ارایه آماری از انتشار کتاب‌های دفاع مقدس پرداخت و گفت: 70 هزار عنوان کتاب در سال 1394 منتشر شده‌اند اما به طور کل 17 هزار و 200 عنوان کتاب در کتابخانه تخصصی جنگ به حوزه دفاع‌مقدس اختصاص دارد.
 
وی سپس از «سعید علامیان» خواست تا درباره آسیب‌های انتشار کتاب‌های این حوزه صحبت کند. سعید علامیان آمار اعلام شده را ناصحیح دانست و گفت: آمارهای اعلام شده در حوزه نشر کتاب‌های دفاع مقدس دقیق نیستند.
 
حصار نویسندگان دفاع مقدس
این روزنامه‌نگار ادامه داد: از دو منظر «تولید» و «عرضه» می‌توان کتاب‌های حوزه دفاع مقدس را آسیب‌شناسی کرد. از نظر تولید، آسیب جدی در حوزه کتاب‌های ایثار و شهادت داریم. مساله دیگر، مدیریت نشر است که عمدتا دولتی است. شاید 80 درصد کتاب‌های منتشر شده در حوزه دفاع مقدس دولتی و تنها 20 درصد آن مربوط به ناشران خصوصی است.
 
وی ادامه داد: هر نویسنده‌ای نمی‌تواند وارد این عرصه شود. گویی نوعی حصاری در محدوده کتاب‌های دفاع مقدس وجود دارد که هر نویسنده‌ای که از دفاع مقدس نشانی (اِلمان) ندارد، نمی‌تواند وارد آن حریم شود. گویی اجازه آن را ندارد. با آنکه این موضوع موضوعی عام است و ایثار مردم ایران در طول دفاع مقدس تمام تاریخ و عزت کشور ماست. نباید این ادبیات برای عده‌ای خاص باشد.
 
علامیان بحث نگارش و درون‌مایه را یکی دیگر از آسیب‌های کتاب‌های حوزه دفاع مقدس دانست و تصریح کرد: معمولا درون مایه کتاب‌های دفاع مقدس به این نکته منتهی می‌شوند که شهید و خانواده او افرادی متفاوت بوده‌اند و این بزرگترین لطمه‌ای است که می‌توان به پیام یک شهید وارد کرد. زیرا آنها را افرادی دست‌نیافتنی برای مخاطبان جلوه می‌دهند و مخاطب رغبتی به مطالعه چنین آثاری ندارد. نویسنده‌ای که این چنین می‌نویسد بزرگ‌ترین ظلم را در حق شهید می‌کند.
 
نویسنده «در راه» دیگر آسیب ادبیات حوزه دفاع مقدس را تکراری بودن موضوع‌ها و روش‌های پرداخت به آن دانست و گفت: این در واقع بزرگترین چالش نشر حوزه دفاع مقدس است. البته ما در سال‌های اخیر با تغییر زبان در نوع روایت‌ها در کتاب‌های حوزه دفاع مقدس روبه‌رو بوده‌ایم از جمله کتاب‌هایی مثل «خط تماس».
 
علامیان در بخش دیگری از سخنانش افزود: ما از سال 90 تا 93 با افت نشر کتاب مواجه بوده‌ایم. معتقدم افت نشر کتاب با معیشت مردم ارتباط مستقیم دارد. متاسفانه دولت در مواجهه با مشکلات اقتصادی و مالی در ابتدا سراغ فرهنگ می‌رود.
 
وی ادامه داد: در بحث تقریظ‌‌نویسی نیز باید گفت: نباید یادداشت‌نویسی بر کتاب‌ها فقط مختص به مقام معظم رهبری باشد بلکه باید دیگر مسئولان نیز آثار مختلف را بخوانند و کتاب‌های مورد علاقه خود را به دیگران معرفی کنند و بر حاشیه آن یادداشت بنویسند این امر می‌تواند به توسعه آثار خوب کمک کند.
 
هنر خراب کردن سوژه‌ها!
محمدرضا بایرامی نیز در این برنامه گفت: متاسفانه هنر تبدیل کردن چیزهای خوب به بد، نزد ماست. در تمام دنیا مقوله‌ای به نام جنگ آنقدر جذاب است که هر کسی که می‌خواهد وارد عرصه ادبیات و سینما شود و صحنه‌های دراماتیک خلق کند به سمت موضوع جنگ می‌رود اما متاسفانه ما آن را به وضع رقت‌انگیزی انداخته‌ایم که باعث تعجب است این شاید هنر مدیران ماست که لطمه زیادی به ادبیات حوزه دفاع مقدس وارد آورد. البته این را هم بگویم که کاش مدیران اهل عمل وارد نشر حوزه دفاع مقدس می‌شدند.
 
وی افزود: مدیران دولتی یک حقیقت را مدنظر قرار می‌دهند و گمان می‌کنند مساله مردم ما همان یک حقیقت است و بعد، وارد تولید کتاب در آن عرصه می‌شوند. اینجاست که فاجعه اصلی رقم می‌خورد. بلیه‌ای که در ادبیات دفاع مقدس و پایداری درگیر آن هستیم، بحث عرضه و تقاضاست. اگر مردم احساس نیاز نکنند، سراغ این ادبیات نخواهند رفت و این یک قانون کلی است.
 
نویسنده کتاب «لم‌یزرع» در بخش دیگری از سخنانش گفت: مخاطب با ناشر خصوصی حوزه دفاع مقدس ارتباط بهتری می‌گیرد اما به ناشر دولتی این حوزه اعتماد ندارد معمولا خرید آثار ناشران دولتی حوزه دفاع مقدس توسط سازمان‌ها صورت می‌گیرد اما مردم با اطمینان به ناشران خصوصی کتاب‌های آنان را تا 11 بار چاپ هم می‌خرند.
 
همه سهیم بودند، همه بنویسند!
کیانوش کیانی هفت‌لنگ نیز در این برنامه با تبریک 17 اردیبهشت روز اسناد ملی گفت: مستندکردن وقایع جنگ تحمیلی ملی‌ترین اسناد ملی ماست. بیش از 9 میلیون برگ سند در اختیار بنیاد شهید و امور ایثارگران است که بخش مهم آن را بعید می‌دانم که مورد استفاده پژوهشگران قرار گرفته باشد. ضمن آن‌که میلیون‌ها برگ سند از جنگ تحمیلی در خانه‌ها و در اختیار خانواده‌هاست که دسترسی به آن ممکن نیست.
 
مشاور عالی بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی با بیان اینکه دولتی بودن و نبودن ناشران حوزه دفاع مقدس هم نکته مهمی است افزود: در سال‌های جنگ تحمیلی اتفاق بسیار مهمی افتاد ما در معرض جنگ ناعادلانه‌ای بودیم و همه مردم ما وارد جنگ شدند مشارکت کردند و تاریخ را ساختند همه آنها باید اکنون در نگارش ادبیات حوزه دفاع مقدس سهیم باشند و در نکوداشت‌ها و بزرگداشت‌ها نوشتن شعر، قصه، رمان و خلق هنر برای این رخداد مهم بکوشند.
 
وی ادامه داد: در حال حاضر بیش از 45 تا 50 نوع سند داریم که یکی از مهمترین اسناد وصیت‌نامه‌ها هستند. کار ثبت این وصیت‌نامه‌ها از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران در دست انجام است و امیدواریم با انشار این اسناد پژوهشگران بتوانند به اسناد این دوران دسترسی پیدا کنند.
 
این تاریخ‌پژوه، با اشاره به جنگ جهانی دوم که آلمان در آن یک شکست خورده محسوب می‌شد افزود: آنها با آنکه بسیار از این بابت زیر سوال هستند اما آثار جنگ خود را حفظ کرده‌اند هنوز هم در آلمان در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود چون می‌گویند ما در جنگ اینچنین بودیم هنوز هم خانه‌هایی که در زیرزمین هستند در آلمان گرانترند چرا که آنها این مکان را پناهگاه خود در طول جنگ می‌دانند. آنها همه اسناد خود را محفوظ نگه داشته‌اند و هنرمندانه به نسل بعد می‌سپارند ما هم باید چنین کنیم زیرا آیندگان بیشتر از ما به چنین اسنادی نیاز دارند.
 
وی در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: متاسفانه ما در بحث فرهنگی بسیار فاخر عمل نمی‌کنیم کتاب چرا فرانسه شکست خورد بیش از 50 بار در ایران تجدید چاپ شد چرا باید به همه نویسندگان فرصت نوشتن در این حوزه داده نشود باید بلندنظر باشیم و سعه‌صدر داشته باشیم و اجازه دهیم در این میدان رقابت همه وارد شوند.
 
نبود پیوند زبانی میان نویسنده و مخاطب
محبوب شهبازی نیز در این برنامه دولتی شدن را مساله‌ای عیان دانست و گفت: صورت مساله روشن است و در واقع باید پرسید که چرا ناشران بخش خصوصی برای انتشار کتاب‌های دفاع مقدس پیشقدم نمی‌شوند. این امر باید ریشه‌یابی شود چرا که یکی از آسیب‌های جدی همین دولتی بودن است.
 
مدیر کل اسناد و انتشارات بنیاد شهید و امور ایثارگران سپس به سابقه نشر شاهد از بدو تاسیس در سال 1368 اشاره کرد و گفت: 120 عنوان از کتاب‌های ما در جشنواره‌های مختلف حایز رتبه برتر شدند. رویکرد ما در انتشارات شاهد ثبت مستندات بود و در این راه خاطرات و وصایای شهیدان را منتشر کرده و می‌کنیم.
 
وی به آسیب‌های حوزه نشر پرداخت و افزود: متاسفانه بین مخاطب و نویسنده پیوند زبانی وجود ندارد و برای انتقال دفاع مقدس به مخاطب کج‌فهمی صورت می‌گیرد. باید نویسندگان با زبانی رقیق در این باره بنویسند.