نابودی جنگل‌ها، مراتع سبز و دایره بیابان‌زایی
40 میلیون هکتار از سطح ایران پوشیده از بیابان است. جنوب استان البرز استان‌های تهران، خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، اصفهان، قم و قزوین محدوده بیابان ایران است. بسیاری از آنچه که به‌عنوان تمدن ایرانی در کتابهای تاریخی از آن یاد میشود در این مناطق شکل گرفته‌اند. موضوعی که نشان از وجود سبزی و خرمی این مناطق در سال‌های بسیار دور دارد.
بیابان‌زایی فقط به مناطق گرم و خشک کشور منحصر نیست و با توجه به رفتار انسان در تخریب محیط زیست خود مانند نابودی جنگل‌ها و مراتع سبز، دایره بیابان‌زایی به مناطق مرطوب نیز کشیده شده است. براساس آمار اعلامی از سوی مسئولان محیط زیست 40 سال پیش مناطق جنگلی کشور بیش از سه میلیون هکتار بود که در حال حاضر به کمتر از یک میلیون هکتار رسیده است؛ علاوه بر این از مجموع 41 بلای طبیعی تعریف شده 31 بلا در ایران اتفاق می‌افتد که خشکسالی، فرسایش بادی و خاکی از جمله آن‌هاست.
تفاوت بیابان و کویر از دیدگاه پروفسور کردوانی
پروفسور پرویز کردوانی، چهره ماندگار و پدر علم کویر‌شناسی کشور و نویسنده ده‌ها عنوان کتاب در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) با انتقاد از بی‌توجهی برخی مسئولان حوزه محیط زیست نسبت به تفاوت «کویر» و «بیابان» معتقد است: «در کشور ما متاسفانه اغلب، کویر را بیابان و بیابان را کویر می‌گویند، در حالی‌که کویر هیچ شباهتی با بیابان ندارد. به‌عنوان مثال دشت کویر بزرگ مرکزی ایران، هیچ شباهتی با بیابان لوت ندارد.»
وی همچنین برای رفع این مشکل و تاکید به نویسندگان در تولید محتوا برای دانشجویان، به تالیف کتاب «غلط‌ها و صحیح‌ها» شامل اصطلاحات پرکاربرد در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست اقدام کرده که البته در نیمه راه قرار دارد. کردوانی می‌گوید: «غلط‌ها و صحیح‌ها» طی سه سال فقط 70 صفحه پیش رفته است. تعدد این واژگان غلط موجب شده تا نوشتن این کتاب به کُندی صورت بگیرد.» این چهره ماندگار کشور تاکید می‌کند که «بسیاری از افراد واژگان تخصصی این حوزهها را به غلط تلفظ یا به اشتباه استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، یزد برخلاف آنچه مصطلح شده، یک منطقه کویری نیست، بلکه یک استان بیابانی است.»
روایت بیابان‌زدایی در کتاب‌ها
با توجه به مشکل ایران در مهار بیابان‌زایی و لزوم آگاهی بخشی نسبت به این مساله که در چند سال اخیر با ظهور پدیده ریزگرد‌ها گریبانگیر بسیاری از شهرهای کشور شده، پژوهشگران حوزه محیط زیست و شاخه‌‌های مرتبط با مهندسی خاک و زمین‌شناسی به تولید محتوا برای دانشگاهیان و حتی در حوزه ترویج علم اقدام کرده‌اند.
کردوانی دهه 40 شمسی را آغاز دوران بیابان‌زدایی در کشور میداند که روش‌های مختلف این فعالیت در کتابهای دانشگاهی و تخصصی نیز منعکس شده است. کردوانی از جمله نویسندگان و پژوهشگرانی است که انواع این روش‌ها را در کتابهای خود تشریح کرده البته وی تاکید دارد در حال حاضر و با توجه به تغییر شرایط اقلیمی و وضعیت خاک همچنین رشد علمی، مولفان ایرانی باید در معرفی این روش‌ها در آثار خود تجدیدنظر کنند.
وی با بیان «تولید کتابهای این حوزه را از خودم آغاز می‌کنم» بازبینی در محتوای کتاب «حفاظت از خاک» را به‌عنوان نخستین کتابی که باید در زمینه بیابان‌زدایی با رویکردی جدید بازنشر شود معرفی می‌کند و اهمیت بازبینی کتابهای تخصصی در زمینه بیابان‌زدایی را پیشگیری از ایجاد تلقی اشتباه در مخاطب به ویژه دانشجویان میداند.
سواد محیط زیستی؛ ضمانت تداوم حیات زمین
قسمت سوم از قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای بیابان‌زدایی به «اقدامات حمایتی» اختصاص دارد. در ماده 19 این قانون که در سال 1375 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید آمده است: «بند ب تقویت ظرفیت آموزشی و تحقیقاتی در سطح ملی در زمینه بیابان‌زدایی و خشکسالی، بند ت ترویج استفاده و توسعه علوم و دانش فنی و عرف محلی و بومی در برنامه‌های همکاری‌های فنی در هرجایی که امکان دارد. همچنین در سومین بند ارتقای دسترسی دایمی مردم به اطلاعات ذیربط و همچنین مشارکت وسیع مردم در فعالیت‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی اشاره شده است.
رسانه کتاب به‌عنوان یکی از مهمترین ابزار آگاهی‌بخش در کتاب سایر رسانه‌ها به‌حساب می‌آید بنابراین در گام نخست برنامه‌ریزی برای افزایش تولید محتوا براساس دستاورد‌های بومی با هدف بهره‌برداری پژوهشگران و در گام بعدی انتشار انواع کتاب برای گروه‌‌های مختلف سنی با هدف تقویت سواد محیطزیستی و آشنایی با مخاطرات ناشی از تخریب آن برای کره زمین و در نهایت برای انسان حرکتی برای تحقق اهداف جمهوری اسلامی ایران در مهار بیابان‌زایی است.
فرهنگ‌سازی، فقرزدایی و توانمندسازی اصول بیابان‌زدایی
تشکیل کمیته ملی بیابان‌زدایی کشور از آثار پیوستن ایران به کنوانسیون بیابان‌زدایی است. فرهنگ‌سازی، فقرزدایی و توانمندسازی جوامع محلی شامل عشایری و روستایی از مهمترین اصول بیابان‌زدایی پایدار تعریف شده است.
نظر شما