خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- در آستانه پایان ماه مبارک رمضان در کشور‌های اسلامی تلاش گروه‌های رصدی برای استهلال ماه شوال یا به تعبیر دیگر هلال‌بینی از سوی منجمان و رصدگران آغاز می‌شود. استهلال با توجه به اهمیت روزه‌‌داری و به عبارت دیگر دانستن روز‌های ماه رمضان دارای ارزش نجومی است. استهلال از منظر اسلام فعالیتی مهم و مستحب است. به مناسبت آغاز ماه شوال گفت‌و‌گوی ایبنا با امیر حسن‌زاده، کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران را در ادامه می‌خوانید.

حسن‌زاده درباره مبانی رویت هلال ماه براساس محتوای کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» اظهار کرد: در زمینه مبانی علمی رویت هلال ماه در کشور کتاب‌های اندکی منتشر شده و کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» نیز با هدف جبران و ارائه یک منبع برای علاقه‌مندان از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس به چاپ رسیده است.
 
وی درباره معیار‌های علمی رویت هلال ماه افزود: هلال ماه با دو روش چشم مسلح و غیرمسلح  قابل رویت است. منجمان و اعضای ستاد استهلال ماه با ابزار‌هایی مانند تلسکوپ برای رویت اقدام می‌کنند. نرم‌افزار‌‌هایی نیز در این جریان برای کمک منجمان طراحی شده است. نرم‌افزار‌ها براساس محاسباتی مشخص می‌کنند که با کدام یک از روش‌ها اعم از چشم مسلح و غیرمسلح می‌توان ماه را رویت کرد؛ علاوه بر این نرم‌افزار پیش‌بینی می‌کند که آیا هلال دیده می‌شود یا خیر.
 
حسن‌‌زاده ادامه داد: محاسبه موقعیت هلال ماه با توجه به محاسبات نرم‌افزار‌ی قدمت چندانی در کشور ندارد و به احتمال زیاد به دهه 80 شمسی برمی‌گردد. نرم‌افزار‌‌های استهلال ماه هراز چند گاهی به‌روز می‌شوند. نخستین ضمیمه کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» به‌ مقوله نر‌‌م‌افزار‌های استهلال هلال ماه اختصاص دارد.
 
معیار‌های رویت هلال‌ ماه چیست؟
این دانش‌آموخته رشته نجوم و اختر فیزیک درباره معیار‌های رویت هلال ماه گفت: معیار‌های رویت هلال ماه به روش‌هایی گفته می‌شود که براساس آن منجم سعی می‌کند به پیش‌بینی بپردازد؛ به‌عبارت دیگر منجم تلاش می‌کند طبق این معیار‌ها به دنبال پاسخ به پرسش‌هایی مانند آیا ماه دیده می‌شود یا خیر؟ و آیا با چشم مسلح یا غیر مسلح قابل رویت است؟ باشد.
 
حسن‌زاده اظهار کرد: معیار‌های رویت هلال‌ ماه شامل معیار‌های پیش و بعد از اسلام مربوط می‌شود. همه معیار‌هایی که تاکنون از سوی منجمان استفاده می‌شود به‌طور کامل دقیق نیستند بنابراین در کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» تلاش شده تا مزایا و معایب مجموعه معیار‌ها و ضوابط استهلال تشریح شود و فصل مستقلی به این موضوع اختصاص پیدا کرده است.

وی با اشاره به دیگر مباحث درباره رویت هلال ماه افزود: با توجه به اهمیت حرکت ماه در جریان استهلال در کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» به مباحثی مانند ویژگی فیزیکی گزاره‌ها و عوارض سطحی ماه پرداخته شده است. روش‌ پیدا کردن اجرام آسمانی از جمله ماه در این اثر مطرح شده است.
 
رکوردزنی در رویت هلال ماه
کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ادامه داد: شرح مبانی تقویم هجری شمسی و ارتباط آن با مباحث رویت همچنین اهمیت آن از دیگر موضوعات کتاب «ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال ماه» است.
 
حسن‌‌‌‌زاده با اشاره به رکورد‌های استهلال ماه گفت: رکوردزنی در رویت هلال ماه یکی از موضوعات داغ بین رصد‌گران است؛ به‌‌عبارت دیگر رصد‌گران علاقه‌مندند تا مانند ورزشکاران به رکورد دست پیدا کنند. ثبت کمترین جدایی زاویه‌ای ماه با خورشید به‌عنوان یکی از رکورد‌های رصدگران به حساب می‌آید.
 
وی با اشاره به ثبت رکورد رصد در ایران ادامه داد: بیشترین رکورد‌ها در ایران به ثبت رسیده است؛ ازجمله کمترین جدایی زاویه‌‌ای ماه از خورشید یعنی 3/7 در سال 1384 از سوی محسن شریف و همکارانش  صورت گرفت. نشریات معتبر دنیا نیز این رصد را انعکاس دادند.   

کتاب «ماه نو مبانی علمی رویت هلال ماه» با شمارگان دو هزار  نسخه در 212  صفحه به بهای دو هزار و 400 تومان از سوی انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شده است.

کتاب‌هایی که درباره استهلال ماه خواندنی شدند

کتاب «رویت‌ هلال: آشنایی با مقدمات نجومی استهلال» نوشته محمدمهدی مطیعی، شایسته‌ تقدیر در بیست و هفتمین دوره جایزه کتاب فصل (ویژه پاییز) شده است.

«رويت ماه در آسمان» نوشته نصرالله پورجوادی از آثار منتشر شده با موضوع استهلال است که می‌تواند مورد استفاده علاقه‌مندان باشد.