به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) نشست «آمایش مکانی اطلاعات علمی و پژوهشی کشور: از ضرورت تا فرصت» سه‌شنبه (29 تیر‌ماه) با حضور دکتر رویا پورنقی، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران‌داک) و دکتر علیرضا قراگوزلو، دانشیار آموزشکده سازمان نقشه‌برداری کشور در تالار سخن پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) برگزار شد.
 
قراگوزلو با اشاره به اهمیت آمایش مکانی اطلاعات علمی و پژوهشی اظهار کرد: بیش از 70 درصد اطلاعات جهان وابسته به مکان هستند. درباره توسعه دیدگاه‌های مختلفی در دنیا وجود دارد و کشور‌های غربی مدل‌های مختلفی از این مفهوم دارند. بعد از دهه 70 و به تعبیر دیگر از آغاز عصر صنعتی به دلیل مشکلات مختلف زیست‌محیطی مقوله نیاز برنامه‌‌ریزی به اطلاعات مورد تاکید قرار گرفت.
 
وی افزود: چه چیزی  در دنیا وجود دارد که نیازی به اطلاعات مکانی ندارد برخی معتقدند که 100 درصد از اطلاعات به مکان نیاز دارند. به‌عنوان نمونه توزیع خوابگاه‌های دانشجویی در شهر‌های مختلف کشور یا توزیع کتابخانه‌های فعلی در کشور چگونه است؟ علاوه بر این نسبت بین جمعیت و توزیع جمعیت و کتابخانه‌ها در سطح سراسر کشور چگونه است؟ به‌عبارت دیگر کدام مناطق به توجه بیشتر دولت برای ساخت کتابخانه نیاز دارند.
 
قراگوزلو با اشاره به تاسیس مرکز آمایش‌ در ایران در دهه 50 گفت: نظام برنامه‌ریزی در هر حوزه‌‌ای از جمله، محیط زیست، صنعت، فرهنگ،‌ سلامت، کشاورزی و آموزش عالی به اطلاعات وابسته است. اطلاعات نیز به مکان وابسته هستند هرچند که در ابتدا به نظر هیچ ارتباطی با مکان نداشته باشند؛ بنابراین نیازمند برنامه آمایش، یعنی نظام برنامه‌ریزی کلان هستیم. باید به دنبال این پاسخ باشیم که اجرای برنامه با رعایت آمایش و برنامه‌ریزی بدون توجه به آمایش به نتیجه‌ای خواهد رسید؟ اتفاقات قابل توجهی را در مجموعه کلان دولت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این حوزه شاهد بوده‌ایم اما مساله اساسی در کشور بی‌توجهی به موضوع آمایش مکانی است.    
 
دانشیار آموزشکده سازمان نقشه‌برداری کشور افزود: نگاه کلی به مقوله آمایش در برنامه ششم توسعه به ویژه در حوزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وجود دارد. اشتراک‌گذاری اطلاعاتی در حوزه‌هایی از جمله فرهنگی، اقتصادی، صنعتی را چگونه می‌توان بین نهاد‌های مختلف عملیاتی کرد. برای تحقق این هدف در برنامه پنجم از این رویکرد به‌عنوان «زیرساختار اطلاعات ملی کشور» یاد شده است. نیاز اصلی در کشور ایجاد زیر‌ساخت است که خود این موضوع به مصوبه‌های قانونی و ابزار‌های مختلف از جمله تولید نرم‌افزار‌‌های ویژه نیاز دارد. حق و میزان دسترسی و مباحث حفظ امینت محتوا در فرایند ایجاد ساختار آمایش مکانی مطرح است.
 
قراگوزلو با اشاره به اهمیت اشتراک‌گذاری نتایج پژوهش‌ها در قالب‌های مختلف مکتوب و الکترونیکی اظهار کرد: در بسیاری از کشور‌ها دولت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که نفع اطلاعات در دسترسی رایگان افراد به آن‌ها قابل تعریف است؛ به‌عنوان مثال نفع پژوهش‌ها که در قالب‌های مختلف مانند کتاب، پایان‌نامه و مقاله تولید می‌شود در دسترس دانشگاهیان و پژوهشگران قرار بگیرد. بنابراین حق دسترسی در آمایش مکانی به‌عنوان دقت مکانی مطرح می‌شود یعنی وقتی حق دسترسی به اطلاعات محدود می‌شود به‌معنای کاهش دقت اطلاعات است.         
 
بی‌توجهی به قانون حق کپی در حوزه اطلاعات مکانی

رویا پورنقی، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایران‌داک) ادامه داد: در تعریف آمایش مکانی موضوع اساسی آمایش سرزمین «مدیریت کشور» است؛ به لحاظ مفهومی آمایش سرزمینی ایجاد تعادل بین سه متغیر انسان، فضا و فعالیت است. آمایش مکانی نوعی برنامه‌ریزی بلندمدت برای توزیع بهتر جمعیت، امکانات و فعالیت‌های مختلف به‌منظور آسایش و هماهنگی جامعه است.
 
وی ادامه داد: یکی از مشکلات در عرصه اطلاعات مکانی، مقوله تبادل اطلاعات مکانی است. قانون کپی‌رایت و نسخه‌برداری در ایران برای تبادل اطلاعات مکانی در کشور تدوین نشده؛ این در حالی است که قوانین حق کپی‌رایت در حوزه نشر نیز که سال‌‌ها پیش تصویب شده نیز ضمانت اجرایی ندارد. سامانه ملی آموزش آمایش ملی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عملیاتی شد که دارای مزایا و معایب آن بسیار است؛ به‌‌صورت اجمالی تعداد دانش‌آموختگان، آمار پذیرفته‌شدگان، رشته‌، گرایش و دیگر مسائل آموزشی که در قالب یک گزارش 100 صفحه‌‌ای جمع‌آوری شده که تصمیم‌گیری را به نوعی آسان کرده است. فقط به آمار آموزش عالی منوط شده است اما به آمایش آموزش عالی کمک نمی‌کند.
 
پورنقی با اشاره به نتیجه پژوهشی درباره آمایش مکانی اطلاعات گفت: اگر سامانه‌های آمایش سرزمینی به معنای واقعی تولید شود خروجی‌های سازمان‌های مختلف به ویژه در حوزه پژوهش به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا در توزیع امکانات پژوهشی در موضوعات و قالب‌های مختلف موثر خواهد بود.