به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) کتاب «فرهنگ اصطلاحات پزشکی و داروسازی در ادب فارسی» به همت دکتر مهدی محقق، رئيس هيأت مديره انجمن آثار و مفاخر فرهنگى و از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتاب علوم‌انسانی‌(سمت) منتشر شده است.
 
نویسنده در این کتاب با اشاره به فراگیری مقدمات علوم‌تجربی و محض از سوی شعرای قدیم آورده است در این کتاب تلاش شده که کاربرد واژگان و اصطلاحات پزشکی و داروشناسی در اشعار برخی از شاعران بزرگ ایران با  منابع و مأخذ معرفی شود. هدف از این کار بهره‌گیری دانشجویان ادبیات و دانشجویان رشته‌‌های علوم‌پزشکی و داروسازی مطرح شده است.
 
دکتر محقق در پیشگفتار کتاب آورده است: «از آنجا كه شاعران بزرگ فارسى در حوزه‏‌هاى علميّه اسلامى تربيت شده بودند، علاوه بر فنون ادبى و عربى و قواعد زبانى و بلاغى، از علوم ديگری ازجمله فلسفه، كلام، عرفان، طب، نجوم، گياه‌‏شناسى و جانورشناسى آگاهى و اطلاع داشتند و اصطلاحات علوم ياد شده در اشعار و آثار آنان ديده می‌‏شود.»
 
در ادامه پیشگفتار می‌خوانیم: «پزشكى اسلامى كه ريشه‌‏هاى آن از يونان و هند و ايران اخذ شده و در ابعاد اخلاقى آن از قرآن و روايات استفاده شده ، به صورت‌هاى گوناگون در فرهنگ اسلامى وارد شده و در دسترس طلاّب و دانش‏پژوهان قرار گرفته است.»
 
اين ميراث توانگر و توانمند، گاه به‌صورت دائرة‏المعارف‌هاى طبّى جلوه‏گرى كرده است، همچون «فردوس الحكمه» على ‏بن ‏ربّن طبرى و «المعالجات البقراطيّه» ابوالحسن احمد بن‏ محمّد طبرى و «كامل ‏الصنّاعة ‏الطّبيّة» على ‏بن ‏عبّاس مجوسى اهوازى و «حاوى» محمّد بن ‏زكريّاى رازى و «قانون» ابن‏ سينا به زبان عربى و «هداية‏المتعلّمين» ربيع‏‌بن ‏احمد اخوينى بخارى و «يادگار و الأغراض ‏الطّبّيّة» و «ذخيرة خوارزمشاهى» از سيّد اسماعيل جرجانى به زبان فارسى، و گاهى به‌صورت تک‌‌نامه كه به آن «رساله مفرده» می‌‏گفتند، همچون كتاب «ماليخوليا» از اسحق ‏بن ‏عمران و النّبض و التّفسرة از ابن ‏رضوان و «الاغذية» از اسحق ‏بن ‏سليمان و «ديابيطس» از عبداللّطيف بغدادى.

گذشته از اين، مجموعه‏‌هاى داروشناسى نيز در اختيار مسلمانان قرار داشته است، از ترجمه عربى «حشائش» ديوسقوريدس و «الصّيدنة» ابوريحان بيرونى و «الأبنية عن حقائق الادويه» ابومنصور هروى گرفته تا كتاب‌هاى بزرگى همچون «جامع مفردات الادوية» و «الاغذیة» ابن ‏بيطار و «مفردات الأدويه» غافقى و «جامع اسماء النّبات» شريف ادريسى و «شرح أسماء العقّار» ابن ‏ميمون و در «ادويه مركّبه» قراباذين كندى و قراباذين رازى و قراباذين قلانسی.
 
نویسنده سرشناس این کتاب معتقد است که با توجه به سرمایه غنی و جامع مسلمانان كمتر شاعرى را می‌يابيم كه اشاره به نام برخى از بيماری‌ها، داروها يا اصطلاحات مربوط به طبّ و داروشناسى نداشته باشد.
 
این عضو گروه طب سنتی  فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه پیشگفتار آورده است: «راقم اين سطور از زمانى كه علاقه‏‌مند به تاريخ طبّ اسلامى شد و متون مهمى همچون «تاريخ الاطبّاء و الفلاسفه» نوشته اسحق‏ بن‌حنين و «رساله حنين» در فهرست كتاب‌هاى ترجمه شده از جالينوس و رساله بيرونى درباره آثار رازى و «التّصريف زهراوى» را به فارسى ترجمه كرد و آثار ارزنده پزشكى را مانند «مفتاح‏الطّبّ» نوشته ابن‌‏هندو و «الشّكوک»  نوشته على جالينوس رازى و «بستان ‏الاطبّاء» نوشته ابن ‏مطران و يادگار سيّد اسماعيل جرجانى را به اهل علم عرضه کرد، همواره در صدد بود كه اصطلاحات پزشكی و داروشناسى را گرد آورد و موارد كاربرد آن اصطلاحات را در متون مهم نظم و نثر فارسى استخراج کند.»
 
برخى از واژه‏‌های این کتاب به‌صورت شرح الاسم از منابع لغت توضيح و گزارش و حدّ يا رسم برخى هم، از منابع اصيل پزشكى و داروشناسى تعريف شده است.
 
واژگان بررسی شده دراين كتاب، عبارت‌است از حوزه‌های علم طب و طبيب، اركان، عناصر، اخلاط، مزاج و قوّت، اندام‌ها و بعضى حركات و حالات آن‌ها، تندرستى و بيمارى و سبب و عرض آن، نام مبتلايان به بيماری‌ها، راه‌هاى شناخت بيمارى، ابزارهاى شناخت و درمان بيمارى، مراحل تولّد و رشد، داروها اعم از گياهى، معدنى، حيوانى و غذاها، ظروف و مكان نگهدارى دارو، امور مرتبط با بيمار و بيمارى مانند مزد دَوا، بيمارپرسى، داروخانه، بيمارستان و باورهاى عاميانه درباره بيماری‌ها و درمان آن‌ها كه اين واژگان گاهى به‌صورت مفرد و گاهى به‌صورت مركّب می‌‏آيد.
 
کتاب «فرهنگ اصطلاحات پزشکی و داروسازی در ادب فارسی» با شمارگان یک‌هزار نسخه در 496 صفحه، به بهای 17 هزار تومان از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت) منتشر شده است.