خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ همه چیز از آنجا شروع شد که به یک گروه تلگرامی دعوت شدی. باورش سخت بود اما ممکن شده بود. می‌دیدی کسانی را که سال‌ها پیش در دانشگاه دیده بودی و حتی روزگار مجال آن را نداده بود تا از آنها خداحافظی کنی. آنها دوستانت بودند. دوستانی که از بعضی‌شان دورادور خبر داشتی و با همه این‌ها، حالا یک گروه بود و دوستانی قدیمی که همه آنها تغییر کرده بودند. از سن و سال و مدرک تحصیلی و شرایط کاری. اما گویی یک نفر مانده بود که هیچ تغییر نکرده بود. نه اینکه تغییر نکرده بود! در همان روزهای دانشگاه هم به چنان تحولی عظیم رسیده بود که ما را چون کودکانش زیر بال و پرش می‌گرفت و می‌گفت: عزیزانم از هیبت پرواز نترسید. فقط درکش کنید تا بتوانید به دستش بیاورید. یعنی پرواز کنید. و پروازمان داد. حالا همان‌طور پر غرور و استوار میان ما بود. اما دروغ نگفته باشم گرد ملال و رنج ایام بر وجودش نشسته بود. استاد را می‌گویم. باید قرار می‌گذاشتیم تا همه باهم به خدمتش برسیم. تک به تک خوب نبود. باید مثل همان روزهای دانشگاه دورش را شلوغ می‌کردیم و کردیم. حاصلش شد همایش «به پاس نیم قرن پژوهش و تدریس در حوزه فلسفه اسلامی» برای عباس صدری!
در یکی از روزهای مهرماه سال جاری تنی چند از شاگردان و دوستان و همکاران عباس صدری در فرهنگسرای اندیشه گرد هم جمع شدند تا به پاس نیم قرن پژوهش و تدریس در حوزه فلسفه اسلامی، از زحمات این استاد فلسفه قدردانی کنند.
عباس صدری فرزند مجتهد بزرگ آیت‌الله حاج میرزا حسن از بزرگان و چهره‌های بارع محلات است که پس از فراگیری تحصیلات حوزوی نزد علمای اعلم آن دوره نظیر مرحوم آقا شیخ ابوالقاسم نحوی، آیت‌الله نوری همدانی و آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی وارد عرصه تحقیق و تدریس شد. پس از تحصیلات حوزوی، فعالیت‌های تحصیلی وی در محیط دانشگاه رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت و تا مرحله اخذ درجه دکتری ادامه پیدا کرد. وی در طول دوره تحصیل دانشگاهی خود از محضر استادان برجسته‌ای نظیر، عبدالجواد فلاطوری، سیدحسین نصر، آیت‌الله مرتضی مطهری، غلامحسین صدیقی، مهدی حایری یزدی بهره برده و همچنین در دوره مباحثات استادان بزرگی همچون توشیکهو ایزتسو حضور یافته است.
ویرایش و تصحیح کتاب حدائق السِیَر از یحی بن صاعد، ویرایش و تصحیح، ترجمه و شرح متن عربی حکمه العین از علامه کاتبی در قالب دو جلد، بررسی تحلیلی فلسفه اسلامی بخش امور عامه و مقالات متعددی در خصوص مقولات فلسفه اسلامی از برخی آثار وی هستند.
صدری صفات ذاتی یک محقق را داراست
اصغر دادبه، استاد دانشگاه در حوزه کلیات فلسفه و کلام اسلامی و همچنین یکی از بزرگترین حافظ‌شناسان کشور، از سال‌های دوستی با دکتر عباس صدری و همچنین فراز و نشیب‌هایی که در سال‌های تدریس‌شان در دانشگاه علامه باهم داشتند خاطراتی را بیان کرد. از خصایل ویژه دکتر صدری، وقت‌شناسی و دقت در زمان قرارها و حتی حضور به موقع وی در سر کلاس‌های درس‌شان بود که دادبه به آن اشاره کرد.
این استاد پیشکسوت دانشگاه درباره حضور دکتر عباس صدری در هیأت علمی گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال می‌گوید: «دکتر نادر وزین‌پور مرحوم شده بود و بعد از نبود وی از بنده دعوت شد که به جای ایشان در دانشگاه حضور داشته باشم. در آن زمان دکتر صدری را که پس از بنده در دانشگاه علامه طباطبایی نمانده بود به دکتر محمدعلی شیخ، مدیر گروه فلسفه دانشگاه شهید بهشتی و آزاد تهران شمال بود معرفی کردم. به خاطر دارم که به ایشان گفتم اگر به دنبال گوهری وقت شناس، محقق و معلم به معنای واقعی هستید، من سراغ دارم. ایشان هم طبق لطف و دقت نظری که از گذشته داشت، شرایط تدریس وی را در گروه فلسفه ایجاد کرد. از این طریق سال‌های بابرکت تدریس ایشان در آنجا به زعم همه استادان و شاگردان و متأثران از ایشان منشا علم و اخلاق‌آموزی بوده و نتایج آن امروز به عینه و بسیار جدی و دقیق قابل مشاهده است.»
مدیر گروه ادبیات دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به بعد تحقیق و محقق بودن دکتر عباس صدری اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «برخی از صفات که لازمه ذاتی یک محقق هستند، اگرچه بناست که در شخصیت یک محقق باشد تا بتواند به طرز اصولی و قاعده‌مند به تحقیقات بپردازد و از همه مهمتر صحت کار تحقیق ملزم به داشتن این این صفات و خصایل است، اما واقعیت دردناک این است که این خصایل رفتاری و کاری زیاد جدی گرفته نمی‌شود. اما وقتی که به کارنامه دکتر صدری نگاه می‌کنیم و کیفیت کارهای تحقیقاتی وی را با این موارد تطبیق می‌دهیم شاهد خواهیم بود که چه صفات ارزشمندی در وجود ایشان هست که اتفاقاً کار تحقیقاتی اوی را نیز از این حیث بسیار متمایز می‌کند.
نخستین خصیصه تحقیقاتی وی، دقت و نظم است. شاید ساده به نظر برسد ولی وقتی می‌بینیم بزرگی همچون علامه قزوینی می‌فرمایند: هربار که می‌خواهم بسم الله... بنویسم به قرآن رجوع می‌کنم؛ متوجه می‌شویم که دقت و نظم در تحقیق به چه معنا است. یعنی برای ادعا و بیان یک حرف به الزام می‌بایست به منشا و سرچشمه برگشت و استناد داد و بر اساس ادعا و سند مسئله‌ای را بیان کرد. هیچ مبالغه‌ای نمی‌کنم ولی در کار تصحیح حکمه العرشیه ملاصدرا بود که وقتی از ایشان کمک گرفتم و دقت‌های بی‌نظیرش را دیدم فهمیدم که تا چه حد تحقیق و محقق را به معنای واقعی کلمه در خود و طریق کار خود دارند. مورد دیگر پشتکارشان است. پشتکار در کار محقق یک اصل اساسی است. در تصحیح و ترجمه‌ای که ایشان از کتاب کاتبی قزوینی کردند، بدون هیچ حاشیه و مقدمه‌چینی، هر محقق و کارشناسی می‌تواند مراجعه و مشاهده کند که وی چه پشتکاری برای به سرانجام رسیدن این اثر آن هم با آن وسواس و دقت خاص کرده‌اند. پشتکار و دقت به این معنا است.
آن درد و آن عشقی که یک معلم و استاد می‌بایست داشته باشد که از برآیند آن درد و عشق هم بحران‌های زندگی روزمره و مشکلات آن به نوعی کاسته شود و از سوی دیگر نگذارد که این مشکلات به ساحت درس و علم کشیده شود در واقع همان خصلت بارزی است که متأسفانه در هر معلمی یافت نمی‌شود. افرادی مانند دکتر صدری توانست با جدیت و تعهدی که در تدریس دانشجویان داشت و فائق آمدن بر مشکلات برای لطمه نخوردن به کار تحقیق، عرصه‌ای را رقم بزند که امروز جایگاهی بس بزرگ و رفیع داشته باشد. هم از آنها به عنوان معلمانی بزرگ یاد شود و هم محققانی با روحیه پشتکار و دقت و نظم که از قبل آن آثاری به سرانجام برسند که نادر باشند.»
چهره ماندگار در عرصه ادبیات عرفانی و فلسفه اسلامی، ضمن درخواست برگزاری حتی یک درس در مقطع دکتری فلسفه اسلامی برای ایشان حتی با الزام به حضور دانشجویان در منزل ایشان یادآور شد: «معلمان و استادان بزرگی مثل عباس صدری در طول سال‌های زندگی و تدریس چشم امید به هیچ ارگان و فردی نداشتند. صدری با عشق بزرگ و لطیفی که داشت برسر بنده و تمام کسانی که از محضر و حضور ایشان بهره بردند و با ایشان کار کردند منت نهادند و این عزیزترین و بهترین چیزی است که برای ما مانده است. امیدوارم که باز فرصت ایام اجازه به همه ما بدهد که از ایشان و تجربیات گرانقیمتش بهره ببریم.»
محمدعلی شیخ، رییس گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال که سال‌ها همکار دکتر صدری در دانشگاه آزاد بوده، به سابقه 27 ساله گروه فلسفه دانشگاه آزاد تهران شمال که به همت شخص وی تأسیس شده بود اشاره می‌کند و ضمن تمجید از وضعیت علمی و جایگاه این رشته مهم علوم انسانی در نظام آکادمیک و گروه منسجم هیأت علمی این دانشگاه، ضمن استفاده از عنوان دانشمندی برای دکتر صدری به طرح نکاتی چند از شخصیت علمی و ارزشمند دکتر صدری در حوزه و کسوت استادی ایشان می‌پردازد.
مهارت صدری در شناخت و خوانش متون اصیل فلسفه اسلامی
علی مرادخانی، استادیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی نیز درباره دکتر عباس صدری می‌گوید: «همواره شاهد اشراف و مهارت ایشان در شناخت و خوانش متون بزرگ و اصیل فلسفه اسلامی بوده‌ایم. وی به مثابه یک متفکر برجسته جستارهای قابل توجهی نیز درباب دین و نسبت بین فلسفه اسلامی و دین اسلام داشته و دارد و در این حوزه نیز اندیشه‌ها و نظرات مهم و برجسته‌ای نیز داشته و دارد.»
نوع تفکر و مشی علمی صدری در مکتب مشاء است
حسن سید عرب، رییس کتابخانه تخصصی مرکز دایره‌المعارف جهان تشیع ضمن اشاره به آشنایی با دکتر صدری از سال‌های 74 و 75 در دانشگاه علامه طباطبایی و سپس در گروه فلسفه یاد شده، به بیان و قلم این استاد فلسفه اسلامی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در زمان‌هایی که در دانشگاه و روزهای تدریس با وی کلاس درس داشتم در میان کلاس‌ها که زمانی کوتاه استادان به استراحت جزیی می‌پردازند در همین زمان‌های کوتاه بنده به همراه برخی از استادان این گروه از جمله آقایان دکتر شکری، مرادخانی دور وی حلقه می‌زدیم و از دیدگاه‌های این استاد عزیز بهره می‌بردیم. بزرگداشت دکتر صدری صرفاً بزرگداشت ایشان نیست. پاسداشت و بزرگداشت تفکر و عالم و معرفت است.»
نویسنده کتاب رهیافت تطبیقی به فلسفه سهروردی در ادامه گفته‌هایش می‌گوید: «نوع تفکر و مشی علمی ایشان با اتکاء به میراث تفکر و حکمت مشاء شکل گرفته است. کتاب درسی وی درباره امور عامه فلسفه که با روش مواجه معرفت شناختی حکیمان و فلاسفه مشایی طرح و پایه‌ریزی شده، امروز منبع درسی ارزشمندی برای دانشجویان فلسفه در دانشگاه‌ها است.»
رابطه خاص صدری با دانشجویانش
مجید کمالی از شاگردان دکتر صدری نیز به ویژگی شناخت وی به اسم و چهره پس از سال‌ها دوری دانشجویان با استاد اشاره کرد و از این حیث جایگاه خاصی برای این استاد در میان ذهن و قلوب دانشجویان قایل می‌شود.
به گفته وی، در میان دانشجویان در رشته‌های فنی و سایر رشته‌های دانشگاهی هیچگاه رابطه بین استاد و دانشجو از نوع رابطه‌ای نیست که میان این دو عنصر علم و معرفت آموزی در رشته‌های معرفتی در حوزه علوم انسانی رخ می‌دهد. رابطه استاد و دانشجو در رشته‌های معرفتی رابطه‌ای بسیار خاص و توأمان با بروز شدید ترین عوالم معرفتی است. دانشجو و استاد غیر از آنکه یک رابطه آکادمیک دارند، در عین حال تأثیر بسیار زیادی از ساختارهای معرفتی و فکری یکدیگر می‌برند و این خاص وضعیت رشته‌های معرفتی نظیر فلسفه است.
این محقق فلسفه در حوزه اگزیستانسیالیسم تاکید می‌کند که در کلاس‌های دکتر عباس صدری، دانشجو ادب و مشی دانشجویی را نیز می‌آموزد به علاوه کلاس‌های وی صرفاً کلاس‌های درس نیست بلکه روش و ساختار مواجه درست با فکر و تفکرات فلسفی نیز ندریس می‌شود.»
گله از کم کاری و کمی مطالعه در میان نسل امروز
عباس صدری در روزی که همه گرد آمده بودند، تا مقام علمی‌اش را تجلیل کنند باز هم مقام معلمی را به جا آورد و به اهمیت جایگاه نظم و دقت در انتقال مفاهیم علمی از جمله مفاهیم فلسفی اشاره کرد و از جامعه محقق در زمینه فلسفه خواست که برای اثبات و درک مفاهیم و همچنین استنادهای فکری بسیار دقیق و سنجیده عمل کنند.
وی در پایان سخنانش ضمن گله از کم کاری و کمی مطالعه در میان نسل امروز از محققان و جویندگان علوم معرفتی در ضمن تلاش عده‌ای خاص در این حوزه را نادیده نگرفته و عنوان کرد که نباید در تحقیق و دقت نظر درباره مفاهیم و مسایل فلسفی و یا سایر مفاهیم در حوزه‌های علمی علوم انسانی کوتاهی شود.
جمعه ۳۰ مهر ۱۳۹۵ - ۰۸:۰۰
نظر شما