به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «آشنایی با کتاب‌درمانی در ترویج خواندن» همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی با حضور مربیان کتابدار کانون پرورش فکری، عصر دوشنبه (24 آبان‌ماه) در کتابخانه مرجع کانون برگزار شد.
دکتر علیرضا نوروزی، فوق دکترای علم اطلاعات و کتابداری دانشگاه مونترال کانادا، در این نشست به بیان توضیحاتی درباره کتاب‌درمانی تا اطلاع‌درمانی و درمان مکمل پرداخت و گفت: این بحث فقط به کتاب خواندن محدود نمی‌شود و هر شکلی از دریافت اطلاعات را که به فرد در مواجهه با مشکلاتش کمک کند شامل می‌شود.
وی ادامه داد: اصولا سه عضو ارتباطی چشم، گوش و زبان هر کدام برای چهار مهارت شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن مبنایی برای درمان هستند. در شنیداردرمانی، گفتاردرمانی، نوشتاردرمانی و خواندن‌درمانی (کتاب‌درمانی) روش‌های مختلفی مثل قصه خواندن، فیلم دیدن، شنیدن موسیقی و یا تلاوت قرآن برای حل مسائل روحی و روانی و یا تسهیل تحمل آن‌ها استفاده می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران، کتاب‌درمانی را به‌عنوان تعاملی فعال بین شخصیت مخاطب و متن اثر دانست و گفت: هدف از آن ارتقا و بهبود وضعیت سلامتی روحی، روانی و جسمی فرد به‌عنوان درمان مکمل است.
به گفته این عضو کمیسیون علم‌سنجی دانشگاه تهران، مشاوره با کتاب، روان‌شناسی با کتاب، کتابخانه درمانی و مطالعه هدایت‌شده، روش‌هایی برای درمان استرس و اضطراب، ترس از تاریکی، روان رنجوری، شب اداری پرخاشگری، پذیرش جدایی و مرگ و غیره است.
وی با ارائه پیشنهادی به کانون و کتابداران قول همکاری داد و اظهار کرد: کانون پرورش فکری می‌تواند با استفاده از متخصصان رشته‌های مرتبط فهرستی از کتاب‌های مناسب برای بهبود مشکلات شناختی و اختلالات روحی و روانی کودکان تهیه کند و در اختیار کتابخانه‌ها و والدین بگذارد. کتاب‌درمانی روشی کم‌هزینه است که در خانه، مدرسه، بیمارستان، مراکز اجتماعی و مددکاری و کتابخانه قابل اجرا است. با این حال در این روش باید به مسائل مختلفی چون آشنایی و مطالعه‌ی قبلی روان‌درمان‌گر و کتابدار، تناسب بین منابع برگزیده با مشکلات درمان‌جو، تناسب این منابع با توانایی درک و خواندن در درمان‌جو، توجه به نیازها و شرایط جسمی و روانی درمان‌جو، توجه به پیشینه و تخصص نویسنده‌ی کتاب توجه کرد.
نوروزی با مقایسه کتاب‌درمانی با روان‌شناسی معکوس عنوان کرد که کتاب‌درمانی ممکن است برای همه مناسب نباشد یا نتیجه یکسان ندهد ولی در هر حال کتاب‌درمانگر باید با شخصیت درمان‌جو و مشکلش آشنا باشد و در عین‌‌حال به پیام دینی، مذهبی فرهنگی و نژادی موجود در اثر هم توجه کند.
این نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه با معرفی نمونه‌های بین‌المللی از کتاب‌ها و پایگاه‌های کتاب که برای کمک به مشکلات روحی و شناختی کودکان تهیه شده‌اند، صحبت‌هایش را با تاکید بر اهمیت کتاب‌درمانی در آینده به پایان برد.
سهیلا خوئینی سخنران دوم این آیین هم ابتدا با تبریک روز کتابدار به ارائه تاریخچه‌ای از کتاب‌درمانی پرداخت و آن را هم‌قدمت با خود کتاب و خواندن توصیف کرد و از تاکید بر قدرت شفابخشی کلمات در قرآن به‌عنوان یک نمونه از آن نام برد.
به گفته این کارشناس ارشد علوم اطلاعات، بیمارستان المنصور جزو اولین مراکزی است که در آن به بیماران کتاب‌هایی معرفی می‌کردند که در روند درمان‌شان اثر بگذارد، با این حال در 1810 دکتر بنجامین راش اولین فردی است که عملا از کتاب‌درمانی استفاده می‌کند. اولین پایه‌ی نظری برای کتاب‌درمانی در سال 1949 تعریف شده است؛ در 1960 هم کتاب‌درمانی بیشتر وارد زندگی افراد می‌شود و برای درمان مشکلاتی مثل اعتیاد به مواد مخدر، ترس‌های افراد، عدم بلوغ اجتماعی و اندوه از دست دادن عزیزان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گفته این محقق کتاب‌درمانی به‌طور اخص در 1970 برای کودکان و نوجوانان در کتابخانه‌های آمریکا اجرا شد و تا به امروز این بحث مدام در حال گسترش و تخصصی شدن است. این کارشناس کتابخانه کارآفرینی کتاب‌درمانی را استفاده از مواد خواندنی برگزیده به‌عنوان مکمل درمان در پزشکی و روان‌شناسی بالینی و یا برای راهنمایی در حل مشکلات فردی توصیف کرد.
خوئینی با اشاره به شرایط دنیای امروز که امکانات و رفاه مادی در آن به اوج رسیده، ولی اختلالات و ناهنجاری روانی در حال افزایش است، استفاده از کتاب‌درمانی را برای بهبود این شرایط روشی سودمند و کم‌هزینه و ضروری در کنار درمان روان‌پزشکی و دارویی خواند.
به گفته این کارشناس در این روش از کتاب‌های تخیلی و آموزشی استفاده می‌شود و انتخاب کتاب باید متناسب آن با سن فرد، علاقه‌مندی‌های او، واقع‌گرا بودن و تحریک خلاقیت، بازتاب درست مشکلات درمان‌جو، کیفیت ادبی و تخلیه‌ی درست هیجانات درمان‌جو انجام شود.
خوئینی در ادامه توضیح داد: کتاب‌درمانگر باید دارای ویژگی‌های برجسته شخصیتی، ملاحظات اخلاقی و علم و دانش باشد تا بتواند به درمان‌جو که یا مشکلات احساسی و رفتاری دارد، یا در بیمارستان بستری است و یا از افراد عادی و طبیعی ولی در معرض خطر است کمک کند.
وی در ادامه عنوان کرد: کتاب‌درمانی بالینی، موسسه‌ای و تکاملی سه شکل از این درمان است که متناسب با نیاز فرد به روش‌های مختلفی ارائه می‌شود و سپس به تشریح چهار مرحله کتاب‌درمانی شامل شناسایی نیاز و مشکل فرد، گزینش کتاب مناسب، ایجاد امکانات مناسب و تشکیل جلسه و خواندن پرداخت و گفت: در پایان هر جلسه هم می‌توان فعالیت‌های مختلفی از قبل گفت‌وگو، بازی، اجرای داستان و نقاشی انجام داد تا اثر مطالعه در فرد نهادینه شود.
به گفته خوئینی، کتاب‌درمانی در افراد باعث واکنش‌های مختلفی می‌شود که می‌توان آن‌ها را تحت عنوان مکانیسم تغییر (بازده مثبت) و مکانیسم دفاعی (بازده منفی) دسته‌بندی کرد و بر همین اساس کتاب‌درمانی برای همه‌ی افراد مناسب نخواهد بود. آشنایی با زندگی دیگران و مکانیسم‌هایی که آن‌ها برای حل مشکلات به کار گرفته‌اند، تحریک خواننده به تفکر و تحلیل نگرش‌ها و رفتارها، مدل‌سازی ذهنی برای یافتن راه‌حل و آرامش‌بخشی مطالعه ازجمله اثرات مثبتی است که این محقق برای کتاب‌درمانی برشمرد.
وی بی‌سوادی، عادت نداشتن به مطالعه، نبود متن مناسب، ساده و تاثیرگذار، نبود کتاب در تمام زمینه‌های کتاب‌درمانی، کم‌بود کتاب‌درمانگر ماهر و نبود دوره رسمی آموزشی کتاب‌درمانی را به‌عنوان محدودیت‌های این کار برشمرد و در ادامه با ارائه توضیح کارکرد چند سایت بین‌المللی کتاب کودک دو سایت ایرانی کتابک و کتاب‌درمانی را هم معرفی کرد.
این کارشناس علم اطلاعات و دانش‌شناسی در پایان صحبت‌هایش کتاب «داستان‌ها، ابزاری برای کاهش مشکلات روان‌شناختی کودکان» را به‌عنوان منبعی معرفی کرد برای آشنایی با کتاب‌هایی که در زمینه‌ی ترس، اندوه، اعتماد به نفس ضعیف و پرخاشگری در کودکان نوشته شده است.
سه‌شنبه ۲۵ آبان ۱۳۹۵ - ۱۳:۵۰
نظر شما