دومین نمایشگاه تخصصی «کتاب هنر» همزمان با بیست و چهارمین دوره هفته کتاب در فرهنگستان هنر برگزار شد. زمان نامناسب برپایی نمایشگاه، اطلاعرسانی و تبلیغات ضعیف و جای خالی کتاب در سبد خرید ایرانیان از جمله مهمترین موارد و نکاتی بود که ناشران درباره استقبال اندک مخاطبان از این نمایشگاه مطرح کردند.
مطابق آنچه ستاد خبری بیست و چهارمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده بود، مخاطبان در این نمایشگاه میتوانستند کتابهای تخصصی حوزه هنر را با ۱۰ تا ۴۰ درصد تخفیف تهیه کنند. مزایای دیگری هم در برگزاری این نمایشگاه وجود داشت، اما برخی غرفهداران و ناشران حاضر، انتقاداتی پیرامون نمایشگاه کتاب هنر داشتند. آنها بر این اعتقاد بودند که «تبلیغات کمی برای برگزاری نمایشگاه انجام شده» و برخی میگفتند که «ای کاش نمایشگاه در دانشگاه هنر برگزار میشد» و عدهای هم از نحوه اختصاص یارانه برای خرید کتاب گلایه داشتند.
در این نمایشگاه، برخی از اهالی شناختهشده حوزه هنر نیز حضور داشتند. وقتی از آنها درباره برگزاری نمایشگاه و انتقادهای موجود پرسیدیم بر این عقیده بودند که باید به این موضوع توجه داشته باشیم که نمایشگاه کتابِ هنر، جوان است و هر موضوع یا بحث جوان ممکن است ایراداتی داشته باشد، اما قرار نیست این ایرادات تا ابد باقی بماند. به گفته این گروه «شما هر کار که میکردید، باز هم موضوع آلودگی هوا و اینکه گروهی تمایل نداشتند در این وضع از خانه خارج شوند یا مقارن شدن برگزاری نمایشگاه با تعطیلات اربعین، باعث میشد تعداد بازدیدکنندگان کمتر از حد انتظار باشد، اما سال آینده احتمالا، دیگر خبری از این وقایع نخواهد بود».
در روز پایانی نمایشگاه (پنجشنبه 27 آبانماه) در میان غرفههای نمایشگاه، گشتی زدیم و پای صحبت و درددل غرفهداران و ناشران نشستیم.
نمایشگاه میتوانست پربارتر باشد
در سالن نمایشگاه، غرفهها را برانداز میکردم که خود را در مقابل غرفه انتشارات دانشگاه هنر یافتم. سید حسین التجاء، کارشناسی ارشد پژوهش هنر، رتبه برتر جایزه جهانی عکاسی در کشور ژاپن، مدیر اسبق تشکلهای علمی فرهنگی دانشگاه هنر و کارشناس ارشد اداره انتشار دانشگاه هنر، داخل غرفه حضور داشت. وی با ذکر پیشینهای از دانشگاه هنر درباره این نمایشگاه گفت: دانشگاه هنر تهران، با بیش از ۵۰ رشته تخصصی از کارشناسی تا دکترا، بزرگترین دانشگاه هنر در سطح خاورمیانه است. اداره انتشارات دانشگاه هنر با نشر بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب تخصصی هنری که بیشتر آنها بهعنوان رفرنسهای رشتههای مختلف هنر بهحساب میآیند در این نمایشگاه شرکت کرده بود.
التجاء ادامه میدهد: انتشارات دانشگاه هنر، کتاب «طراحی فضاها و مکانهای سالم» را در این نمایشگاه رونمایی کرد. این کتاب در ۴۵۶ صفحه، با شمارگان یکهزار نسخه با محتوای سالمسازی محیط و تندرستی و پاسداری آن در جامعه و باهدف تجدیدنظر در طراحیها و ساخت محیط اطراف تهیه شده است.
وی نقدهایی هم به برگزاری نمایشگاه داشت: جامعه ناشران کتابهای هنری به چنین نمایشگاههایی برای ارتباط با خوانندگان کتابهای هنری و طالبان هنر نیاز مبرم دارد، اما متأسفانه تقارن برگزاری این نمایشگاه با چند مناسبت مختلف و تعطیلات این ایام، باعث کم شدن مخاطبان این نمایشگاه شد. بهنظر میرسد متولیان برگزاری نمایشگاه در انجام تبلیغات برای دعوت علاقهمندان کتابهای هنری چندان موفق نبودهاند و همین مسئله باعث شد تا ناشران کتابهای هنری شرکتکننده در این نمایشگاه به لحاظ مالی متضرر شوند. از سوی دیگر حمایتهای وزارت ارشاد از این نمایشگاه دقیقا مشخص و ملموس نبود.
به گفته التجاء اگر متولیان برگزاری نمایشگاه زمان مناسبتری را درنظر میگرفتند و اطلاعرسانی مناسبتری را انجام میدادند، مسئولان وزارت ارشاد در حمایت از خریداران، نظارت بیشتری در آسانتر کردن پروسه خرید کتاب و یارانه انجام میدادند و حمایتهای شفافتری از ناشران انجام میگرفت، این نمایشگاه میتوانست بهتر، پربارتر و مؤثرتر از آنچه اتفاق افتاد، برگزار شود. همه این موارد مشکلاتی بود که در این نمایشگاه با آن روبهرو بودیم. برای حل این مشکلات پیشنهاد میشود که انجمن ناشران تخصصی کتابهای هنری تحت لوای اداره انتشار دانشگاه هنر و با حمایت وزارت محترم ارشاد آغاز بهکار کند تا شکوفایی محتوایی و اقتصادی در چنین نمایشگاههایی را شاهد باشیم.
اگر نمایشگاه در یک دانشگاه برگزار میشد، موفقتر بود
محمدجواد داودیپور، مدیر فروش غرفه انتشارات «زرین و سیمین» نیز در این نمایشگاه وقتی سر صحبت را باز کردم از همان ابتدا بهنظر میرسید به برگزاری و روند موجود در نمایشگاه نقد دارد. وی درباره شیوه برگزاری و مشکلات موجود در نمایشگاه عنوان کرد: مهمترین مشکلی که در این نمایشگاه با آن روبهرو شدیم، بازه زمانی قبل از ایام اربعین بود. خیلی از همکاران ما در مراسم پیادهروی اربعین شرکت کردهاند. در یکی دو روز اول بهقدری استقبال کم بود که از حضور در این نمایشگاه پشیمان شدم.
داودیپور ادامه داد: بهنظر میرسد هزینههای زیادی برای برگزاری این نمایشگاه صرف شده، اما متأسفانه تبلیغات مناسبی انجام نشد و اگر هم انجام شد، نتیجه مورد انتظار را دربر نداشت.
وی پیشنهادی هم برای بهبود برگزاری در دوره آینده داشت: پیشنهاد ما این است که بهجای پرداخت یارانه به خریداران هر کتاب به صورت حاضر، این رویه بهطور مستقیم برای هر دانشجو بهطور جداگانه انجام شود و درست مثل نمایشگاه بینالمللی کتاب هر دانشجو به مبلغی مطابق پرداختیاش امکان خرید داشته باشد تا اینکار به امکانی برای بالا بردن تعداد شرکتکنندگان در نمایشگاه تبدیل شود.
به گفته داودیپور شاید اگر این نمایشگاه در یک دانشگاه برگزار میشد، میتوانست مخاطبان بیشتری را جذب کند، اما متأسفانه بنا به هر دلیلی این نمایشگاه نتوانست حتی همان دانشجویانی که هر شب در رواق این مکان جمع میشوند را جذب کند.
مسئول فروش غرفه «زرین و سیمین» بیان کرد: امسال در انتشارات زرین و سیمین سه کتاب تجدید چاپی داشتیم. یکی از آنها کتاب «نقاشی ایران» است که سالانه پنج هزار نسخه از آن به فروش میرسد. «ادبیات ایران» نوشته آیتی، «تاریخ سرزمین ایران» اثر دکتر زرینکوب و «مجسمهسازی» نوشته پرویز تناولی هم کتابهایی است که زیرچاپ داریم و بهزودی روانه بازار کتاب خواهند شد.
به دورههای بعد امیدواریم
بیشتر غرفهداران و ناشران این اعتقاد را داشتند که زمان برگزاری نمایشگاه مناسب نیست، اما این نظر مخالفانی نیز داشت. امیر احمدی، مسئول فروش غرفه انتشارات «کلهر» جزو این گروه است. وی گفت: بهنظر من محل برگزاری نمایشگاه، به لحاظ مکانی مناسب بود. چون محیطی هنری بود و اگر تبلیغات مناسبی انجام میگرفت، عالی بود.
احمدی ادامه داد: من حدود هشت سال سابقه فعالیت در زمینه کتاب دارم و در نمایشگاههای مختلف دانشگاهی و هنری شرکت داشتم. بهنظر من برقراری ارتباط با دانشگاهها کار چندان سختی نیست با این توضیح، بهتر بود برگزارکنندگان نمایشگاه تخصصی کتابهای هنری با مؤسسات آموزش عالی در این زمینه ارتباط برقرار میکردند و از آنها برای حضور در این نمایشگاه دعوت بهعمل میآوردند.
وی نقایصی را نیز در برگزاری نمایشگاه مطرح و بهویژه بر نکتهای خاص تمرکز کرد: نقص در تبلیغات را به راحتی میشد در برگزاری این نمایشگاه احساس کرد. با این توضیح که این دوره دومین دوره برگزاری این نمایشگاه بود، امیدوارم که در سالهای بعد اوضاع بهتر از این شود.
در سال جاری کتاب مظلوم واقع شد
سیدمجتبی میرحسینیان، مدیرفروش غرفه نشر «پازینه» هم امیدوار بود سال آینده نمایشگاه بهتری برگزار شود.
وی اظهار کرد: شاید به دلیل عدم اطلاعرسانی کافی و تبلیغات ضعیفی که در این کار انجام شد یا هر چه که بود، متأسفانه در هفتهای که گذشت ما از سوی مخاطبان استقبال خوبی ندیدیم. بهویژه اینکه این نمایشگاه در طبقه دوم تالار آینه فرهنگستان برگزار میشد که به لحاظ محیطی منظره مشخصی برای عابران این منطقه نداشت. اگر این نمایشگاه در فضای بیرونی فرهنگستان برگزار و چند غرفه برای نمونه در طبقه پایین دایر میشد، مردم از برگزاری نمایشگاه در این محیط مطلع میشدند و از بقیه غرفهها در طبقه دوم هم دیدن میکردند.
میرحسینیان، از میزان فروش هم راضی نبود و گفت: پس از گذشت یک هفته، کل مبلغی که ما در پازینه از فروش کتابها دریافت کردهایم، ۳۰۰ هزار تومان بوده است؛ با این توضیح هنوز هزینههای رفتوآمد و هزینه کرایه و جابهجایی کتابها جبران نشده است. البته این نکته را هم باید موردتوجه قرار داد که هر بار جابهجایی به کتابها آسیب میرساند و باعث بروز برخی خسارتها میشود.
مسئول فروش انتشارات «پازینه» از آثار جدیدی که این انتشارات ارائه کرده نیز صحبت به میان میآورد و بیان کرد: در سال جدید هفت عنوان کتاب تازه منتشر کردیم که ابتدا در نمایشگاه بینالمللی کتاب عرضه شد و در این نمایشگاه نیز ارائه شدهاند. «سفال و باستانشناسی کاشان» نوشته دکتر احمد حیدری و زهرا ساروخانی، یکی از آنها است.
وی نقدی نیز به کلیت فضای کتابخوانی در جامعه داشت: در سال جاری کتاب خیلی مظلوم واقع شده و بهنظر میرسد دیگر کسی به خواندن کتاب تمایلی ندارد. متأسفانه در نمایشگاههای مختلف حتی نمایشگاههای استانی که ما در آنها شرکت میکنیم، زمینه خرید کتاب بسیار کم شده است. با این توضیح حتی هزینه ارسال کتابها به نمایشگاهها جبران نمیشود.
اطلاعرسانی مشکل اصلی نمایشگاه
رضا شهامتی، مدیرفروش غرفه نشر «هرمس» نیز شخص دیگری بود که در این نمایشگاه با وی همکلام شدم. این فعال حوزه نشر گفت: در هفته کتاب هرکدام از دوستان من در هرمس به نمایشگاههای مختلف رفتند. کار اصلی من در بخش تولید کتابهای هرمس است، اما بههرحال در هفته کتاب در نمایشگاه فرهنگستان هنر در خدمت علاقهمندان به کتابهای هنری بودم.
وی درباره انتقادهای موجود در زمینه زمان برگزاری نمایشگاه، معتقد بود: زمان برگزاری نمایشگاه در هفته کتاب بود، بنابراین بهنظر میرسد از این بابت در برگزاری مشکلی وجود نداشت. وقتی میشود زمان برگزاری را مورد انتقاد قرار داد که ما در دورههای دیگر زمانی هم، در چنین نمایشگاههایی شرکت داشته باشیم. ما همیشه به مناسبت هفته کتاب چنین نمایشگاههایی را داشتهایم. اینکه روزهای برگزاری نمایشگاه تخصصی کتابهای هنری با آلودگی هوا تقارن پیدا کرد یا اینکه ایام اربعین را در پیش داشتیم، تصادفی و البته اجتنابناپذیر بود.
به گفته شهامتی، فضای سرپوشیده و آرام تالار آینه فرهنگستان هنر مکانی مناسب برای برگزاری نمایشگاه بود.
مدیرفروش غرفه نشر «هرمس» در اینباره اظهار کرد: همکاری متولیان برگزاری نمایشگاه هم با ما بسیار خوب بود. البته رفتوآمد خریدارن کتاب در این مکان مناسب، چندان راضیکننده نبود. این موضوع، احتمالا به مسئله تبلیغات بازمیگردد. من نمیدانم دوستان برگزارکننده چقدر در بعد تبلیغات کار کردهاند؛ با این توضیح که درباره کیفیت تبلیغات اطلاع چندانی ندارم، نمیتوانم بهصورت غیرمنصفانه دراینباره نظر بدهم.
وی همچنین با تاکید بر مشکلات اقتصادی موجود در کشور گفت: نکته اساسی این است که اوضاع اقتصادی در کشور ما در این دوران چندان به سامان نیست و به همین دلیل اقتصاد نشر هم نمیتواند چندان راضیکننده باشد. البته این نکته را هم نباید از یاد ببریم که کتاب معمولا برای خریداران ایرانی در اولویت نیست و عملا در سبد خرید ایرانیان جایی ندارد. با این وضعِ اقتصادی و جیبهای خالی هم که اوضاع بدتر شده است. متأسفانه مراجعهکنندگان این دوره از نمایشگاه کم بودند. من دوست دارم محیط نمایشگاه شلوغ شود و اگر از غرفه ما نمیخرند از دیگران خرید کنند.
خرید کتابهای هنر ارزانتر از قیمت عمده
مجید رستمی، مسئول غرفه انتشارات «فخراکیا»، غرفهدار دیگری است که سراغش رفتیم. او هم همان حرفهایی را میزد که دیگران گفتهاند: درباره نمایشگاه این دوره باید بگویم استقبال مخاطبان چندان راضیکننده نبود، اما در همین وضع هم کتابهای نشر فخراکیا به دلیل درسی بودن، موجه و مرجع بودن از سوی دانشجویان رشتههای مختلف هنری با استقبال روبهرو شد. برای مثال آخرین کتابی که ما در نشر فخراکیا منتشر کردهایم، «تاریخ هنر» است که به دلیل مرجع بودن، برای همگی دانشجویان رشتههای مختلف هنری قابل استفاده است.
به گفته وی این نمایشگاه از نظر تخفیفی برای دانشجویان بسیار خوب بود. در این نمایشگاه دانشجویان میتوانستند کتابهای موردنیازشان را حتی پایینتر از قیمت عمده کتاب، با تخفیف بالایی خریداری کنند. همانطور که میدانید دانشجویان برای تهیه کتابهای موردنیازشان در فضایی غیرنمایشگاهی، باید قیمت پشت جلد را پرداخت میکردند، اما این امکان برایشان فراهم شد تا در این نمایشگاه با ۲۰ تا ۴۰ درصد تخفیف آثار را تهیه کنند. با این توضیح اگر نمایشگاه تخصصی کتابهای هنر در بخش اطلاعرسانی و تبلیغات قویتر از این کار کرده بود، بدون شک استقبال فوقالعادهای را تجربه میکرد.
مراجعهکنندگان اصلا از برگزاری نمایشگاه خبر نداشتند
در نمایشگاه این دوره، با هر کدام از حاضران که صحبت میشد از تبلیغات نمایشگاه گله داشتند و معتقد بودند که اطلاعرسانی کافی انجام نشده است.
مریم صادقی، فروشنده غرفه انتشارت «نمایش» هم همین اعتقاد را داشت: متأسفانه اطلاعرسانی برای این نمایشگاه چندان مناسب نبود. این موضوع را میتوان از مراجعهکنندگان که بیشتر دانشجو هم هستند، پرسید. برخی از مراجعهکنندگان ما در این چند روز میگفتند از برگزاری چنین نمایشگاهی در فرهنگستان هنر بیخبر بودهایم. وضع فروش ناامیدکننده است. کتابهای انتشارت نمایش به لحاظ قیمت مناسب است. اینجا هم که حدود ۱۰ درصد تخفیف دارد، بنابراین اگر اطلاعرسانی خوب انجام میشد، خرید برای دانشجویان بسیار بهصرفه بود.
وقتی مخاطب به نمایشگاه نیامده مشکل از کجاست؟
گشت و گذار در آخرین روز نمایشگاه تخصصی «کتاب هنر» و گفتوگو با غرفهداران این تصور را بهوجود میآورد که استقبال خوبی از نمایشگاه انجام نشده، اما احمد باقری، معاون روابط عمومی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) نظری نسبتا مخالف داشت: همانطور که پیدا بود، تبلیغات خوبی درباره برگزاری این نمایشگاه انجام نشد. زمانی که جمعیت به نمایشگاه بیاید اما خریدی اتفاق نیفتد، میتوان گفت استقبال خوب بوده، اما فروش خوب نبوده است. در آن صورت شاید کتابها موردقبول قرار نگرفته باشد یا مسائل مختلفی مثل بحث اقتصادی آن دوره، در عدم توفیق اقتصادی اثرگذار باشد، اما وقتی اصلا جمعیتی به محیط نمایشگاه نیامده بهنظر میرسد ایراد را باید در بحث تبلیغات جستجو کرد.
مطابق آمارهایی که وی ارائه کرد فروش انتشارات سمت، در سال گذشته در قیاس با امسال خوب بود، اما در این دوره مبلغ فروش حدود یکدهم دوره قبل بوده است.
باقری گفت: برخی از دوستان ما در نمایشگاه امسال، روزانه تنها یک یا دو جلد کتاب فروختهاند. البته دوستان گفتهاند که تبلیغات کردهاند، اما برخی از مراجعهکنندگان با ابراز بیاطلاعی میگفتند بهصورت گذری به نمایشگاه آمدهاند و خارج از اینجا و در محیط دانشگاه متوجه تبلیغاتی در اینباره نشدهاند. نمیتوان گفت استقبال مردم خوب نیست، چون تبلیغات چندان مدون و برنامهریزیشده نبوده است.
معاون روابط عمومی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) بیان کرد: کتابهای «سمت» هم به لحاظ کیفی و هم ازنظر قیمتگذاری، وضعیت مناسبی دارد. «سمت» از بدو تأسیس تا امروز حدود دو هزار و 300 عنوان کتاب چاپ کرده که سهم گروه هنر حدود ۱۱۰ عنوان کتاب تخصصی در زمینههایی همچون سینما، تئاتر و صنایعدستی است.
به گفته وی این کتابها از نظر کیفی کارشناسی شده و ارزیابی شدهاند و با این توضیح کتابهای ما بیشتر دانشگاهی است. البته ممکن است برخی از ناشران کتابهایی را منتشر کنند که مخاطب عام هم از آن استفاده کند، اما کتابهای سمت در سرفصلهای آموزشی قرار دارد. انتشارات «سمت» چون از ویراستار لیتوگرافی و غیره بهصورت سازمانی برخوردار است و این دوستان در استخدام سازمان هستند، هزینههای مختلف در بخشهای مختلف کاهش مییابد و در کاهش قیمت تمامشده کتاب مؤثر خواهند بود.
باقری خبرهایی نیز از تازههای این انتشارات داشت: «مطالعات پویانمایی» و «تاریخ مصور تئاتر» جزو کتابهای تازه منتشرشده «سمت» در سال جاری هستند.
معاون روابط عمومی «سمت» در پایان پیشنهاد کرد که اگر هنرمندان و نویسندههای شناخته شده از سوی غرفههای مختلف برای حضور در نمایشگاه کتاب هنر، دعوت شوند میتوان از نظر تبلیغاتی روی این موضوع کار کرد تا برخی از مخاطبان کتاب به شوق دیدن هنرمندان مورد علاقه خود از نمایشگاه استقبال کنند.
اجرای برنامههای جانبی در دورههای بعد با همکاری خانه کتاب
سارا فیروز، مسئول فروش فصلنامه و نشریه «حرفه هنرمند» صحبتهای خود را اینگونه آغاز کرد: این دوره اولین سالی بود که ما در این نمایشگاه حضور داشتیم.
خیلی سرراست و بدون هیچ موضعگیری از جوان بودن نمایشگاه صحبت به میان آورد و گفت: اگر مشکلی در نمایشگاه دیده میشود، باید توجه داشته باشیم که نمایشگاه تخصصی کتابهای هنر، دومین دوره برگزاری خود را تجربه کرد.
فیروز نکتهای را گوشزد کرد که کسی به آن اشاره نکرده بود: من استقبال در این نمایشگاه را در قیاس با نمایشگاه مطبوعات بهتر دیدم؛ در صورتیکه نمایشگاه مطبوعات مخاطب بیشتری داشت، بنابراین انتظار این بود که به لحاظ اقتصادی هم اوضاع خوبی داشته باشد.
وی در ادامه نقدهایی را نیز مطرح کرد: این نمایشگاه از نظر غرفهبندی و اطلاعرسانی میتوانست از این بهتر باشد. سیستم متمرکزی که شورای کتاب برای ارائه تخفیف ایجاد کرده بود و طی آن خریداران باید مبلغی را به صندوق پرداخت میکردند و بعد کتاب موردنظرشان را از غرفه موردنظر دریافت میکردند، مشکلاتی را ایجاد کرده بود. گاهی اشتباهاتی اتفاق میافتاد و خریداران مجبور میشدند کتابها را برگردانند و دوباره برای تهیه کتاب مراجعه کنند. بهطور کلی روند برگزاری نمایشگاه کتاب هنر، بهویژه یارانهای که به خریداران تعلق گرفت، خوب و قابل دفاع بود.
مسئول فروش فصلنامه و نشریه «حرفه هنرمند» صحبتهای خود را اینگونه ادامه داد: به هر صورت، انجام کارهای اینچنینی در مرحله اجرا، ایراداتی خواهد داشت. اگر ناشران شرکتکننده در نمایشگاه، هماهنگیها و برنامهریزیهایی را همزمان با هفته کتاب و روز کتابگردی انجام میدادند، این امکان وجود داشت که از این اتفاقات، فرصتهایی را ایجاد کنیم. در سالهای آینده در نمایشگاه کتاب هنر میتوانیم برنامههای جانبی را با همکاری خانه کتاب اجرا کنیم و بر این اساس، رونق این نمایشگاه را بالا ببریم. بالأخره باید بپذیریم که این دوره دومین دوره برگزاری نمایشگاه کتابهای تخصصی هنر بود و ایراداتی وجود داشت. فقط ای کاش ساعت کار نمایشگاه تا ساعت ۲۱ ادامه پیدا میکرد تا آن دسته از علاقهمندانی که تا بعدازظهر سرکار هستند، میتوانستند در نمایشگاه حضور پیدا کنند.
نظر شما