به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) آیین نکوداشت استاد «یعقوب آژند» پژوهشگر برجسته معاصر، عصر دوشنبه (۲۹ آذرماه) به همت انجمن افراز و خانه هنرمندان با حضور مجید رجبی معمار، محمد سریر، مهدی خانکه، عطاالله کوپال، محمدحسن حامدی در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در بخشی از این آیین دکتر محمد سریر، رئیس شورای عالی خانه هنرمندان با اشاره به فعالیت‌های مستمر و گسترده یعقوب آژند در عرصه علم و فرهنگ، گفت: صحبت درباره بزرگانی چون دکتر آژند در جلساتی چندساعته، چندروزه و حتی چندماهه کار واقعا مشکلی است. احتمالا همه شما می‌دانید که یک یافته علمی به صرف زحمات زیادی حتی برای سال‌ها دارد.
سریر افزود: ده‌ها کتاب، مقاله و شاگردانی که در طول سال‌ها از فعالیت‌های یعقوب آژند پدید آمده‌اند، گویای حرکت مستمر در جریان دانش‌هایی چون هنر، تاریخ و ادبیات است. برای ارائه تحلیلی قوی درباره شخصیت علمی آژند باید در تمامی کتاب‌هایی که او نگاشته، جستجو کرد و چاره‌ای جز بازگشت به کتاب اول در طول این سیر تاریخی پیش‌روی ما نیست.
رئیس شورای عالی خانه هنرمندان با اشاره به گستره وسیعی که یعقوب آژند در آن به تحقیق و پژوهش پرداخته، اظهار کرد: فلسفه هنر، معماری، نقاشی و ادبیات بخش‌هایی از سیر و سلوک علمی دکتر آژند است. ایشان در پژوهش پیرامون هنر اسلامی آثاری از خود ارائه داده که نگاشتن آن‌ها به فهم وسیع و ادراک بسیار غنی احتیاج دارد. در زمانه‌ای که حتی دانشمندان و استادان دانشگاه بحث اقتصادی را به‌عنوان اولویت در کارها درنظر می‌گیرند، فعالیت جدی و تمام‌وقت یعقوب آژند در عرصه‌های مختلف علمی و فرهنگی نشان از عشق عمیق او به دانستن و آموختن دارد. امروز اما بیشتر ما برای پذیرش کاری حتی در عرصه علم در ابتدا می‌پرسیم چقدر پول می‌دهند؟
وی افزود: افتخار می‌کنم که در شورای مجله دانشکده هنرهای زیبا، چند سالی در خدمت استاد یعقوب آژند بودم. او یکی از بزرگ‌ترین ثروت‌های علمی امروز ماست که همچنان زاینده و پویا به حرکت ادامه می‌دهد.
بر دستان معلمم بوسه می‌زنم
محمدحسن حامدی، مدیرمسئول دوهفته‌نامه تندیس و پژوهشگر هنر نیز گفت: بخش زیادی از سخنان من محصول تجربه شخصی است که به‌عنوان شاگرد در دانشگاه در محضر این استاد بزرگ داشته‌ام. باید اعتراف کنم که در دوره تحصیل و در ایام گذراندن دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران استاد آژند برای ما دانشجویان حالتی از تحسین معطوف به اعجاب داشت، حالتی که گاهی حرف‌های ما را به سمت طنز و خنده هم می‌کشاند.
وی ادامه داد: حقیقت این است که هرکدام از ما آدم‌ها دارای استعدادی هستیم که اگر ممارستی در کارمان باشد به بالندگی خواهیم رسید. اما در این کنش نهایتا کسانی به قله می‌رسند که تلاش بیشتری داشته باشند. درباره دکتر آژند، این تلاش و استمرار احتمالا به شکل افراطی‌اش وجود داشت که دستاوردهای اینچنین خلق شد.
حامدی با اشاره به پیگیری حال و روز دانشجویان از سوی دکتر آژند حتی پس از پایان درسشان، اظهار کرد: کمتر معلمی را درک کردم که به دانشجویان خود زنگ بزند و از کار و حال و دنباله پژوهش‌هایشان سؤال کند و یا به‌طور مثال برای کتاب‌هایشان به دنبال ناشر بگردد.
وی گفت: وقتی امتیاز نشر پیکره را دریافت کردم، طبیعتا این بلندپروازی وجود داشت که به‌واسطه چاپ آثاری از بزرگان فرهنگ و هنر به نشر خود اعتباری بدهم و در اولین گام، این تمنا از سوی استاد آژند التیام پیدا کرد. ایشان پنج پژوهش قابل‌اعتنا درباره هنرمندان قدیم ایران در اختیارم قرار داد که باعث خوشحالی و شگفتی من شد. این آثار در مجموعه‌ای با نام «گلستان هنر» که بعدها هم ادامه پیدا کرد، منتشر شد. امروز ۲۰ کتاب از این مجموعه به بازار کتاب آمده است.
این پژوهشگر افزود: تمام تلاش‌ها و سختی‌هایی که استادانی همچون دکتر یعقوب آژند متحمل می‌شوند، اگرچه ممکن است برای شخص حامل با لذت پژوهش و کشف علم همراه باشد، اما کار هرکسی نیست. حقیقت این است که شخص باید در این ورطه از خیلی از چیزها چشم‌پوشی کند که یکی از آن‌ها زندگی آرام است. من در اینجا می‌خواهم بر دستان معلمم استاد یعقوب آژند بوسه بزنم.
سخن گفتن درباره استاد آژند خیلی سخت است
عطاالله کوپال سخنران بعدی این آیین نکوداشت بود. وی گفت: سخن گفتن درباره استاد آژند خیلی سخت است، اما باید اعتراف کنم که به ایشان حسودی می‌کنم، چون بعد از این‌که افتخار شاگردی ایشان در اولین دوره رشته پژوهش هنر را داشتم، سخنرانی‌ها، مقالات و کتاب‌هایی را نگاشتم، اما امروز پس از گذشت این‌همه سال می‌بینم که کسانی چون من، اگر در راه علم با ضریب ۲ حرکت کرده باشیم، آقای آژند با ضریب ۱۰ از ما پیش‌اند.
وی ادامه داد: یکی از شاخه‌های جدی و پراهمیت در پژوهش آکادمیک در جهان امروز، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای است. در دنیای امروز این نظریه مطرح شده که تمام ارکان و نظریه‌های یک رشته علمی ممکن است برای کاوش کافی در آن رشته یا رسیدن به حقایق نوین در آن رشته، کفایت نکند، بنابراین لازم است از رشته‌های دیگر برای ورود به مباحث جدیدتر درباره آن رشته استفاده شود. مثلا گاهی لازم است از جامعه‌شناسی برای فهم بخشی در ادبیات کمک بگیریم و به این صورت پژوهش میان‌رشته‌ای به نام جامعه‌شناسی ادبیات شکل می‌گیرد و براساس آن می‌توان هم ادبیات را و هم جامعه را بهتر شناخت. اگر بخواهیم استادی را برای پژوهش میان‌رشتگی مثال بزنیم، استاد یعقوب آژند بهترین نمونه در این عرصه در مقایسه بین علوم انسانی و هنر است.
این استاد دانشگاه با نام بردن از برخی عناوین و افتخاراتی که یعقوب آژند در طول سال‌های تدریس و تحقیق به نام خود ثبت کرده است، افزود: ایشان جزو ۱۰ دانشمند جهان اسلام است، به‌عنوان استاد نمونه مورد تقدیر قرار گرفته است، تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی انجام داده و کتاب‌های زیادی نگاشته که اگر کسی بخواهد در اینترنت جستجو کند فقط باید چند صفحه را برای یافتن نام کتاب‌ها و فعالیت‌های ایشان مطالعه کند. اما اگر بنا باشد کمی عمیق‌تر به آثار ایشان نگاه کنیم، خواهیم دید که در عرصه‌ای بسیار گسترده از هنر، ادبیات، تاریخ، فلسفه و حتی فقه مطالعه و تألیف داشته است.
کوپال با اشاره به آنچه فرهنگ ایرانی در مواجهه با فرهنگ غرب از دست داده، اظهار کرد: تاریخ فرهنگ ما انباشته از حکمایی است که در علوم مختلف تخصص داشتند تا این‌که ما با غرب تصادف کردیم و اندیشه‌ای پس از این تصادف در فرهنگ ما شکل گرفت که براساس آن دانشمند باید به کسی گفته شود که فقط در یک علم به‌صورت تخصصی وارد شده و در آن به تحقیق و پژوهش می‌پردازد. ما پیشینه خودمان را به‌سادگی کنار گذاشتیم در حالی‌که همین پیشینه، انسان‌های شگرفی را در تاریخ ایران پدید آورده بود، اما این رویای کبیر که روزی در باغ علم ایرانیان شکفته بود، دوباره با استاد آژند، شکفت. ایشان به‌عنوان یک چهره میان‌رشته‌ای و کسی که دارای دانش دائره‌المعارفی است، احیاکننده شیوه حکمای گذشته تاریخ ایران بود و ثابت کرد که ما ایرانیان هنوز یک زیست شیوه علمی داریم و به آن می‌بالیم و لازم نیست براساس تصادف با غرب، آن‌ها به ما نشان دهند که چگونه باید عالم شویم، چون خودمان راهش را به خوبی می‌دانیم.
وی با بیان تاثیرپذیری‌اش در زمینه تالیف کتاب های هنری از دکتر یعقوب آژند، ادامه داد: افتخار می‌کنم که در محضر استاد آژند اجازه پیدا کردم تا چند کلمه درس جواب دهم. من هم به سهم خود در جامعه علمی قلمی زده‌ام، اما هرجا مقاله یا کتابی درباره هنر نوشته‌ام، غیرممکن است که در آن جمله از استاد آژند در آن نقل نکرده باشم.
هنر و تاریخ در فرهنگ ایرانی بخشی از تجربه زیست انسان ایرانی است
مهدی خانکه به‌عنوان دیگر سخنران آیین نکوداشت یعقوب آژند گفت: من افتخار نداشتم که از سرچشمه شیرین درس استاد آژند بنوشم، اما با شاگردی در محضر استاد کوپال به‌طور غیرمستقیم شاگردی استاد آژند را کرده‌ام. آشنایی من با نگارگری ایرانی از کتاب «سیر و صور نقاشی ایران» با ترجمه استاد آژند بود. این کتاب جزو نخستین کتاب‌هایی است که در باب نگارگری ایرانی نگاشته شده و پژوهش بسیار ارزشمندی است.
خانکه با اشاره به هفته پژوهش، افزود: در سخنان آقای کوپال به پژوهش‌هایی بین‌رشته‌ای اشاره شد. در ادامه این سخنان باید بگویم که نگاه ذهنی به پدیده‌ها اتفاق نوینی است و بعد از دکارت آغاز شده. این نگاه مصادف با تعاریفی شد که در این حوزه اتفاق افتاد. بر این اساس، انسان مدرن به خودش جرات داد که از پدیدها فاصله بگیرد و درباره آن‌ها سخن بگوید. شاید یکی از ارکان رشد مادی و صنعتی غرب همین نوع نگاه باشد.
وی اظهار کرد: من آقای دکتر آژند را تاریخ‌نگار هنر ایران می‌دانم. این کلام شاید بتواند بخشی از زحمات استاد آژند در این سال‌ها را پوشش دهد. می‌دانیم که تاریخ اندکی زودتر از هنر به‌عنوان یک پدیده بیرونی مورد توجه قرار گرفت و آقای آژند بنابراین که متولدشده از آذربایجان هستند، به پدیده‌ها نگاه تاریخی داشتند. هنر و تاریخ در فرهنگ ایرانی بخشی از تجربه زیست انسان ایرانی است. این‌که ما از این نگاه فاصله بگیریم و به‌عنوان یک پدیده از آن سخن بگوییم، از خدماتی است که استاد آژند به تاریخ هنر مملکت ما کرده است.
این استاد دانشگاه، با اشاره به نگاه دکتر آژند برای انتخاب موضوع کتاب‌هایش، گفت: استاد، همواره انگشت بر جاهایی می‌گذارد و پیرامون مواردی کتاب می‌نویسد که کمتر درباره آن صحبت شده است. پرداختن به «حروفیه» به‌عنوان یکی از خط قرمزهایی که سال‌ها به آن پرداخته نشده بود و نگاشتن کتابی با موضوع سربداران، بیانگر همین نگاه در تألیف کتاب‌ها در زمینه تاریخ و هنر سرزمین ما از سوی دکتر یعقوب آژند است. ایشان جزو نخستین کسانی است که در کتابی به کمال‌الدین بهزاد به‌عنوان نابغه‌ای در عرصه هنر و البته با همان نگاه بیرونی پرداخته‌اند.
عدالت در پژوهش
آیین نمادین نکوداشت دکتر یعقوب آژند در این بخش برگزار شد و دکتر سریر رئیس شورای عالی خانه هنرمندان و دکتر حسینی معاونت پژوهشی و آموزشی خانه هنرمندان برای اهدای لوح و هدیه با یعقوب آزند به رو صحنه آمدند.
یعقوب آژند پس از دریافت هدیه، گفت: امروز قرار بر این نبود که من سخن بگویم اما به دلیل قرار گرفتن در هفته پژوهش موضوعی به نام عدالت در پژوهش به‌نظرم رسید که می‌خواهم آن را با شما مطرح کنم. البته نمی‌خواهم تئوری‌پردازی کنم و از درون منابع جدید سخنی بگویم، بلکه هدفم اشاره به اهمیت عدالت در پژوهش است. همان‌طور که می‌دانید برای قضاوت کردن به شواهد، اسناد و مدارک نیاز است تا قاضی براساس آن‌ها بتواند به عدالت حکمی بدهد. نکته مهم در این میان، آن است که قاضی نباید تحت‌تأثیر عامل بیرونی قرار بگیرد که اگر این‌طور شد اتفاقی که نباید بیفتد، افتاده است و عدالت برگزار نمی‌شود. اما وقتی با دقت تمام کارش را انجام دهد با عدالت کامل حکم خواهد داد؛ کار پژوهشگر هم همین است. پژوهشگر اسناد، مدارک و شواهد را جمع‌آوری می‌کند تا بتواند در پژوهشش به حق برسد. اگر بر این اساس گام برندارد و تحت تأثیر قرار بگیرد به هدف اصلی که رسیدن به حق است، دست نخواهد یافت. حافظ می‌فرماید: «دور فلکی یک سره بر منهج عدل است/ خوش باش که ظالم نبرد راه به منزل.»
در میانه این برنامه مرتضی خدمتی به تک‌نوازی تار پرداخت و قطعاتی را در اصفهان و شور برای حاضران در سالن استاد شهناز اجرا کرد.
سه‌شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۵ - ۰۸:۵۰
نظر شما