به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سومین نشست از سلسله نشست‌های کتابخوان دانشگاهی با عنوان کتابخوان تخصصی «مدیریت اطلاعات»، به همت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با همکاری اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی علم اطلاعات و دانش‌شناسی (ادکا)، عصر سه‌شنبه (7 دی‌ماه) با حضور رحمت‌الله فتاحی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، محسن حاجی‌زین‌العابدینی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، سیدمهدی طاهری، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، مهدی علیپور حافظی، متخصص حوزه کتابخانه‌های دیجیتال و جمعی از دانشجویان رشته کتابداری در سالن شهید همت دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
در ابتدای این نشست رحمت‌الله فتاحی درباره ضرورت پرداختن به «مدیریت اطلاعات» در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی گفت: از حدود چهار دهه پیش که آموزش نوین را در سطح دانشگاهی و عالی آغاز کردیم، به جنبه‌های مدیریت در این رشته توجه لازم را داشتیم و تمام مباحث مدیریتی در این رشته به ارائه درس «اداره کتابخانه» در دوره کارشناسی ختم می‌شد.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد، درباره تلاش‌های صورت گرفته برای ایجاد رویکردهای نوین در این رشته براساس مدیریت اطلاعات، اظهار کرد: رشته‌های مدیریت در دانشکده‌های مختلف به‌وجود آمده و گرایش‌های مختلفی در مقاطع ارشد و دکترا در علم مدیریت شکل گرفته، اما آیا این اتفاق به همین تناسب در حرفه ما نیز رخ داده است؟
وی افزود: وزارت علوم نخستین‌بار در سال 1381 طرح بازنگری در دوره کارشناسی و کارشناس ارشد را به دو دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه فردوسی مشهد محول کرد. من کار بازنگری دوره ارشد را تقبل کرده و با تحقیق و ارزیابی درس‌های مختلف، دو گرایش «مدیریت اطلاعات» و «مدیریت فناوری اطلاعات» را تدوین کردم.
فتاحی با اشاره به مقاومت‌ها و ناملایمتی‌های صورت گرفته در مسیر ارائه این گرایش‌ها در دانشگاه‌ها، گفت: در نهایت پس از تلاش فراوان، اتفاقی هم برای استفاده از این دو گرایش در دانشگاه رخ نداد تا این‌که در سال 1386 که کمیته برنامه‌ریزی در وزارت علوم شکل گرفت و افراد جدیدی مانند آقای دکتر مهراد، شادروان دکتر حری، دکتر خسروی، دکتر رضایی شریف‌آبادی، دکتر فرج‌پهلو، دکتر فدایی، دکتر نوروزی شاپوری، دکتر حسن‌زاده، دکتر شعبانی، خانم دکتر حریری و بنده در آن حضور پیدا کردیم، مجددا این مسئولیت را متقبل شدم و آن را مجددا تدوین کردم، به‌طوری‌که امروز«مدیریت اطلاعات» در گرایش تخصصی مقطع ارشد در حداقل پنج دانشگاه تدریس می‌شود.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد تأکید کرد: هدف از تدوین و ایجاد این گرایش‌ها، تحول در حوزه «مدیریت اطلاعات» است؛ نگاه ما در تدوین این گرایش‌ها این بوده که تنها کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی مشتری دانش‌آموختگان این گرایش نباشند، بلکه هر نهاد و سازمانی که با اطلاعات سروکار دارند، می‌توانند از توانمندی این دانش‌آموختگان استفاده کنند.
وی ادامه داد: علم مدیریت اطلاعات، مجموعه‌ای از دانش‌ها و مهارت‌ها است که در یک فرایند منطقی شکل می‌گیرد و این فرایند شامل نیازشناسی، فراهم‌آوری، سازماندهی، اشاعه و ارزیابی است. درس‌های مختلفی هم در این گرایش‌ها در زمینه‌های مختلف وجود دارد که امروز عزیزان حاضر به معرفی و ارائه کتاب‌های موردنظر خود در این زمینه می‌پردازند.
تأثیر کتاب «سازماندهی اطلاعات» بر ایجاد مسیری جدید
محسن حاجی‌زین‌العابدینی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در ادامه این نشست با اشاره به نیاز جوامع بشری به مدیریت اطلاعات، گفت: در طول تاریخ از زمانی که جامعه بشری شکل گرفت و این جامعه بزرگ و پیچیده‌تر شد، اطلاعات هم جایگاه و رونق بیشتری پیدا کرد. وقتی به اطلاعات دیجیتالی می‌رسیم که امروز در دسترس بشر است، باید بدانیم که صرفا پیدا کردن و دسترسی به اطلاعات یک ارزش نیست. مثلا در کتابخانه‌ها در بحث مدیریت اطلاعات دیگر کسی به دنبال این نیست که بگوید من این کتاب را پیدا کرده‌ام، چراکه دیگر نیاز بشر امروزی این نیست.
وی درباره همایشی که در سال 1378 در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، افزود: در آن همایش آقای دکتر فتاحی دبیر آن همایش بودند که آن همایش را دانش‌آموختگان تازه‌بازگشته از استرالیا تشکیل می‌دادند؛ حلقه‌ای که از آقای دکتر فتاحی، آقای دکتر فرج پهلو، خانم دکتر عصاره و همه آن‌هایی که آمده بودند، همگی مباحثی جدید طرح می‌کردند.
حاجی زین‌العابدینی ادامه داد: در ادامه در سال 1385 همایشی با عنوان «سازماندهی اطلاعات: رویکردها و راهکارهای نوین» برگزار شد که مقالاتی در آن ارائه شد که در ادامه در قالب کتابی با همین نام منتشر شد. در آن زمان مطالبی که در این کتاب آمده بود، بسیار جالب توجه بوده است. به‌طوری‌که می‌توان گفت که این مطالب تغییر مسیری در «مدیریت اطلاعات» و «سازماندهی اطلاعات» در کشور به‌وجود آورد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، این کتاب را اثری تأثیرگزار در دوره خود دانست و عنوان کرد: این کتاب با وجود گذشت 10 سال از زمان انتشار، دارای مطالبی است که امروز هم می‌تواند شناختی کلی از مسیر و خطمشی حوزه سازماندهی اطلاعات در دهه 80 را در اختیار ما قرار دهد. در نیمه دهه 80 این همایش برگزار شده و جالب است که اگر شما مقالات قبل و بعد از این همایش را در این حرفه بررسی کنید، متوجه اثربخشی و اثرگذاری این کتاب خواهید شد. بنابراین برای بسیاری از افرادی که قصد آشنایی با مفاهیم حوزه «مدیریت اطلاعات» را دارند، این کتاب را توصیه می‌کنم.
وی در ادامه به معرفی کتابی دیگر با عنوان «دستنامه کتابدار داده‌ها» پرداخت و گفت: این کتاب که به زبان انگلیسی منتشر شده توضیح می‌دهد که «کتابداران داده‌ها» همه فعالیت‌ها و فرایندهای کاری که در کتابخانه‌ها وجود دارد را بر محور داده‌ها و محتوایی که در کتابخانه‌ها شکل می‌گیرد، هماهنگ می‌کنند. بحث گردآوری داده‌ها، پردازش داده‌ها، اشتراک‌گذاری داده‌ها و ارائه خدمات متناسب با داده‌ها نیز در این کتاب ارائه شده است.
رویکردهای نوین حوزه مدیریت اطلاعات
سیدمهدی طاهری، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز به‌عنوان دیگر سخنران این نشست تخصصی، به معرفی دو کتاب تألیفی خود پرداخت و اظهار کرد: کتاب اول مجموعه مقالاتی با عنوان «ذخیره و بازیابی اطلاعات و دانش: با تأکید بر رویکردهای نوین» است که بخشی از آن به سفارش نشریه کنسرسیوم محتوای ملی تهیه شده است. این مقالات با رویکرد توصیفی و تحلیلی، مباحث جدید این حوزه را مطرح می‌کند.
وی افزود: در بخش پایانی هر مقاله نیز توصیه‌ها و پیشنهادهایی را مطرح کردم. بخش دیگری از این کتاب، یادداشت‌هایی است که برای نشریه وزین «کتاب ماه کلیات» نوشته بودم که در ادامه به فصلنامه نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات تغییر نام داد. این مطالب فهرستی از مقالاتی بود که قرار بود برای کنسرسیوم محتوای ملی تدوین کنم و به دلیل داشتن رویکردهای جدید در موضوع ذخیره و بازیابی اطلاعات و دانش، در قالب کتاب منتشر شدند. بیشترین هدف من از ارائه این مقالات این بوده که آن سوءبرداشت‌هایی که نسبت به مفاهیم جدید حوزه مدیریت اطلاعات مطرح بوده را برطرف کنم و تعاریف دقیق، تفاوت‌ها و نحوه پرداختن به آنها را مشخص کنم.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: کتاب بعدی «فراداده موتورهای کاوش و میانکنش پذیری آنها» نام دارد که این کتاب اطلاعاتی را در مورد دو پدیده‌ای که در دو حوزه مختلف علمی در حال گسترش است، ارائه می‌کند؛ یکی بحث فراداده و سیستم‌های فراداده‌ای که بیشتر تمرکز آن بر حوزه علم اطلاعات است و دیگری در مورد «توسعه موتورهای کاوش» است که با محوریت علم کامپیوتر در حال انجام است. من به این پرداختم که آیا بین این دو میانکنش‌پذیری موجود هست یا خیر.
مجموعه‌ای چهار جلدی در حوزه ارزیابی کتابخانه‌های دیجیتال
مهدی علیپور حافظی، متخصص حوزه کتابخانه‌های دیجیتال نیز در این نشست طی سخنانی گفت: امروزه ما با مفهوم کتابخانه دیجیتال بسیار سرو کار داریم و براساس پژوهشی در حوزه منابع اطلاعاتی کتابخانه دیجیتال صورت گرفته که در آن یکی از یافته‌هایمان این بود که حدود 19 درصد از منابعی که در حوزه کتابخانه دیجیتال در کشور تولید شده، اعم از کتاب، پایان‌نامه و مقاله‌های پژوهشی به حوزه ارزیابی اختصاص دارد و آثاری که بنده می‌خواهم به شما معرفی کنم نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
این متخصص حوزه کتابخانه‌های دیجیتال در معرفی کتاب‌های موردنظر خود بیان کرد: من قصد معرفی مجموعه کتابی چهار جلدی که از سال 2012 تا 2014 به زبان انگلیسی منتشر شدند را دارم که این چهار جلد، بر پایه بیش از 10 عنوان پایان‌نامه دکتری و هشت عنوان پایان‌نامه در سطح کارشناسی ارشد با موضوع کتابخانه دیجیتال شکل گرفته و چکیده‌ای از فعالیت‌های پژوهشی در این مقالات در این کتاب آمده است. ما با همکاری جمعی از دوستان درصدد تکمیل ترجمه و انتشار این چهار جلد هستیم.
علیپور با بیان این‌که «این چهار عنوان در واقع یک بسته کامل در حوزه ارزیابی کتابخانه‌های دیجیتال هستند» ادامه داد: کتاب اول که سال 2012 چاپ شده به «مباحث پایه‌ای و مبنایی حوزه کتابخانه دیجیتال» اختصاص دارد که به مباحث نظری در این حوزه اشاره دارد. کتاب دوم به «ارزیابی و یکپارچه‌سازی در کتابخانه‌های دیجیتال» می‌پردازد. بحث «شبکه‌های اجتماعی و اطلاعات جغرافیایی در کتابخانه‌های دیجیتال» در کتاب سوم و مبحث «تکنولوژی کتابخانه‌های دیجیتال» موضوع کتاب چهارم را به خود اختصاص داده است.
این متخصص حوزه کتابخانه‌های دیجیتال در ادامه به معرفی کتاب دیگری پرداخت و گفت: کتاب دیگری که معرفی می‌کنم، کتابی در بحث یکپارچه‌سازی کتابخانه‌های دیجیتال است که در سال 1390 از سوی انتشارات سمت منتشر شده است. این کتاب سه بخش مهم دارد که یک بخش درباره آشنایی با کتابخانه دیجیتال، بخش دوم یکپارچه‌سازی و چگونگی مبادله اطلاعات در کتابخانه‌های دیجیتال و در بخش سوم به نمونه‌ها و پژوهش‌های متعددی که در این حوزه انجام گرفته، پرداخته شد.
چهارشنبه ۸ دی ۱۳۹۵ - ۰۹:۱۴
نظر شما