به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست رونمایی از دو کتاب «راهنمای میدانی ماهیان آب‌های داخلی ایران» نوشته دکتر اصغر عبدلی و «راهنمای میدانی عنکبوت‌ها و عقرب‌های ایران» تالیف علیرضا زمانی با حضور دکتر بهرام کیابی، پژوهشگر و استاد دانشگاه شهید بهشتی و امیرحسین بختیاری، مدیر انتشارات ایرانشناسی در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
کیابی در این نشست گفت: دکتر عبدلی تنها فردی است که هنوز لیسانس نگرفته صاحب مقاله‌ای به زبان انگلیسی شد. وی با وجود امکانات محدود شروع به جمع‌آوری نمونه از رودخانه‌های استان مرکزی کرد و تنها به سواد محدود بنده در زمینه ماهیان بسنده نکرد. عبدلی به اکولوژیک علاقه‌مند است و تنها به شناسایی مطلق ماهیان نپرداخت و هدف خود را شناسایی ماهی و زیستگاه آن قرار داد. هرکس نام وی را می‌شنود گمان می‌کند کارمند یا وابسته به شیلات است اما اینگونه نیست چراکه نگاه اکولوژیک دارد.
وی ادامه داد: عبدلی از محدوده پل میان‌دوآب و استان مرکزی شروع به نمونه‌برداری تحقیق کرد و امروز به جایی رسید که بهترین کتاب ماهیان آب‌های داخلی ایران را نوشت. تالیف این اثر نظر سازمان حفاظت محیط زیست را نیز جلب کرد و باعث شد ماهیان را نادیده نگیرند. متاسفانه سازمان محیط زیست تنها به پرندگان و پستانداران اهمیت می‌دهد. در حالی که بخش مهمی از وظایف سازمان حفظ تنوع زیستی است و در این راستا باید همه گروه‌ها در کنار هم دیده شوند. با این حال معتقدم نگرش محیط زیست درحال تکوین است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ماهیان آب‌های شیرین داخلی ایران بزرگترین آسیب را با تغییرات اقلیمی متحمل شده‌اند، عنوان کرد: با کاهش بارش عرصه برای زندگی طیف بزرگی از جانوران یعنی ماهیان تنگ می‌شود اما این موضوع از نظر سازمان محیط زیست دور مانده است. کاری که نویسنده کتاب «ماهیان آب‌های داخلی ایران» کرد یک نوآوری بود چراکه توجه سازمان را به این موضوع و گروه مهم جلب کرد.
کیابی افزود: خرسندم از اینکه دانشجوی دیروز و دوست امروزم علی رغم همه گرفتاری‌ها و البته با همت و همراهی انتشارات ایرانشناسی یک کتاب مفید و ارزشمند برای افراد علاقه‌مند تهیه کرد. باید برای انتشار این اثر ارزشمند در کنار دکتر عبدلی از انتشارات ایرانشناسی نیز قدردانی کنم و به آنها خسته نباشید بگویم. امیدوارم در آینده شاهد انتشار دیگر مجموعه‌های این انتشارات باشیم.
جای این کتاب در میان حوزه محیط زیست خالی بود
عبدلی، مولف کتاب «راهنمای میدانی ماهیان آب‌های داخلی ایران» نیز در این نشست ضمن قدردانی از دکتر کیابی به‌عنوان بهترین استادی که در طول دوران زندگی خود داشته ، عنوان کرد: کیابی جریانی را شروع کرد، جریانی که به شناخت بهتر طبیعت ایران کمک کرد. این جریان در سطح ایران بسیار گسترش پیدا کرد. این جریان جامع‌نگر بودن را ترویج داد. همین موضوع باعث شد هیچ‌وقت محدود به ماهیان نشدم و به سمت اکولوژی و حفاظت گام برداشتم. در عین حال هیچگاه نگاه حفاظتی صرف نداشتم و به بهره‌برداری از ماهیان به‌گونه‌ای که به جمعیت‌شان آسیبی نرسد نیز توجه داشتم.
این پژوهشگر گفت: در وهله نخست خود را علاقه‌مند به طبیعت ایران و ماهی‌ها و به‌طور خاص ماهیان آب‌های شیرین می‌دانم. معتقدم برای کامل شدن تحقیقات راه بسیار طولانی در پیش دارم و نیاز به آموزش و یادگیری دارم. از زمانی که وارد بحث اکولوژی و اکوسیستم شدم بیشترین نیاز و کمبود در این حوزه را حس کردم.
وی افزود: طی مطالعاتم متوجه شدم کتابی که به ماهیان آب‌های داخلی ایران به‌طور کامل پرداخته باشد، وجود ندارد. به همین دلیل تصمیم به تهیه اثری با این موضوع گرفتم. به این ترتیب سال 78 کتاب «ماهیان آب‌های داخلی ایران» از سوی موزه دارآباد منتشر شد. تالیف و انتشار این اثر با محدودیت‌ها و مشکلات زیادی مواجه بود، ابزارها و دستگاه‌های نمونه‌برداری در اختیار نداشتیم و از سوی دیگر مجاب کردن سازمان غیرممکن بود. این مسائل باعث شد کارها خیلی کند پیش برود. فکر می‌کنم اگر امکانات امروز را در اختیار داشتم قطعا اثر کامل‌تری تالیف می‌شد.
عبدلی با اشاره به نخستین تالیف خود در زمینه ماهی‌ها عنوان کرد: در تالیف نخستین اثر در زمینه ماهیان آب‌های داخلی ایران وسواس زیادی به خرج می‌دادم اما دکتر کیابی تاکید داشت که این فرصت را از دست ندهم. هنگامی که کتاب منتشر شد، زیاد رضایت نداشتم. اما بعد از گذشت چندسال وقتی دیدم افراد زیادی آن را خوانده‌اند و افرادی از دیگر کشورها از عکس‌ها و نقشه‌های آن استفاده کرده‌اند، بسیار لذت بردم. چراکه معتقدم هیچ چیز برای یک مولف ارزشمندتر از این نیست که اثرش دیده و خوانده شود.
وی با اشاره به کتاب «راهنمای میدانی ماهیان آب‌های داخلی ایران» افزود: بختیاری، مدیر انتشارات ایرانشناسی زحمات زیادی برای چاپ باکیفیت این کتاب کشید و خوشبختانه اثر در حجم کم و قابل حمل چاپ شد. به هرحال کار زمان‌بری بود اما جای آن با این ابعاد و اطلاعات در حوزه محیط زیست خالی بود. این اثر نسبت به کتاب قبلی مزیت‌های فراوانی از جمله کیفیت چاپ و توزیع بهتر و مناسب‌تر دارد؛ درکل معتقدم به این دست آثار زیاد نیاز داریم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه وضعیت آب‌های شیرین ایران اسفناک است، اظهار کرد: اگر با تالیفاتی از این دست نتوانیم این وضعیت بحرانی را سامان بخشیم، به زودی گونه‌های بسیاری منقرض خواهند شد. بنابراین وظیفه داریم جامعه را با تالیف چنین آثاری از این خطرات آگاه کنیم. متاسفانه گونه‌های دو منطقه یعنی حوزه آبخیز دز و کرخه و حوزه آبخیز دریای خزر در معرض انقراض هستند. باورم این است که با وجود اهمیت همه گروه‌ها اما ماهیان به دلیل معضل کم آبی از اولویت ویژه‌ای برخوردارند.
تالیف راهنمای میدانی عنکبوت‌ها و عقرب‌های خاورمیانه
علیرضا زمانی، نویسنده کتاب «راهنمای میدانی عنکبوت‌ها و عقرب‌های ایران» در این نشست با بیان اینکه در دوران کودکی که در باغچه حیاط خانه دنبال عنکبوت‌ها می‌گشتم، هیچگاه فکر نمی‌کردم اولین راهنمای میدانی عنکبوت‌ها و عقرب‌های خاورمیانه تالیف کنم، عنوان کرد: با توجه به تاریخچه تحقیقات عنکبوت‌شناسی در ایران، بیشترین مطالعات مربوط به عقرب‌ها بوده و عنکبوت‌ها، شبه عقرب‌ها، رتیل‌ها و درازپایان به ترتیب مورد توجه کمتری واقع شده‌اند. تاکنون تعداد محدودی کتاب در این حوزه در ایران منتشر شده است، اما این کتاب نخستین راهنمای میدانی نگارش شده در ارتباط با این جانوران در ایران است. این کتاب براساس معرفی گونه‌هایی با پراکنش بیشتر و جالب توجه از نظر ظاهری برای طبیعت‌گران نگارش شده است.
وی با اشاره به مشکلات و موانع تالیف این اثر گفت: فقر داده‌های بوم‌شناسی، زیست‌شناسی و رفتارشناسی گونه‌های ایرانی به شدت احساس می‌شد و کمبود تصاویر تهیه شده از آنها گردآوری اطلاعات مورد نیاز را دوچندان کرده بود. در این روند تصاویر بسیاری از گونه‌ها با کمک علی مهاجران در استودیوی عکاسی سازمان حفاظت محیط زیست تهیه شد.
زمانی با اشاره به ویژگی‌های کتاب «راهنمای میدانی عنکبوت‌ها و عقرب‌های ایران» عنوان کرد: از ویژگی‌های این کتاب می‌توان به ارائه اولین تصاویر از نمونه‌های زنده در جهان برای برخی گونه‌های عنکبوتیان اشاره کرد. این اثر براساس آخرین آمار و اطلاعات علمی و داده‌های پراکنش گونه‌ها در ایران تهیه شده است که طبعا در سال‌های آینده دوچندان خواهد شد. همچنین بسیاری از پراکنش‌های ارائه شده در این کتاب برای بسیاری استان‌ها برای اولین بار به ثبت رسیده است.
وی افزود: تلاشم این بود که گونه‌های شاخص از انواع رایج، کمیاب و بومی انحصاری، خطرناک برای انسان بیشتر معرفی شوند. در این کتاب سعی بر استفاده از نام‌های عمومی فارسی شده است. بسیاری از این نام‌ها برگردان فارسی نام‌های موجود در زبان انگلیسی و یا آلمانی بوده، و یا از نام علمی گونه برگرفته شده است. تلاش داشتم با تالیف این کتاب افراد دچار تشخیص اشتباه و گمراه نشوند.
زمانی گفت: اولین نمونه‌برداری از عنکبوت‌ها در سال 1985 انجام شد و از سال 1973 تا 1975 عنکبوت‌شناس سوئیسی فعالیت وسیعی در ایران انجام داد که در موژه ژنو نمونه‌های آن وجود دارد. بیشترین مطالعات عنکبوت‌شناسی از سال 2013 وارد ایران شد و تا سال 2016 تعداد عنکبوت‌های ایران روند خوبی داشته و 5 برابر رشد کرده است. یک جانورشناس باید مقالات علمی تولید کند و یک گام جلوتر برود و این علم را به زمان نسل بعد از خود برساند.
این پژوهشگر در پایان سخنانش گفت: باید از سنین کودکی مسئولیت‌پذیری در برابر طبیعت را به کودکان آموزش داد، خانواده‌ها باید برخی از دیدگاه‌ها را تغییر بدهند تا آموزش‌ها به شکلی باشد که کودکان با طبیعت و حیوانات ارتباط بگیرند. با این آموزش‌ها می‌توانیم بگوییم به نتیجه مطلوبی رسیده‌ایم.
دوشنبه ۲۷ دی ۱۳۹۵ - ۱۹:۲۰
نظر شما