به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «همایش ۱۷۰ سال کتاب و کتاب‌خوانی با هزار و یک‌شب» دوشنبه ۲۵ بهمن‌ماه در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

در این آیین الریش مارزلف، محمد جعفری‌قنواتی، فرهاد مهندس‌پور، مجید غلامی جلیسه و علی بوذری سخنرانی کردند.

پروفسور الریش مارزلف، مؤلف کتاب «دایره‌المعارف هزار و یک‌شب» با قدردانی از حمایت‌های خانه کتاب از  فعالیت‌هایی درباره کتاب هزار و یک‌شب، گفت: من باید از آقای جلیسه تشکر کنم چون علاوه بر اینکه همایش سال گذشته با موضوع کتاب هزار و یک‌شب را برگزار کردند، وظیفه خود دانستند کتاب مجموعه مقالات را منتشر کنند تا علاوه بر حاضران در آن برنامه، سایر مردم در نقاط مختلف ایران هم بتوانند از مطالب آن همایش بهره‌مند شوند.
 
وی ادامه داد: کنگره هزار و یک‌شب و مجموعه سخنرانی‌هایی که در قالب این کتاب منتشر شده است، گام کوچکی است که امیدوارم در آینده به راهی بزرگ برسد. ما امروز راه رفتن در این مسیر را آغاز کرده‌ایم.
 
این پژوهشگر با اشاره به کم‌ارزش بودن کتاب هزار و یک‌شب در میان عرب‌ها به‌عنوان مخاطبان اصلی این اثر در گذشته، گفت: ابن ندیم و عده‌ای دیگر از قدما در کشورهای عربی داستان‌های هزار و یک‌شب را مزخرف توصیف کردند و متأسفانه در قرن نوزدهم و بیستم خاورشناسان این نظر را از آن‌ها پذیرفتند اما بعدها متوجه اهمیت این کتاب شدند.
 
وی افزود: کتابی به نام «صد و یک شب» وجود دارد که داستان اصلی هزار و یک‌شب را در خود داده و تنها کمی در مضمون با این اثر فرق دارد. هرچند به نظر می‌رسد این کتاب در قرن هفتم یا هشتم در مغرب زمین نوشته شده باشد اما به دلیل شباهت‌هایی که با هزار و یک‌شب دارد از آن با عنوان برادر کوچک هزار و یک‌شب یاد می‌کنند.

مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب در این نشست، با اشاره به تأثیرات برگزاری همایشی با موضوع هزار و یک‌شب در سال گذشته، گفت: اتفاقی خوبی که در سال گذشته با برگزاری این همایش افتاد، در حقیقت آغاز جنبشی علمی درباره هزار و یک‌شب در کشورمان بود.
 
وی افزود: حال با گذشت یک سال از آن برنامه، انتشار مقالات برگزیده می‌تواند تلنگری برای جامعه علمی ما باشد که نتیجه آن ایجاد نگاهی جدی‌تر و عمیق‌تر به کتاب هزار و یک‌شب است.
 
غلامی جلیسه با قدردانی از بانیان برگزاری همایش هزار و یک‌شب در شهر همدان، اظهار کرد: خوشحالم که شهر همدان هم برای برگزاری همایشی با موضوع کتاب هزار و یک‌شب پیش قدم شده است زیرا این اقدامات، جنبش‌هایی است که جامعه علمی ایران به آن نیاز دارد. ظاهرا قرار است همدان در اردیبهشت سال آینده میزبان این همایش باشد.
 
مدیرعامل خانه کتاب با تشکر از حضور پروفسور الریش مارزلف آلمانی در رونمایی از کتاب «همایش ۱۷۰ سال کتاب و کتاب‌خوانی با هزار و یک‌شب»، گفت: به نظر می‌رسد نام پروفسور مارزلف با کتاب هزار و یک‌شب پیوندی ناگسستنی دارد زیرا ما انتظار نداشتیم امروز به‌عنوان پژوهشگری که در این حوزه سال‌ها فعالیت کرده است، در سرای اهل قلم حضور داشته باشد اما الهاماتی ارزنده ایشان را به ایران کشانده و همچون سال گذشته که در همایش حضور داشتند، در رونمایی کتاب هم ما را همراهی می‌کنند.

علی بوذری به‌عنوان دبیر علمی همایش و کسی که «همایش ۱۷۰ سال کتاب و کتابخوانی با هزار و یک‌شب» به کوشش او نوشته شده، در بخشی از این نشست، گفت: با توجه به اهمیتی که کتاب هزار و یک‌شب در ادبیات فارسی دارد و با این توضیح که 171 سال از ترجمه این کتاب به زبان فارسی می‌گذرد، تا امروز بازنویسی‌ها و نوشته‌های مختلفی در قالب نمایشنامه، داستان و ... از این کتاب صورت گرفته است اما به نظر می‌رسد هنوز آن‌طور که شایسته است، به این کتاب توجه نکرده‌ایم.
 
وی با اشاره به افرادی که در ایران آثاری پژوهشی با تمرکز بر روی کتاب هزار و یک‌شب ارائه داده‌اند، افزود: در توجه به هزار و یک‌شب و تألیف آثار با این موضوع شاید جلال ستاری را بتوان آغازگر مسیری دانست که بعدها جواد محجوب ادامه داد و سال‌ها بعد نغمه ثمینی و محمد جعفری‌قنواتی در آن گام برداشتند و سپس فرهاد مهندس‌پور به آن پرداخت.
 
این نویسنده ادامه داد: به نظر من ترجمه دائره‌المعارف هزار و یک‌شب که نوشته پروفسور الریش مارزلف است، گامی مؤثر و جدی در شناخت این کتاب در ایران به شمار می‌آید که باید به‌زودی از سوی یک مترجم درجه‌یک ایرانی انجام شود.
 
بوذری بر لزوم توجه و تحقیق پیرامون کتاب هزار و یک‌شب در ایران تاکید کرد و با اشاره به علاقه‌مندی مردم ایران به نام بردن از آثار و شخصیت‌های ارزشمند تاریخی به‌عنوان محصولی از کشور ایران، گفت: مأخذشناسی کتاب هزار و یک‌شب نشان می‌دهد ما در زمینه پژوهشی پیرامون این کتاب در کشورمان کار چندانی انجام نداده‌ایم و بهتر آن است که علاوه بر افتخار کردن به آثار به‌جامانده، برای بازشناسی و معرفی این آثار به خودمان و کشورهای جهان گام برداریم.

محمد جعفری‌قنواتی که از اعضای هیات‌ علمی همایش در سال قبل نیز بوده است، گفت: عده‌ای فکر می‌کنند اگر بگویند کتاب هزار و یک‌شب عربی است، ممکن است دیگران ناراحت شوند درحالی‌که این اثر واقعاً به زبان عربی نگاشته شده است.

وی افزود: نکته‌ای که برای ما درباره کتاب هزار و یک‌شب می‌تواند مورد توجه باشد، قالب قصه است که شیوه‌ای مرسوم در ادبیات فارسی حتی قبل از ورود اسلام به ایران بوده و داستان در داستان نام دارد.
 
جعفری‌قنواتی با اشاره به محوریت شعر (نه نثر) در میان عرب، گفت: ساکنان کشورهای عربی تا قرن 4 هجری قمری با قالب داستانیِ داستان در داستان آشنایی نداشتند، شعر در مرکز توجهاتشان بوده و حتی کسانی همچون حنا الفاخوری کتاب هزار و یک‌شب را اثری با داستان‌های بدون جذابیت می‌دانستند. به نظر می‌رسد ساختار و حداقل داستان اصلی این کتاب از هزار افشار ایرانیان گرفته شده باشد.
 
فرهاد مهندس‌پور، کارگردان و مدرس تئاتر که یکی از سخنرانان در این آیین بود، با اشاره به کارهایی که مستشرقین برای شناخت مظاهر فرهنگی ایرانیان انجام داده‌اند، گفت: دست ما ایرانی‌ها، امروز دیگر برای خودمان رو شده است. کتاب‌هایی چون مثنوی معنوی و شاهنامه که ما به داشتن آن‌ها افتخار می‌کنیم، از سوی ایرانیان کمتر مورد توجه قرار گرفته و عمده پژوهش‌هایی که روی آن انجام شده، از سوی شرق‌شناسان بوده است.
 
عضو هیات‌ علمی همایش هزار و یک‌شب، افزود: به نظر می‌رسد واکنش اخلاقی کشورهای مغرب زمین در قیاس با مردمان مشرق زمین در مواجهه با کتاب هزار و یک‌شب کاملاً متفاوت بوده است چون ما نهایتاً یکی دو نمایشنامه و یک فیلم‌نامه با موضوع این اثر نوشته‌ایم درحالی‌که اروپایی‌ها تعداد قابل‌توجهی فیلم با این موضوع ساخته‌اند.
 
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: در روزگاری که سیاست‌مدارها و سیاست‌بازها با بهره‌گیری از قدرت سلاح، ثروت و رسانه شکل خطرناکی از گفت‌وگو را ارائه می‌کنند، شاید فضای شناخت و توجه به قصه‌های هزار و یک‌شب باعث شود تا تمدن‌های مختلف بتوانند به‌گونه‌ای متفاوت با هم گفت‌وگو کنند.