به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «کُردها در سوریه»، تاریخ، سیاست و جامعه تالیف ژوردی تژل ترجمه آزاد حاجی‌آقایی شکل‌گیری یک آگاهی کُردی ـ اقلیتی را در مقابل انسجام ناسیونالیسم عرب در سوریه ارائه می‌کند.
«کردها در دوران قیومت سوریه»، «سوریه در دوران گذار»، «سیستم بعث و کردها»، «مساله کرد و بعد بین‌المللی آن»، «واکنش کردها و حاشیه‌های آن؛ تقیه به مثابه جنگ پنهان» و «قیام قامشلو؛ سرآغاز عصری جدید برای کردها در سوریه» سرفصل‌های شش فصل کتاب هستند.
شکل‌گیری یک آگاهی کردی در مقابل ناسیونالیسم عرب
مقدمه «این کتاب از سهم تعیین‌کننده‌ای در مطالعه کردها در سوریه از دوره قیمومیت (1946 ـ 1920) تا به کنون برخوردار است. ژوردی تژل از یک سو با اجتناب از اتخاذ رویکردی ذات‌گرایانه، تحلیلی عالی، پیچیده و برخی اوقات پارادوکسیکال را از مفصل‌بندی هویت‌های قبیله‌ای، محلی، منطقه‌ای و ملی و از طرفی دیگر شکل‌گیری یک آگاهی کُردی ـ اقلیتی را در مقابل انسجام ناسیونالیسم عرب در سوریه ارائه می‌کند.» (ص 3)
در معرفی مولف کتاب می‌خوانیم: «ژوردی تژل استاد تاریخ دانشگاه فرایبورگ در سوئیس و جامعه‌شناسی در مدرسه مطالعات پیشرفته علوم اجتماعی پاریس (Sociales -EHSS, Paris Ecole des Hautes Etudes en Sciences) است. وی اکنون استاد فوق دکترای این مدرسه است. حوزه علایق پژوهشی وی بر ناسیونالیسم در خاورمیانه، البته با تمرکزی ویژه بر بسیج کردها در دوره بین دو جنگ جهانی استوار است.» (ص 3)
«کردها در دوران قیومت سوریه» در فصل نخست جای گرفته و مولف با اشاره به سیاست آنکارا در رابطه با کردها آورده است: «تبلیغات ترکیه نیز اثرات قابل توجهی را بر قبایل کرد نهاد. عوامل ترکیه به‌ویژه در خلال اوج تنش‌ها تلاش کردند تا کردها را متقاعد کنند که به فرانسه پشت کنند؛ چرا که فرانسه حمایت خود را از کردها دریغ داشته بود. اخوت اسلامی بین کرد و ترک دگر باره در قفای سیاست آنکارا، برفراز رقابت قبال کرد شمال سوریه ایفای نقش کرد. به علاوه، تبلیغات عربی، علاوه بر ضربه‌زدن بر احساسات مذهبی، ورود آشوریان پناهنده به جزیره در سال 1933 را مورد بهره‌برداری قرار داده و درخواست‌های متعددی یهودیان مایل به سکنی گزیدن در سوریه را مورد بهره‌برداری خود قرارداد.» (ص 64)
بازتعریف هویت ملی، تعریف مام میهن و ملت
فصل دوم «سوریه در دوران گذار» به تاثیر منازعات منطقه خاورمیانه بر سوریه پرداخته و در سطوری از آن آمده است: «جامعه سیاسی سوریه بین سال‌های 1946 تا 1958 در واکنش به چالش‌های برخاسته از دگرگونی‌های اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیکی در جستجوی واکنش‌های نهادی بود. این جستجو همگان با مناظره‌ای زنده نه فقط حول پرسش بازتعریف هویت ملی، تعریف مام میهن و ملت بلکه حول سمت‌وسوهای اجتماعی و مذهبی نیز گرایش یافت. این مناقشات به دلیل رخدادهای حاضر در عرصه جاری کنار گذاشته نشدند. مشارکت فعال در صحنه سوریه تحت تاثیر رویدادهایی قرار گرفتند که در سطح منطقه منازعه اعراب ـ اسرائیل و سطح جهانی ـ جنگ سرد ـ در جریان بودند.» (ص 100)
عنوان فصل سوم «سیستم بعث و کردها» است که درباره بازنویسی تاریخ عرب در آن می‌خوانیم: «هزیمت قوای نظامی کشورهای عربی با حمل اسرائیل و فاصله گرفتن رژیم حافظ اسد از آموزه خالصانه پان‌عربی، حزب بعث را به تاکید بر لزوم احتراز از تمامی منابع جهت هرگونه گرایشات خاص گرایانه سوق داد. از این رو حزب بعث سوریه در سال 1975 تصمیم گرفت تا به بازنویسی تاریخ عرب دست زند. در نتیجه این اقدام، کمیته مقدماتی اعلام داشت که اصول راهنما در بازنویسی تاریخ عرب باید بر اتحاد در تمامی برهه‌های زمانی تاکید داشته باشد. بنابراین تاریخ‌نویسان باید توجه ویژه‌ای را به روندهای سیاسی و فرهنگی اتحاد مبذول داشته و از این رو از هرگونه نژادپرستی، تعصب و اعتراف‌گیری باید احتراز شود.» (ص 136)
«مساله کرد و بعد بین‌المللی آن» در فصل چهارم کتاب گنجانده شده است و با اشاره به نزدیکی احزاب کرد عراق و سوریه آمده است: «در حال حاضر حکومت اقلیم کردستان موظف با مصالحه با همسایگان سوری، ترکیه و ایران بوده است. از این رو بار دیگر درصدد عادی‌سازی مناسبات حکومت اقلیم کردستان با دمشق است. دیدار رسمی رئیس‌جمهوری عراق، جلال طالبانی، از دمشق در ژانویه سال 2007 به امید نزدیک کردن هرچه بیشتر این دو کشور به یکدیگر فرصتی را برای دیدار رهبران احزاب کُرد سوری نزدیک به حزب دموکرات کردستان [عراق] و اتحادیه میهنی کردستان با مرحمت‌های بشار اسد فراهم کرد.» (ص 171)
کردستان سوریه حسی از تعلق به یک اجتماع کردی
فصل پنجم به «واکنش کردها و حاشیه‌های آن؛ «تقیه» به مثابه جنگ پنهان» می‌پردازد. تژول درباره تمایزات فرهنگی کردها در سوریه می‌نویسد: «هویت‌های» قومی کرد در سوریه، بسته به بافت اجتماعی نشات گرفته از آن و تجسم یافته و در شکل‌های متنوعی از وابستگی‌های گروهی مانند عشیره، محل و طبقه مفصل‌بندی شده‌اند. پراکندگی جغرافیای کرد در سوریه که از نقاط پیش‌رفتگی و تورفتگی برخوردار است بر تنوع این مفصل‌بندی‌ها تاکید می‌کند. با این وجود، در کردستان سوریه حسی از تعلق به یک اجتماع کردی به مثابه یک اجتماع فرهنگی با یک تاریخ مشترک وجود دارد که واقعیت‌های متنوع اجتماعی و فرهنگی کردها در سوریه را مفصل‌بندی می‌کند. این اجتماع به واسطه عینیت‌یابی ویژگی‌های تفکیک کننده فرهنگی حدود و ثغور یافته است و به مثابه شاخصی متمایزکننده برای تمایزات فرهنگی کردها در ارتباط با دیگر گروه‌های قومی در سوریه به کار برده شده است.» (ص 175)
در همین قسمت درباره انتشار برخی کتاب‌های کردزبان آمده است: «در ارتباط با ادبیات، بین سال‌های 1960 ـ 1980 تنها سه کتاب به زبان کردی منتشر شد. انتشار این سه کتاب نیز متعاقب آنکه در بیروت انجام شد، بطور مخفیانه در سوریه توزیع شد (مالمیسانژ 2007: 127). در عرصه نشریات کردی نشریه گلستان (1968) که از سوی شاعر کُرد «جگرخوین» ویراستاری می‌شود و گلاویژ (19799 تحت شرایط بسیار دشواری اداره می‌شد. بنابه گفته میشل سِورات در چنین شرایط سرکوب‌کننده‌ای می‌توان بقایای یک جنبش فرهنگی را ملاحظه کرد که طی سال‌های دهه‌‌ی 1930، جامعه کردی را در سوریه و لبنان حرکت داده بود (سِورات 1980: 105)» (ص 205)
فصل ششم به «قیام قامشلو؛ سرآغاز عصری جدید برای کردها در سوریه» اختصاص دارد که در شرح نوشتن موانع تاریخ این قیام می‌خوانیم: «نوشتن تاریخ آنگونه که به وقوع می‌پیوندد وظیفه دشواری است. از یک سوی خاطره رخدادهای اخیر بسیار فرار و شکننده بوده یا تحت تاثیر شایعات یا اخبار نادرست واقع می‌شوند و از آنجا که با احساس و هیجان اشباع شده‌اند معمولا اغواگر است. از سوی دیگر، موانع امنیتی در هدایت کافی سوالات مرتبط با چارچوب، کار با شرکت‌کنندگان در کنش‌ها تمامی تلاش‌ها را در تحلیل جامع با دشواری روبرو می‌سازد. با این وجود، با ترکیب اطلاعات متکی بر رسانه و اطلاعات به‌دست آمده از شاهدان و شرکت‌کنندگان، نسخه‌ای واقعی از واقعیات می‌تواند پرداخته شود.» (ص 240)
تهدیدات حکومت ترکیه مبنی بر مداخله در کردستان عراق
تژول درباره نگاه نهایی به کردها آورده است: «در نهایت مساله کرد در سوریه در بستر درهم‌تنیده و هیجانی فضای کردی خاورمیانه در حال تکامل است. ترکیه نیز در حال تجربه سرکوب مسلحانه مبارزه کردها در درون مرزهای خود است. در همان زمان، آنکارا و تهران آرزو دارند تا نقش مهم‌تری را در منطقه و به ویژه در عراق برخوردار باشند. از این رو تهدیدات حکومت ترکیه مبنی بر مداخله در کردستان عراق با هدف امحای حزب کارگران کردستان در طول پاییز سال 2007 بحران دیپلماتیک خطیر را دامن زده است.» (ص 291)
کتاب «کُردها در سوریه»، تاریخ، سیاست و جامعه در 291 صفحه، شمارگان 300 نسخه و به قیمت 20 هزار تومان به چاپ رسیده است.
سه‌شنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۵ - ۱۰:۰۰
نظر شما