به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مهدی قزلی، ظهر امروز (یکشنبه 15 اسفند) در نشست خبری یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر با تشریح برنامه‌های اختتامیه این دوره از جشنواره در مشهد گفت: امسال سومین دوره‌ای است که بنیاد شعر و ادبیات داستانی، مجری برگزاری جشنواره شعر فجر است و ما بعد از دوسال توانستیم جشنواره را از تهران خارج کنیم. امیدواریم اختتامیه این دوره قدم محکمی در موضوع تمرکززدایی اختتامیه جشنواره‌های ملی از تهران به شهرهای دیگر باشد که به دلایل مختلف از برگزاری برنامه‌های مشابه محروم مانده‌اند. 

او افزود: البته با برگزاری محافل شعرخوانی در شهرهای دیگر، تمزکر اتفاقات شعری را در مرکز جبران می‌کنیم؛ چیزی که فقط در فرهنگ و ادبیات نیست و این تمرکز در برنامه‌های دیگری هم وجود دارد.

قزلی با بیان اینکه مراسم اختتامیه این دوره از جشنواره رنگ و بوی دیگری دارد، خاطرنشان کرد: امیدواریم با استقبال اهل ادب، بر این موضوع صحه گذاشته شود که تفکر تمرکززدایی، تفکر درستی است.

او با اشاره به اتمام داوری‌ها و اعلام اسامی نامزدها گفت: مهمان‌های خارجی کم کم از راه می‌رسند و مهمان‌های داخلی هم تا چهارشنبه به مشهد می‌آیند تا شامگاه چهارشنبه 18 اسفندماه برنامه فاخر و در شأن شعر فارسی برگزار کنیم.

وی توضیح داد: برخلاف دو سال گذشته، امسال محفل شعر در کشور خارجی نداشتیم؛ در حالی که سال‌های گذشته سه محفل خارجی در کشورهای لبنان، افغانستان و تاجیکستان برگزار شد که با نگاه به وطن فارسی بود. امسال مهمانانی داریم که در حوزه زبان فارسی فعال هستند و در شعر فارسی کار می‌کنند. آنچه مدنظر ما بود، اینکه میهمانان خارجی، شعر فارسی داشته باشند یا درباره شعر فارسی کار کرده باشند.

او تاکید کرد: محور ما، محور زبان فارسی است و در مراحل اولیه گسترش شعر فجر با نظر به منویات رهبر انقلاب، به دنبال گسترش زبان فارسی و وطن فارسی هستیم. کسانی که در اقصی نقاط دنیا به زبان فارسی شعر می‌گویند یا درباره شعر فارسی، پژوهش داشته‌اند در کانون شعر فجر آنها را گرد هم آوریم تا از آثار آنها برای بارور کردن این اتفاق بزرگ ادبی، بهره ببریم.

قزلی گفت: امیدواریم روزی برسد که هر کس به زبان فارسی شعر می‌گوید در جشنواره شعر فجر میزبانش باشیم. امسال بزرگترین بخش جغرافیای فارسی‌زبانان خارج از مرزهای سیاسی یعنی افغانستان در بخش ویژه جشنواره گنجانده شده است. زبان گفتار و نوشتار افغانستان، فارسی است و اگر قرار بود تاجیکستان را به عنوان برادر دیگرمان وارد این ماجرا کنیم باید زبان نوشتار آنها را وارد ماجرا می‌کردیم که با نوشتار فارسی متفاون است. بنابراین بخش ویژه تاجیکستان را برای سال آینده برنامه‌ریزی کردیم تا تجربه ما درباره آثار آنها و بازگردانی آثارشان به نوشتار فارسی بیشتر شود. 

وی با تشریح برنامه‌های چند روز مانده به اختتامیه جشنواره گفت: روز دوشنبه 16 اسفندماه با مهمانان خارجی به نیشابور می‌رویم و بازدیدی از آرامگاه عطار و خیام خواهیم داشت. محفل صمیمانه شعرخوانی با حضور شاعران نیشابوری هم در مقبره خیام برگزار می‌شود. سه‌شنبه 17 اسفندماه در تالار امام رضا (ع) دانشگاه علوم پزشکی، محفل شعرخوانی شاعران خارجی با شاعران خراسانی برگزار می‌شود و یک نشست علمی هم در دانشگاه فردوسی برپا خواهد شد. 

به گفته او، در اختتامیه، برنامه‌های شعرخوانی چندانی نخواهد بود. به همین دلیل، دومحفل ویژه شعرخوانی پیش از مراسم اختتامیه برگزار می‌شود.

قزلی، سهم مشهد را در هیات داوری این دوره، قابل توجه دانست و افزود: چند شاعر خراسانی به ویژه آقای کاظمی در سه بخش داوری حضور دارند. 

دبیر اجرایی جشنواره توضیح داد: در اختتامیه یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، وزیر ارشاد به همراه معاون فرهنگی وی حضور خواهند داشت. هیات علمی جشنواره شامل استاد م. موید، محمدکاظم کاظمی، اسماعیل امینی، فاطمه راکعی، جواد محقق، جعفر یاحقی، مصطفی رحماندوست و 9 داور جشنواره حضور دارند.

او با بیان اینکه اختتامیه متفاوت و بیادماندنی در یازدهمین دوره خواهیم داشت، توضیح داد: 19 نامزد در سه بخش معرفی شده‌اند که 16 نفر از نامزدها در مراسم اختتامیه حضور می‌یابند. بیشتر نامزدهای بخش افغانستان هم حضور پیدا می‌کنند و از همه شاعران خوب خراسانی هم دعوت می‌کنیم که به مراسم اختتامیه تشریف بیاورند.

قزلی در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره دلایل انتخاب یک غیرایرانی به عنوان دبیر جشنواره شعر فجر گفت: من به عنوان مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، دست آقای کاظمی را به عنوان خادم شعر و ادبیات می‌بوسم و برایم اهمیتی ندارد که پاسپورت ایرانی دارند یا جای دیگر. وقتی موضوع شعر فارسی هست، دلیلی ندارد که درباره ایرانی یا غیرایرانی بودن دبیر علمی بحث شود. آقای کاظمی شاگردان بسیاری را تربیت کرده و خدمات ارزنده‌ای به شعر فارسی داشته است.

او ادامه داد: جشنواره شعر فجر می‌خواهد مسیر بین‌المللی شدن شعر فارسی را طی کند و دبیری آقای کاظمی از کارهایی بوده که در این راه انجام دادیم. همه دبیران دوره‌های گذشته از این انتخاب خوشایند بودند. چه کسی باید از انتخاب آقای کاظمی نگران باشد؟! هر آنچه ما شنیدیم، رضایت بود؛ در حالی که هر ایرانی و غیرایرانی برایش چنین حکمی زده می‌شد، پشت سرش حرف می‌زدند که چرا فلانی را انتخاب کردید؟

او در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر این که آیا با انتخاب آقای کاظمی به عنوان دبیر علمی، بخش ویژه افغانستان پیگیری شد؟ گفت: وجود ایشان و تسلط‌شان در این حوزه بسیار خوب بود، اما پیگیری بخش ویژه فارسی‌زبانان پیش از این دوره شروع شده بود. در جشنواره‌های گذشته دو محفل با شاعران افغانستان در آن کشور داشتیم. در جایزه جلال هم داستان‌های 8 سال گذشته افغانستان بررسی شد؛ در حالی که دبیرش خانم آرمین، ایرانی بود، مسیر جشنواره شعر فجر در بخش ویژه بر همین اساس پیگیری شد.

او با بیان اینکه یک هزار کتاب از شاعران افغانستان که در 10 سال گذشته منتشر شده در بخش ویژه بررسی شده است، خاطرنشان کرد: با کمک نهادهای ادبی داخل افغانستان شروع به جمع‌آوری و غربالگری آثار کردیم که حدود صد کتاب با دقت بیشتری، بررسی شد. دلیل زیاد بودن تعداد نامزدهای این بخش هم به دلیل مدت زمان طولانی بود که آثار بررسی شده است.

وی یادآورشد: برای سال آینده، بخش افغانستان را رها نمی‌کنیم و کتاب‌های چاپ شده در سال 95 توسط شاعران افغانستان بررسی شود.

تمنا دارم که به این جشنواره برچسب دولتی نزنید
او در پاسخ به پرسشی درباره دولتی بودن این جشنواره گفت: تمنا دارم که به این جشنواره برچسب دولتی نزنید؛ چون یک جشنواره ملی است. اگر اسامی داوران را با دوره‌های قبل مقایسه کنید، متوجه می‌شوید که بالای 80 درصد از ظرفیت جامعه شعری استفاده شده است و نمی‌توان گفت که جشنواره دولتی است. وقتی ما می‌خواستیم کار را در جشنواره شروع کنیم، معاون فرهنگی وزیر ارشاد گفت که مسئولیت شرعی و اخلاقی برای انتخاب بر گردن هیات علمی است و داوران مسئولیت این انتخاب را داشته‌اند. جشنواره بیش از اینکه دولتی باشد، ملی است.

او در پاسخ به این سئوال که آیا محور جشنواره انتخاب کتاب سال و جشنواره شعر فجر همراستا و موازی نیست؟ توضیح داد: اینطور نیست؛ چون محور جشنواره شعر فجر، ادبیات است و معنا ندارد که از یک مبدا، دو جشنواره مشترک برگزار شود. امسال کتاب منتخب جشنواره جلال، برگزیده کتاب سال هم شد و امیدواریم برگزیده جشنواره شعر، برگزیده کتاب سال هم بشود تا نشان دهد که جای ادبیات در انتخاب کتاب سال خالی نیست.
او در پایان تاکید کرد: برای شکوفایی ادبیات در فضای عمومی نیازمند همراهی رسانه‌ها هستیم.

وارد گفتمان جدید «وطن فارسی» شده‌ایم
محمدکاظم کاظمی، دبیر علمی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر گفت: انتخاب من به‌عنوان دبیر علمی جشنواره، علاوه بر مسئولیت سنگین که داشت، افتخاری برایم بود که نشان می‌دهد به سمت نگاه تمدنی زبان فارسی حرکت می‌کنیم و دوران گفتمان بر سر چالش که این شاعر مال فلان کشور است، به سر رسیده و وارد گفتمان جدید وطن فارسی شده‌ایم.

او افزود: آغاز این دوران در گام اول برای افغانستان بود و در گام‌های بعدی برای دیگر کشورهای فارسی‌زبان، اتفاق خواهد افتاد. 

وی با بیان اینکه در سه دور اخیر جشنواره، مسیر داوری آثار تغییر کرده است، توضیح داد: در دوره‌های گذشته، شاعران با شعر خود در جشنواره حضور می‌یافتند و در دوره‌های اخیر فقط با کتاب‌هایشان حاضر هستند.

کاظمی افزود: همه کتاب‌هایی که در سال 94 در شعر فارسی در داخل کشور منتشر شده، مورد داوری قرار گرفته که بیش از هزار اثر بوده است و در شاخه شعر بزرگسال، اسامی 7 نامزد اعلام شد. در بخش کودک و نوجوان 7 نامزد و در بخش «درباره شعر» 5 نامزد معرفی شدند. بخش ویژه افغانستان هم کتاب‌های منتشر شده 10 سال اخیر افغانستان بررسی شد و 15 نامزد معرفی شدند که تعداد برگزیدگان هم بیشتر است.

 به گفته او بخشی از این شاعران داخل افغانستان بودند و بخشی هم شاعران افغان داخل ایران هستند.

دبیر علمی جشنواره توضیح داد: در هر بخش سه داور داشتیم که در مرحله اول همه اختیارات دست داوران بود؛ داورانی که توسط کمیته علمی انتخاب شده بودند و هیچ پیشنهادی از سوی بنیاد نشده بود. برای انتخاب نهایی، دو عضو دیگر هم به هیات داوری اضافه شد که اسماعیل امینی به عنوان عضو کمیته علمی و بنده به عنوان دبیر علمی جشنواره، هر دو یک رای داشتیم. 

وی گفت: اگرچه به عنوان دبیر علمی، وظیفه خواندن آثار را نداشتم و فقط آثار مرحله دوم را باید می‌خواندم، اما برای اینکه وقوف بیشتری داشته باشم، خودم را موظف کردم که عمده این آثار را بخوانم.

کاظمی، جریان شعر امروز ایران را رو به رشد دانست و افزود: به نظر می‌رسد که جریان شعر ایرانی همان سیری را دارد که در چند سال اخیر داشته و شاعران خوبی از نسل جوان با توانمندی‌های فنی و تکنیکی بالا ظهور کرده‌اند که از نسل پیشین خود جلوتر هستند.

او اضافه کرد: روز به روز میانگین سنی شاعرانی که تجربه‌های موفقی در شعر دارند، کم می‌شود و این جای امیدواری است. جوانگرایی در آثار این دوره، بسیار محسوس بود و با اینکه آثار افراد شناخته‌شده‌ای هم بررسی شد، اما نفراتی به عنوان نامزد اعلام شدند که جوان بودند و برخی هم جزو پدیده‌هایی هستند که به جامعه شعر ایران معرفی می‌شوند. 
وی خاطرنشان کرد: شعر ما از نظر پشتوانه فکری و محتوایی، پیشرفتی را که از نظر فرمی و صورت داشته، نداشته است. زمینه‌های عاطفی و پشتوانه فکری در نسل‌های قبل قویتر بود و ایجاب می‌کند شعر امروز علاوه بر اینکه به شکل و صورت می‌پردازد به پشتوانه فکری هم بپردازد. 

سیدسعید سرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: مشهد در سال 2017 به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب شده و جایگاه شعر در خراسان، جایگاه ویژه‌ای است. حسن سلیقه بنیاد شعر و ادبیات داستانی در انتخاب دبیر علمی جشنواره که شخصیت فرهیخته‌ای متعلق به خطه خراسان هست و ابتکار جشنواره برای برگزاری اختتامیه در پایتخت فرهنگی جهان اسلام، جای قدردانی دارد.

مراسم اختتامیه یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، شامگاه چهارشنبه 18 اسفند در تالار نور مشهد مقدس برگزار می‌شود.