خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): کارلو گولدونی به‌عنوان یکی از نمایشنامه‌نویسان قرن هجدهم ایتالیا بیش از چهار دهه به کمدی ناب اندیشید و بخش زیادی از حدود سیصد و پنجاه نمایشنامه‌ای که نگاشت،کمدی بود.
از این میان تاجر ورشکسته، زن خوش‌سلیقه، نوکر دو ارباب، بیوه زرنگ، دوشیزه محترم، زن خوب، خانواده عتیقه، قهوه‌خانه، زن حسود، ارباب، مهمانخانه‌چی، زن عجیب، کلفت‌ها، زن تنها، پدری برای عشق، بیوه شوخ، به دام انداختن مرد ثروتمند، زن بذله‌گو، عشق آرلکینو و کامیلا، عشق زلیندا و لیندورو، بادبزن، از همه شناخته‌شده‌تر هستند.
هرچند سنت نمایشی کمدیا دلارته(نوعی از تئاتر به معنی کمدی ایتالیایی که حدود دو قرن در ایتالیا رونق داشت) با سیاه‌بازی ما ایرانیان شباهت زیادی دارد اما آثار ترجمه‌شده گولدونی در ایران کمتر از انگشتان دو دست است.
فضای نمایشنامه «تیاتر کمدی» که مشهورترین نمایشنامه گولدونی نیز است، یک تئاتر است. به نظر مترجم کتاب تئاتر کمدی این نمایشنامه بهانه‌ای است تا هر آنچه را که گولدونی درباره کمدی فکر می‌کند، روی دایره بریزد و مخاطبش را از راز یک کمدی نو و البته باشرافت آگاه کند. او در این نمایشنامه درباره خستگی مخاطبان از سنت نمایشی کمدیا دلارته می‌نویسد و سعی دارد تا اصطلاحات ساختاری‌اش را بر بدنه کمدی تشریح کند.
با توجه به آنچه در مقدمه کتاب آمده است، مخاطبان این نمایشنامه در تئاتر کمدی با دو نگاه جدید و فرم‌گرایانه و سنتی به کمدی روبه‌رو هستند. گولدونی با نگاه کردن از روی دست شکسپیر و مولیر سعی دارد تا تماشاگرش را به دیدن یک کمدی ناتورالیستی(که در آن برخی از جدی‌ترین حوادث انسانی می‌تواند به کمدی تبدیل شود) مشتاق کند. گولدونی که ولتر نویسنده و فیلسوف فرانسوی لقب مولیر ایتالیا را به او داده است، تأثیر مهمی نه تنها بر روی کمدی ایتالیا که به‌طور کلی بر کمدی در تاریخ تئاتر رنسانس داشته است. او کمدیا دلارته را که پس از دو قرن محبوبیت، کم‌کم مخاطبان دوره او را از خود زده کرده بود، خون دوباره بخشید، آن را اصلاح کرد و در مسیری قرار داد که تا امروز در حوزه سنت‌های نمایشی، سنت‌هایش را به رخ بکشد.
اراتزیو(مؤلف و مدیر تئاتر)، یونجینو(بازیگر)، پلاچیدا(بازیگر)، تونینو(بازیگر)، ویتوریا(بازیگر)، آنسلمو(بازیگر)، جیانی(بازیگر)، للیو(غریبه‌ای در شهر)، لئونورا(غریبه‌ای در شهر)، پترونیو(بازیگر)، بئاتریچه(بازیگر)، استفره(پیشخدمت لئونورا) و سوفلور شخصیت‌های این نمایشنامه دو پرده‌ای هستند.
دومین نمایشنامه‌ای که همراه با «تیاتر کمدی» از سوی نشر قطره روانه بازار کتاب شده است، «عروس ایرانی» نام دارد. هرچند این اثر به عنوان یکی از آثار برجسته این نمایشنامه‌نویس شناخته نمی‌شود اما می‌تواند نگاه و فهمی که او از ایرانیان در آن دوره دارد، به خواننده نشان دهد. «عروس ایرانی» نمایشنامه‌ای است که ماجرای آن در اصفهان دوره صفوی می‌گذرد و شخصیت‌های نمایشنامه هم، ایرانی هستند.
نکته دیگر در ترجمه این دو نمایشنامه، انتخاب زبان عامیانه است. معمولاً ترجمه آثاری که مربوط به دوره زمانی مشابه است با زبانی رسمی و گاهی متکلف صورت می‌گیرد اما علی شمس، کارگردان و نویسنده تئاتر، تعمداً این زبان را برای ترجمه انتخاب کرده است.
محمود(پدر تهماسب)، تهماسب(تازه‌داماد)، عثمان تاتار(پدر فاطیما و رئیس قشون شاهی، فاطیما(همسر تهماسب)، ریحانه(کنیز و معشوقه تهماسب)، علی(دوست تهماسب)، کورکوما(سرکنیزان اندرونی)، بیگم(کنیز)، سما(کنیز)، چهار پرده‌دار سیاه‌پوست، چهار خدمتکار خاصه، نوازندگان و خوانندگان با سازهای ایرانی، نوکران و چاکران، شخصیت‌های این نمایشنامه هستند.
در پرده سوم نمایشنامه «عروس ایرانی» در صفحه ۱۵۳ می‌خوانیم:
«بیگم و سما به همراه چند کنیز دیگر در صحنه هستند.
بیگم: عروسو دیدی؟
سما: همین پیش پای تو دیدمش.
بیگم: خوشت اومد؟
سما: خیلی خیلی خوشم اومد.
بیگم: منم خیلی خوشم اومد. خانمی ازش می‌بارید. چه متانتی. چه وجاهتی. چه ملاحتی. امان امان.
سما: دیدی چه سربه‌زیر و آروم و باادب و موقر بود؟
بیگم: ریحانه هم عروسو دید؟
سما: مگه ریحانه چشم دیدن عروسو داره؟ داره از حسد می‌ترکه.
بیگم: کورکوما چی؟
سما: اون ماده شغال پیر که بله. همه‌جا نخود آشه. همچی که داشتم از قد و بالای عروس می‌گفتم و حظشو می‌بردم داشت از دق خفه می‌شد.»
دو نمایشنامه «تئاتر کمدی و عروس ایرانی» نوشته کارلو گولدونی با ترجمه علی شمس به‌تازگی در قالب یک کتاب با ۱۹۸ صفحه و در ۴۰۰ نسخه به بهای ۱۵ هزار تومان از سوی نشر قطره منتشر شده است.
شنبه ۲۱ اسفند ۱۳۹۵ - ۱۶:۲۶
نظر شما