در تاریخ اسلام در مقایسه با آنچه از جهان عرب میبینیم بسیار عقب هستیم. یعنی هنوز رویکردهای بینارشتهای و آنچه که تاریخنگاری معاصر را در جهان متحول کرده، ما در ایران در آغاز راه هستیم و آیینهوند این ضرورت را درک کرده بود.
غلامحسین غلامحسینزاده رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به مقام علمی مرحوم آیینهوند گفت: بعضی بزرگان علم و فرهنگ ما که قرنهاست از میان ما رفتهاند، همچنان از خرمن معرفت آنها استفاده میکنیم. این استاد بزرگوار در زمره چنین بزرگانی بودند، چه آن زمانی که در قید حیات بودند که همه از خرمن دانش ایشان بهرهمند و برخوردار بودند و انسان از گفتوگوی با ایشان دلشان شاد و چشمشان روشن میشد و بعد از او هم تأثیر آثار او ادامه دارد. همین که دانشجویان با حضور خود در چنین مراسمهایی، یادگارهای ایشان را زنده و جاوید نگه میدارند نشانه همین موضوع است.
رییس دانشکده علوم انسانی اظهار داشت: امروز ما توفیق پیدا کردیم تا کتابهایی را که خانواده مرحوم آیینهوند وقف دانشکده ادبیات کردهاند در خدمت این دانشکده قرار دهیم. البته باید گفت که مهمترین مشکل، مسأله فضا و مکان مناسب بود. فعلاً جایی به صورت موقت داریم که برای نگهداری این گنیجینه استفاده میکنیم. امیدواریم این سنّت، آغازگر سنّت حسنه دیگری باشد و اساتید دیگر همین راه را ادامه دهند و کتابهای خودشان را به عنوان گنجینههایی دیگر در اختیار دانشکده قرار دهند.
باید از آیینهوند متاخر و متقدم صحبت کرد
سیدهاشم آقاجری عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس دیگر سخنران جلسه یادآور شد: در این دو سالی که از فوت دوست برادرم دکتر آیینهوند میگذرد همه همکاران چه در سطح گروه و چه در دانشکده خلاء این استاد را حس میکنند. نکته مهم نابهنگامی این مرگ بود. نابهنگامی نه از حیث جسمی و زمان کرونولوژیک، که به آن معنی، هر مرگی نابهنگام است. چرا که هیچ مرگی ورود نابهنگامی خودش را به هیچکس اعلام نمیکند. از این منظر امکان مرگ همه ما وجود دارد. از این جهت مرگ هر فردی صرفنظر از زمان تقویمی و سن و سال او نابهنگام است. اما نابهنگامی مرگ آیینهوند را من به همان معنای یونانی آناکرونیک، تفسیر میکنم. به این معنی که ناگهان در آستانه بهار شاهد فرارسیدن زمستان میشوید در حالی که شما انتظارش را نمیکشیدید و زمستانی که قرار نبوده در آن لحظه فرا برسد و شما منتظر شکوفایی درختان بودهاید و تناور شدن آن باشید و میوههای شیرین آن باشد و بعد پائیز و زمستان فرا برسد. از این جهت است که من نابهنگامی مرگ آیینهوند را میگویم. بر خلاف دوستانی که میگویند آئینهوند، کاری را که باید میکرد، کرد و رفت، ولی من معتقدم، ایشان کاری را که باید میکرد تازه آغاز کرده بود که مرگ نابهنگام امانش نداد.
وی در ادامه افزود: به نظرم آیینهوند در یک نقطه عطف و چرخشی از میان ما رفت که من فکر میکنم اگر زنده بود ما میتوانستیم از آیینهوند متأخر و متقدم صحبت کنیم و بعد که فاصله بین این آیینهوند متقدم و متأخر بسیار زیاد بود. توجهی که اخیر، ایشان به رویکرد انتقادی از تاریخ اسلام پیدا کرده بود مطالعاتی که داشت میکرد من شاهد بودم که چطور در سالهای اخیر، آیینهوند قدم به قدم و گام به گام، داشت پوست میانداخت، از نظر فکری، از نظر ذهنی، از نظر فرایافت نسبت به تاریخ اسلام و در واقع گرایش آنچه که ما اخیراً درباره جریان نواعتزالی داشتیم، من شاهد بودم که ایشان چقدر به جریان نواعتزالی گرایش پیدا کرده بودند. جریان نواعتزالی در میان روشنفکران و نواندیشان تاریخ معاصر اسلام یک جریان نیرومندی است هنوز در ایران چندان که باید و شاید شناخته شده نیست و جای خودش را پیدا نکرده است. آیینهوند داشت به این سمت گرایش پیدا میکرد. طرز تلقی نو و مدرن بلکه فرامدرنی که امروز به شدت مورد نیاز است در رشته تاریخ و به خصوص در تاریخ اسلام. در تاریخ اسلام در مقایسه با آنچه از جهان عرب میبینیم بسیار عقب هستیم. یعنی هنوز رویکردهای بینارشتهای و آنچه که تاریخنگاری معاصر را در جهان متحول کرده، ما در ایران در آغاز راه هستیم و دکتر آیینهوند این ضرورت را درک کرده بود.
این استاد تاریخ در پایان افزود: آیینهوند اگر چند سال دیگر عمر میکرد معلوم نبود آئینهوند متأخر چه نسبتی با آئینهوند متقدم داشت. من آئینهوند متأخر را در برخی گفتههای وی میبینم. حتی در برخی ایستارهای اجتماعی وی میتوان دید. همین چرخش ایستار وی بود که نسبت وی با قدرت را دچار تغییر کرد. آئینهوند متقدم نسبتی با قدرت داشت که با آئینهوندی که در آستانه این چرخش بود نسبت دیگری پیدا کرد. در پایان یاد وی را گرامی میدارم خدمت خانواده ایشان، چون داغ این حجر تازه است.
فاطمه راکعی استاد دانشگاه الزهرا نیز با بیان خاطرهای از آیینهوند پرداخت و شعری در سوگ او خواند. همچنین همسر آینهوند و یکی از دانشجویان این استاد فقید نیز به طرح سخنانی درباره وی پرداختند.در پایان این برنامه از کتابخانه مرحوم دکتر صادق آیینهوند در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس رونمایی شد.
نظرات