به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «بیرون از گذشته میان ایوان» نوشته مهری بهرامی یکی دیگر از سری نشست‌های هفتگی شهر کتاب مرکزی است که سه‌شنبه سوم مرداد با سخنرانی دکتر امیرعلی نجومیان، فرشته نوبخت و مهری بهرامی برگزار شد.

دکتر نجومیان درباره رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» بیان کرد: می‌توان این رمان را رمانی زنانه نامید. موضوع این رمان درباره جنبه‌هایی از زن بودن است که حتی نویسنده‌های زن هم کمتر سراغش می‌روند.

این منتقد ادبی اضافه کرد: این اثر در واقع یک استعاره بسیط یافته است؛ درباره نوشتن و زن بودن به مثابه نوشتن و نوشتن برای این‌که بتوانی هویت زنانه‌ات را نشان بدهی. در ادبیات ایران کمتر کسی را سراغ دارم که به این خوبی به این موضوع پرداخته باشد.

این استاد دانشگاه درباره درونمایه رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» گفت: یکی از درونمایه‌های اصلی رمان تمام نشدن و نیمه‌کاره بودن است. نویسنده در اثر نگاه پسا ساختارگرایانه‌ای به مسئله نوشتن دارد.

این نظریه‌پرداز افزود: این رمان داستان شکست داستان‌نویسی است. این ناتمامی ویژگی ادبیات است و شاید تعریف زندگی هم همین ناتمامی و نیمه‌کاره رها شدن باشد. این ناتمامی از تنش میان زبان و واقعیت به وجود می‌آید، زیرا هیچ‌وقت دال با مدلول یکی نیست و این گسست همان ناتوانی در نوشتن است که در رمان می‌بینیم.

این مترجم با اشاره به شخصیت‌های زن این رمان بیان کرد: رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» شخصیت‌های زن زیادی دارد که در فرصت کوتاهشان بخش کوچکی از زندگی‌شان را بیان می‌کنند. این زن‌ها زن‌هایی گم شده، رها شده، درگیر فقدان، از دست رفته و نوشته نشده هستند که میان ایوان که انگار همان صحنه زندگی است، می‌آیند و می‌روند.

نجومیان در ادامه خاطرنشان کرد: نویسنده سعی می‌کند زن را از قراردادهای کلیشه‌ای گفتمان غالب دور کند، به خصوص بر ضد جریان سنتی داستان پریان که پیرو کلیشه‌های سنتی و جنسیتی هستند. او از زن می‌نویسد، همان‌طور که هست، نه با تصویری که مرد از او ساخته است. او سعی دارد زنی واقعی با زنانگی طبیعی خلق کند.

این استاد دانشگاه این رمان را در ژانر پست مدرن قرار داد و گفت: جدا از این‌که این رمان فراداستان یا متافیکشن محسوب می‌شود، فرآیند نوشتن در آن فرآیندی است که به نتیجه نمی‌رسد. از این دو منظر رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» پست‌مدرن شمرده می‌شود.

نجومیان همچنین درباره اشارات نویسنده به بدن زن گفت: اگر زنی بخواهد خود را بیان کند چاره‌ای ندارد جز این‌که از بدن خود حرف بزند زیرا بدن تابویی است که گفتمان سنتی از آن رو برگردانده است. خانم بهرامی با دقت ناتورالیستی اعجاب‌آوری از بدن زن، عادت ماهیانه، لذت و دردها، آبستنی و زایمان می‌نویسد. نویسنده از مفاهیم استعاری بدن نیز استفاده می‌کند مثل قدح آبی که استعاره‌ای است از زهدان مادر.

این نشانه‌شناس یادآور شد: ولی شخصیت‌های رمان قربانی بدن خودشان هستند؛ قربانی کلیشه‌ای که زنان را با طبیعت و مردان را با فرهنگ تعریف می‌کند. البته در این داستان راوی زن با فرهنگ تداعی می‌شود ولی سایر شخصیت‌ها گریزی از بدن خود ندارند.

وی افزود: در این اثر بدن زن یا ابژه میل مرد است یا چیز زشتی که نباید از آن حرف زد. در این باور مرد یک تصویر دروغین و آرمانی از بدن زن می‌سازد و آن را ابژه میل خود می‌کند و به هر چیزی جز آن اجازه بیان نمی‌دهد.

نویسنده کتاب «مقالات کلیدی نشانه‌شناسی» همچنین به مسئله باروری در رمان اشاره کرد و گفت: کارکرد اصلی زن معمولاً با باروری تعریف می‌شود. در این رمان تقریباً همه زن‌ها در امر باروری با شکست و مشکل روبه‌رو می‌شوند.

نجومیان در ادامه با اشاره به مکان وقوع رمان اظهار کرد: خانه در این اثر قیاسی است بین گذشته و حال که فکر می‌کنم جا داشت بیشتر روی‌ آن کار شود، به خصوص روی بخش مربوط به زمان حال و روابط زن و مرد معاصر که به کمک آن بتوان ارتباط بین این گفتمان گذشته و حال را نشان داد.

او همچنین قدرت تغییر در زنان را عنصر غایب این رمان دانست و گفت: زنان در این رمان در موقعیت تغییر نیستند، بیشتر زن‌ها در موقعیت تقدیر قرار گرفته‌اند. زنان علاوه بر این‌که قربانی بدنشان هستند، قربانی تقدیر خود نیز می‌شوند و درگیر عادت‌اند.

نجومیان در پایان خاطرنشان کرد: رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» مرثیه‌ای جسورانه برای زنان از دست رفته و نوشته نشده‌ای است که از خود می‌نویسند، زنانی که صورت خود را گم کرده‌اند، زنانی که از پستوی خانه‌هاشان بیرون آمده و میان ایوان می‌روند.

فرشته نوبخت رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» را داستانی درباره نوشتن دانست و گفت: راوی این رمان زن نویسنده‌ای است که می‌خواهد با بازنویسی و تکمیل داستان‌های ناتمامش، ناتمامی را در خودش به کمال برساند. رنج، مصیبت و درد انگیزه راوی برای شروع نوشتن هستند. به همین دلیل لذت خواندن متن این رمان نیز با رنج همراه می‌شود.

این منتقد ادبی با اشاره به شخصیت‌محور بودن رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» خاطرنشان کرد: در این رمان همه‌چیز از شخصیت راوی آغاز می‌شود و موقعیت و ساختار کلی رمان از تعامل شخصیت با محیط بیرونی‌اش شکل می‌گیرد. با این‌که شخصیت‌ها در حد پرتره و تا حدی تیپیکال‌اند، نویسنده عامدانه فاصله‌اش را با آنها حفظ می‌کند.

نویسنده مجموعه داستان «کلاغ» با تاکید بر ذهنی بودن فضای رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» بیان کرد: همه‌چیز در این رمان از فیلتر ذهن راوی عبور کرده و وارد متن می‌شود. انگار راوی در یک خواب طولانی به سر می‌برد؛ خوابی که گاهی تبدیل به کابوس می‌شود. فضای این رمان سورئالیستی است و مرزهای میان واقعیت و خیال مدام مخدوش می‌شود.

نویسنده رمان «سیب ترش» با اشاره به اطلاعات کمرنگ درباره راوی رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» اظهار کرد: راوی این رمان اطلاعاتی مانند نام، سن، وضعیت تاهل و جزئیات ظاهری‌اش به ما نمی‌دهد. ما راوی را از طریق شخصیت‌های فرعی در زمان‌های حال و گذشته می‌شناسیم. به نظر می‌رسد راوی می‌خواهد هویت خودش را در این شخصیت‌ها پیدا کند.

نویسنده رمان «از همان راهی که آمده‌ای برگرد» راوی رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» را دچار جنون نوشتن دانست و گفت: نوشتن برای راوی این رمان ابزاری است که بتواند با آن نیازهای درونی خود را برطرف کرده و داستان‌هایش را به کمال برساند.

وی افزود: البته نوشتن در نهایت مانعی می‌شود برای رسیدن راوی به کمال. هر بار راوی داستان را تا صفحه سیزده می‌نویسد، بازمی‌گردد به صفحه یک. این نتوانستن برای نوشتن یک نقطه عطف تکرارشونده در رمان است.

نویسنده مجموعه داستان «مرغ عشق‌های همسایه روبرویی» پلات این رمان را پلاتی مجنون نامید و منشا این آشفتگی و بی‌قراری را جنون راوی دانست و یادآور شد: پلات رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» از حال و هوای زنانه تبعیت می‌کند و همان تغییرات سینوسی خلق و خوی ناشی از تغییرات هورمون‌های زنانه در طول ماه را دنبال می‌کند.

رمان «بیرون از گذشته میان ایوان» نوشته مهری بهرامی توسط انتشارات نیلوفر در 103 صفحه منتشر شده است.