به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از روابط عمومی مؤسسه خانه كتاب، كارگاه آموزش و آشنایی با شماره استاندارد بين المللی كتاب؛ شابك (ISBN) با هدف آموزش استفاده درست و صحيح از شابک عصر دوشنبه (23 مردادماه) با حضور روح‌الله سلطانی، كارشناس مسئول واحد شابک خانه كتاب، ناشران، ناشر ـ مؤلفان و علاقه‌مندان در سرای كتاب مؤسسه خانه كتاب برگزار شد.
در ابتدای اين جلسه، روح‌الله سلطانی با بيان اين‌كه آموزش و آشنایی با كاركردها و موضوع‌های مرتبط با شابک هر دو هفته يک‌بار در مؤسسه خانه كتاب برگزار می‌شود، اظهار کرد: شابک شماره‌ای منحصر به فرد برای كتاب در سطح بين‌المللی است. شابک در حقيقت نماينده‌ای برای ساير مشخصات كتاب در سيستم‌های مكانيزه است. در سال 1966 تعدادی از ناشران و توزيع‌كنندگان كتاب در اروپا به كارگيری رايانه را برای پردازش سفارش‌ها و كنترل موجودی انبار كتاب مورد بررسی قرار دادند. حاصل اين بررسی نشان می‌داد كه پيش‌نياز یک نظام ماشينی و كارا، وجود شماره‌ای يكتا و ساده برای شناسایی اقلام قابل انتشار است.
وی ادامه داد: برای نخستین‌بار در سومين گردهمایی بين‌المللی تحقيق درباره بازار كتاب در نوامبر 1966 (آبان 1345) اين مسأله مطرح شد. با همكاری كشورهای انگلستان و امريكا و سازمان جهانی ايزو و با استفاده از تجربيات شماره SBN در سال 1970 استاندارد ايزو 2108 ايجاد شد. اين استاندارد اصول و روش شماره‌گذاری استاندارد بين‌المللی كتاب را تعريف می‌كند. همچنين مسئوليت هماهنگی بين‌المللی اين نظام بر عهده سازمان بين‌المللی شابک واقع در كشور آلمان، شهر برلين بوده است. در حال حاضر 200 كشور عضو نظام شابک هستند و مقرر سازمان جهانی شابک در لندن قرار دارد.
مدير امور شابک مؤسسه خانه كتاب با اشاره به تاريخچه شابک در ايران گفت: ايران در سال 1372 به مدت يک سال به عضويت آزمايشی شابک درآمد و شناسه 964 به ايران اختصاص پيدا كرد. تا اين‌كه در سال 1375 درج شابک بر روی كتاب‌ها اجباری شد و در سال 1385 شناسه 600 به ايران اختصاص پيدا كرد.
سلطانی ادامه داد: انجام مراحل عضويت ناشران در نظام، همراهی ناشر با هدف استفاده صحيح از شابک، اعلام و راهنمایی تغييرات شابک، برگزاری كارگاه‌های آموزشی در اين خصوص، حضور فعال در سمينارهای سالانه ISBN، ترجمه اطلاعات ناشران و ارسال به سازمان جهانی و... از جمله وظايف مؤسسه شابک است.
وی با اشاره به عملكردهای مؤسسه شابک گفت: افزایش استفاده از شابک از صفر در سال 1372 به 97% در سال 1395 از جمله فعاليت‌های اين مؤسسه بوده است. همچنين در راه‌اندازی شابک تاجيكستان كمک و همراهی داشتيم. در سال 2004 نشست سالانه شابک در ايران برگزار شد و در حال رايزنی در خصوص راه‌اندازی شابک افغانستان هستيم.
وی به كاربرد شابک در مراكز نشر، توزيع و فروش اشاره كرد و گفت: شابک در اين مراكز در آمار توليد، محاسبات و صدور صورت حساب، فروش، كنترل موجودی، فرآيند سفارشات، كنترل اطلاعات فروش، توزيع و... كاربرد دارد. اما در كتابخانه‌ها در سيستم گردش در امانت كتابخانه، فهرست‌های ماشينی و فهرست‌های مشترک، جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی، سيستم‌های ماشين‌خوان، ثبت آمار، امانت بين كتابخانه‌ای و .. شابک نقش مهمی دارد.
سلطانی افزود: پيش از 2007 ساختار شابک از 10 رقم تشكيل شده بود اما از سال 2007 به بعد از 13 رقم تشكيل شده است كه دليل اين تغيير را می‌توان در افزايش ظرفيت شماره‌گذاری نظام شابک به دليل افزايش روزافزون انتشارات الكترونيكی و در نتيجه توليد آثار در قالب‌ها و ويرايش‌های مختلف دانست. همچنين شابک 10 رقمی در پيش‌بينی اوليه - سال 1960 – برای كتاب‌های چاپی طراحی شده بود و تنها برای 10 بيليون عنوان قابل استفاده بود.
به گفته وی شابک در كتاب‌های چاپی، انتشارات بريل، انتشاراتی كه ناشر قصد ندارد در فواصل زمانی منظم روزآمد و يا به‌طور نامحدود و پی در پی منتشر كند، كاربرد دارد. همچنين شابک در مقالات خاص يا جزئی از منبع خاص ادواری اما نه همه منابع ادواری، نقشه‌ها، كتاب‌های صوتی روی كاست، لوح فشرده يا DVD كتاب‌های گويا، كتاب‌های الكترونيک بدون توجه به شكل فيزيكی مانند نوارهای ماشين‌خوان، كاست‌ها و يا لوح‌های فشرده يا روی اينترنت استفاده می‌شود.
سلطانی با بيان اين‌كه در كتاب‌هایی كه ناشران مشترک دارند، شابک ناشری كه پخش كتاب را بر عهده دارد روی كتاب درج می‌شود، گفت: اگر ناشری بدون هيچ تغييری كتاب را تجديدچاپ كند شابک آن تغييری نمی‌كند. اما اگر ناشر ديگری كتاب را بدون هيچ تغييري تجديدچاپ كند شابک ناشر جديد بايد استفاده شود. همچنين به شكل‌های مختلف يک اثر اعم از جلد گالينگور، جلد شوميز، قطع‌های مختلف و ... شابک جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود. همچنين با هر كتاب يا ويرايشی متفاوتی از آن شابک جداگانه‌ای اختصاص پيدا می‌كند. آثاری كه به صورت الكترونيک عرضه می‌شوند مانند كتاب‌های الكترونيک برای كامپيوتر يا تلفن همراه، لوح فشرده يا آثار اينترنتی و محصولات آموزشی اگر چه به صورت متن و چه به همراه تصوير، صدا، فيلم باشند، بايد شابک بگيرند.
وی اظهار كرد: نداشتن يا رعايت نكردن محل خط تيره در ميان اعداد شابک، استفاده از شابک مشابه و تكراری برای كتاب‌های متفاوت، استفاده از شابک ناشر ديگر، غلط تايپی در چاپ اعداد شابک، تفاوت شابک شناسنامه با پشت جلد و يا فيپا و... از جمله اشتباهات رايج در استفاده از شابک است.
در ادامه اين جلسه، ناشران، ناشر - مولفان به ارائه نظرات، پيشنهادات و پرسش‌های خود درباره موضوع‌های مختلف شابک پرداختند.
سه‌شنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۶ - ۱۵:۴۴
نظر شما