سمیرا غلام‌دخت، پژوهشگر و نویسنده در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) درباره کتاب «چارچوب حقوقی حمایت از طب سنتی» اظهار کرد: در سال‌های اخیر با آشکار شدن مضرات و بعضا ناکامی طب مدرن در درمان بیماری‌ها، استفاده از طب سنتی دوباره مورد توجه گسترده مردم دنیا قرار گرفته است.

وی با اشاره به بروز مشکلاتی در حوزه حقوق طب سنتی با وجود تمایل روز افزون مردمی به این روش درمانی افزود: توجه مردم به این روش درمانی اگرچه زمینه پیشرفت و اشاعه هر چه بیشتر آن‌را فراهم کرده، اما مسائل و مشکلاتی را نیز پدید آورده است؛ لاجرم حفاظت و حمایت و از‌ جمله حمایت حقوقی از طب سنتی ضروری است.

غلام‌دخت ادامه داد: طب سنتی، برآیند خلاقیت، تفکر و تعامل هزاران هزار مردم یک سرزمین با محیط پیرامون خویش برای حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها و میراث ارزشمند پیشینیان است که امروزه از‌جمله دارایی‌های فکری یک کشور محسوب می‌شود.

این نویسنده گفت: دارایی فکری طب سنتی نه متعلق به یک شخص و چند شخص، نه متعلق به یک نسل و دو نسل، بلکه متعلق به ملتی با قدمتی به درازای تاریخ است که آن‌را ایجاد کرده، اشاعه داده و پاسداری می‌کند.

غلام‌دخت با تاکید بر لزوم توجه به حفاظت از مالکیت فکری در حوزه طب سنتی اظهار کرد: اگر یکی از مبانی و اهداف علم حقوق را نیل به عدالت بدانیم، همین عدالت حکم می‌کند، همانطور که امروزه حاصل تفکر یک شخص و چند شخص ارزشمند و در نهایت مال شمرده می‌شود و از آن حمایت حقوقی به عمل می‌آید، حاصل تفکر مردمان یک سرزمین را نیز ارج نهیم و برای صاحبان و پاسداران آن حقوقی قائل شویم.

این پژوهشگر افزود: به عقیده صاحبان دانش طب سنتی نظام‌های متعددی که برای حمایت از انواع دارایی‌های فکری طراحی شده مانند نظام حق اختراع، نظام نشانه‌های جغرافیایی و غیره که مجموع آن‌ها با عنوان نظام حقوق مالکیت فکری شناخته می‌شود چندان مناسب حمایت از طب سنتی نیست و در برخی موارد سوء‌استفاده و تحصیل غیرمجاز آن‌را تسهیل می‌‌کند؛ زیرا طب سنتی دارای ویژگی‌های منحصر به‌فردی است که آن‌را از سایر انواع دارایی‌های فکری شناخته شده متمایز می‌‌کند و بنابراین نیازمند طراحی نظام ویژه‌ای است.

غلام‌دخت با اشاره به پیشینه تاریخی طب سنتی در ایران ادامه داد: سرزمین پهناور ایران یکی از غنی‌ترین کشورها در زمینه طب سنتی و منابع ژنتیک است. طبق بررسی‌های تاریخی انجام شده تاریخچه طب از حدود هشت هزار سال پیش از میلاد مسیح و از شکارچیان ایران باستان آغاز می‌شود که با انتقال به هند شالوده مکتب «آیورودا» و با ورود به یونان مبنای طب عربی، یونانی شکل گرفت.

این نویسنده گفت: ایران در حال حاضر وارث بیش از 17 هزار جلد کتاب در زمینه طب سنتی است و با برخورداری از 11 اقلیم آب‌و‌هوایی از 13 اقلیم آب‌و‌هوایی جهان، دارای یک‌هزار و 800 گونه گیاهان دارویی است که این میزان در کل اروپا به 800 گونه می‌رسد. همه این موضوعات موجب شد تا چارچوب حقوقی حمایت از دارایی‌های فکری با تالیف کتاب «چارچوب حقوقی حمایت از طب سنتی» بررسی شود.

غلام‌دخت در تشریح بخش‌‌‌های مختلف کتاب ادامه داد: در بخش نخست، ابتدا به معرفی مختصر نظام حقوق مالکیت فکری - شامل مفهوم، تاریخچه، شاخه‌ها و هدف بعد به منظور شفاف‌سازی ماهیت خاص طب سنتی به تشریح واژه‌های مرتبط با آن مانند «میراث»، «نمودهای فولکلور»، «دانش سنتی»، «دانش بومی» و نیز شرح مشخصات دانش سنتی که طب سنتی از زیر مجموعه‌های آن محسوب می‌شود پرداخته شده است.

وی افزود: در نهایت مشکلات دارندگان طب سنتی و انتظارات آن‌ها را از نظام حقوق مالکیت فکری به‌عنوان نظامی که با هدف حمایت از انواع دارایی‌های فکری پا به عرصه جهان حقوق گذاشته را برشمرده‌ایم تا برای طراحی نظام خاص حمایت از طب سنتی از آن بهره ببریم. مفهوم طب سنتی، شاخه‌ها و ویژگی‌های خاص آن مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت لزوم حمایت از طب سنتی با مبانی فقهی و فلسفی توجیه شده است.

این پژوهشگر اظهار کرد: در بخش دوم کتاب، انواع نظام‌های حقوق مالکیت فکری و مزایا و معایب این نظام‌ها در حمایت از طب سنتی تجزیه و تحلیل شده و این نتیجه حاصل شده است که هیچ کدام از نظام‌های کنونی حقوق مالکیت فکری مناسب حمایت از طب سنتی نیست و نیازمند طراحی نظام ویژه‌ای است.

غلام‌دخت گفت: در بخش سوم، بعد از اشاره مختصر به تلاش‌های بین‌المللی صورت گرفته برای حمایت از طب سنتی، طرح نظام خاص حمایت از طب سنتی در سطح ملی و بین‌المللی ارائه شده است.