به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نخستین دفتر فلسفه عکاسی در شماره 96 نشریه اطلاعات حکمت و معرفت در فروردین ماه 1393 منتشر شد و دفترهای بعدی دو شماره پیاپی 120 و 121 در اسفند 1394 و فروردین 1395 به‌ترتیب دفترهای دوم و سوم این موضوع را به خود اختصاص دادند. همچنین در شماره 138 این نشریه کتاب «هایدگر و مرگ» (نشر شوند ـ 1396) نقد و چند کتاب دیگر در حوزه اندیشه معرفی شده‌­اند.

منیره پنج‌­تنی، سخن دبیرِ آخرین شماره از مجموعه فلسفه عکاسی را با طرح یک پرسش آغاز کرده است: «اگر بخواهیم اندیشه­‌ها، تجربه‌­های زیسته، خاطرات­ و رؤیاهایمان را ثبت کنیم، از بین واژه و تصویر و نُت کدام را بر می­‌گزینیم؟ به عبارت‌دیگر برای ثبت بودن­مان و تاریخ آن، شعر یا دیگر انواع ادبی را بر می­‌گزینیم یا نُت‌­های موسیقی و تصاویر را انتخاب می­‌کنیم؟» در سخن دبیر به اهمیت سه ساحت شعر و ادبیات، موسیقی، عکاسی و نقاشی برای ثبت تجربه‌­های زیسته اشاره شده و در ادامه چنین آمده است: «البته برای این حوزه‌­ها نیازی نیست حتما خودمان به فن و ابزارشان مجهز باشیم مثلاً شاعر و نویسنده، موسیقی‌دان و نوازنده یا عکاس و نقاش باشیم. در اغلب موارد، بیشتر ما صرف‌نظر از تخصص­مان به ابزارهای فنی و عملی این حوزه­‌ها مسلط نیستیم اما می‌­توانیم با رمانی، شعری، تصویری یا حتی قطعه‌­ای موسیقی همراه شویم و خاطرات و تجربه‌های زیسته‌­مان را لابه‌­لای آناتِ آن­ها بازجوییم.»

دبیر دفتر ماه وجه اشتراک­ هر سه حوزه را امکان­‌هایی می­‌داند که هر یک برای ثبت و مضبوط شدن به ما می­‌دهند. اما دغدغه اصلی پرسش مذکور برجسته کردن اهمیت اندیشیدن به حضور بی‌­وقفه «عکس» و «عکاسی» در زندگی حرفه­‌ای و روزمره‌­مان است؛ زیرا عکاسی به ­طرز آشکاری به لایه‌­های مختلفِ زیستِ انسانی ما نفوذ و ورود کرده است و همین امر سبب شده که مسائل نظری و فلسفی متعددی را با خود به همراه ­آورد. منیره پنج­‌تنی اعجاز عکاسی را سهل و ممتنع بودن و حضور بی­‌وقفه و مستمرش در زندگی می­‌داند و تفاوت غیرقابل انکارش با هنرهای را از این جهت می‌­داند که به همگان امکان بیشتری می‌­دهد تا برای لحظاتی تجربه‌­ای از ثبت و گزارش خود و دیگری و جهان داشته باشند.

در بخشی از سخن دبیر به این نکته اشاره شده که عکاسی می‌­تواند هم در سطح مناسبات اجتماعی روزمره و هم در سطح نظری و فلسفی پرسش­‌هایی را پدید آورد. «کافی است به زندگی هرروزمان نگاه کنیم و به این بیندیشیم که عکس و عکاسی چگونه حضور پیوسته‌­اش را در زندگی ما حفظ می‌­کند؟ چگونه مناسبات، خواست­‌ها و جهان ما را گزارش می­‌دهد؟ رابطه ما را با دیگری چگونه ترسیم و حتی تعیین می­‌کند؟» در ادامه نیز برخی از پرسش‌­هایی آمده که عکاسی در سطح فلسفی موجب شده و تا اندازه‌­ای در چهار شماره از نشریه حکمت و معرفت به آن پرداخته شده است.

این پرسش­‌ها عبارتند از: «فلسفه چگونه و با چه روشی عکاسی را به موضوعی برای اندیشیدن تبدیل می‌­کند؟ عکاسی به‌مثابه هنر چه رابطه‌­ای با دیگر هنرها به‌ویژه نقاشی دارد؟ مسئله بازنمایی در نقاشی و عکاسی چه تفاوت‌­هایی دارد؟ رابطه عکس و امر واقع چیست؟ علوم مختلفی مانند جامعه‌‌شناسی، مردم‌­شناسی، علوم سیاسی چه استفاده‌­ای از تصویر می‌­کنند و عکاسی چگونه توانسته مرزهای این علوم را گسترش دهد؟ رابطه تصویر و عکاسی از چه منظری با ادبیات، سینما و تجارت و تبلیغات  قابل بررسی است؟ مبانی زیباشناختی تصویر چیست؟ چه عناصری یک تصویر یا عکس را به سطحی ارتقا می­‌دهد که می‌­توان آن را هنری تلقی کرد؟»

منیره پنج­‌تنی در بخش سخن دبیر، پس از مروری بر مقالات سه شماره پیشین فلسفه عکاسی به مطالب چهارمین و آخرین دفتر فلسفه عکاسی در نشریه اطلاعات حکمت و معرفت پرداخته است. دفتر ماه شماره 138 این نشریه مشتمل بر شش نوشتار است.

نخستین مطلب گفت‌­وگوی پنج­‌تنی با مجید اخگر عنوان عکاسی زیر لنز فلسفه است. این گفت­‌وگو از پنج بخش تشکیل شده است که عبارت‌اند از رابطه فلسفه و عکاسی، بحث نظریه، موضوع تألیف و عکاسی دیجیتال، عکاسی و اندیشه‌­های سیاسی و وضعیت عکاسی در ایران. 

دومین نوشتار مقاله‌­ای است با عنوان سوفیست و عکس به قلم اولیور ریچن که صیاد نبوی به فارسی ترجمه کرده است. در این مقاله، نویسنده ابتدا تعریفی از تصویر در رساله سوفیست افلاطون ارائه می‌­کند و سپس این تعریف از تصویر را با توصیف عکسی که از متن یک رمان گرفته کنار هم قرار می‌­دهد و مقایسه می‌­کند.

سومین نوشتار به‌قلم پیتر آزبُرن، دادوستد نامحدود: هستی‌شناسی اجتماعی تصویر عکاسی نام دارد که زانیار بلوری به فارسی ترجمه کرده است. آزبُرن با رویکردی تاریخی به مسئله هستی‌شناسی تصویرِ عکاسی، پس از دیجیتالی‌شدن می‌پردازد. مؤلف در این مقاله عمدتاً به سه موضوع مهم می‌­پردازد: نخست این­که عکاسی با تمرکز بر شکل تصویری که تولید می‌کند، بهتر درک می‌شود تا به‌عنوان یک هنر یا رسانه خاص؛ دوم اینکه تصویر عکاسی، عمده‌ترین شکلِ اجتماعیِ تصویرِ دیجیتال است و سوم اینکه از منظر نمایه‌ای (کیفیت ارجاعی)، هیچ تمایز بنیادیِ هستی‌‌شناختی بین تصاویر دیجیتال عکاسی با تصاویر عکاسی تولید شده به شیوه شیمیایی وجود ندارد.
 
مقاله چهارم این مجموعه با عنوان وجه پیشاتأملی و نااندیشیده عکاسی را رضا نیازی نگاشته است. مؤلف در این مقاله کوشیده تا شکلی از کنش و تجربه عکاسی را بازشناسی کند که به تعبیر او در پیوندِ هنر و عکاسیِ امروز حذف شده و چرخش مفهومیِ زیبایی­شناسیِ معاصر، مانع ظهور و بروز آن شده است. تلاش نیازی در این مقاله روشن کردن شکلی از عکاسی است که آن را برآمده از وجه پدیدارشناختی تصویر عکاسی، به‌ویژه وجه نا اندیشیده عکاسی می‌­داند.

استدلال عکاسانه فلسفه عنوان پنجمین مقاله این دفتر به قلم الکساندر سِکاتسْکی و ترجمه آرش دهقانی است. مسئله سکاتسکی این است که عکاسی بیش از هر چیز تجربه‌­ای متفاوت از زمان را ثبت می­‌کند و عکس قادر است محدودیت­‌های ادراک انسانی را از زمان آشکار کند. مؤلف در این مقاله کوتاه می­‌کوشد سیر تحول ایده زمان عکاسانه را در اندیشه­‌های افلاطون، آگوستین و برگسون بررسی کند.
 
در نهایت بخش دفتر ماه این شماره از ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت با نقدی بر یکی از مطالب شماره‌­های قبل جمع­‌بندی می‌‌شود. ششمین نوشتار و پایان‌­بخش این دفتر مقاله‌­ای با عنوان عکاس و مؤلف: نقدی بر نگره عکاس ـ مؤلف به‌قلم مهدی حبیب­زاده است. این مقاله نقد و بررسی اندیشه­‌های رهام شیراز است که منیره پنج­تنی در شماره  دوم و سوم فلسفه عکاسی با او گفت­‌وگو کرده بود.

دومین بخش نشریه اطلاعات حکمت و معرفت «ادب و هنر» نام دارد و مشتمل بر دو مقاله است. مقاله نخست با عنوان اندیشه‌های اسلامی ـ ایرانی در شعر پروین اعتصامی به قلم ژیلا ده‌­بزرگی است و مقاله بعدی با عنوان ترجمه و عدالت از منظر پل ریکور به قلم آنجلو باتونی است و میترا سرحدی به فارسی ترجمه کرده است.

سومین بخش این ماهنامه «اندیشه و نظر» نام دارد و از سه مقاله دیگر تشکیل شده است. نخستین مقاله با عنوان مخلوق و مایا به قلم رودولف اوتو با ترجمه انشاءالله رحمتی است. مقاله ایده خدا را ویلیام راو نگاشته و علیرضا رضایت به فارسی ترجمه کرده است. آخرین مقاله این بخش اخلاق و اندیشه اخوان الصفا نام دارد. نویسنده مقاله احمد محمود صبحی و مترجم آن مجتبی رحمتی است.

دو بخش پایانی ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت کتاب و گزارش نام دارند. در بخش کتاب نخستین نوشتار، بخش ششم مقاله­‌ای با نام ریشه‌های هندی و سنسکریت در داستان‌های حکایی ایرانی به قلم سید مسعود رضوی است. پس از این نقد، گفت‌­وگو و معرفی کتاب آمده است. دبیر بخش کتاب، ابتدا مطلبی با عنوان مرگ، قلب فلسفه هستی هایدگر نوشته است و در آن به بررسی کتاب هایدگر و مرگ: در باب امکان ناممکنی دازاین در هستی و زمان (نشر شوند- 1396) پرداخته است.

سپس برای نقد و بررسی مقالات کتاب هایدگر و مرگ با مهرداد پارسا مترجم اثر گفت‌­وگویی با عنوان مرگ، ابژه ناممکن داشته است. در ادامه هم چند عنوان کتاب معرفی شده است که عبارتند از: هرمنوتیک طبیعت­گرایانه (انتشارات نقش­‌ونگار، 1396)، ستایش تئاتر (نشر سینا، 1396)، سعدی و مسائل اجتماعی (اطلاعات، 1396)، فلسفه ریاضیات (حکمت، 1396)، حیات فیلسوف (وایا، 1395)، در برف پیری (اطلاعات، 1396) بخش پایانی نشریه به دبیری منوچهر دین­پرست به گزارش برخی از مهم­ترین وقایع حوزه اندیشه در یک ماه اخیر اختصاص دارد.

شماره 138 نشریه اطلاعات حکمت و معرفت (مهرماه 1396) به سردبیری دکتر انشاءالله رحمتی با بهای 5000 تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.