پس از گذراندن دورههای مقدماتی، سطح و خارج، در 27 سالگی به درجه اجتهاد نایل آمد. از آغاز نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری امام‌خمینی، به جز مخالفت امام خمینی با لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در سال 1341 که به همراه مادرش در سفر زیارتی عتبات عالیات بود، در بقیه دوران مبارزه در کنار پدر قرار گرفت و در مقاطع گوناگون نهضت در ایران و سالهای تبعید در ترکیه و عراق تا پایان حیات خود در اول آبان 1356، بهعنوان مورد اعتمادترین و نزدیکترین فرد به امام‌خمینی، به فعالیتهای خود همگام، همسو و هماهنگ با پدر ادامه داد.
سیدمصطفی از خود زندگینامه خودنگاشت یا خاطراتی از دوران زندگی و مبارزاتش به یادگار نگذاشته است و این امر پرداختن به زندگینامه ایشان را با دشواریهای خاصی روبه‌رو کرده است. اغلب منابع موجود مربوط به زندگینامه آقا مصطفی اعم از اسناد، پژوهشها و خاطرات در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی تدوین و تألیف شدهاند.
ویژگی عمده و مشابه منابع موجود، یکطرفه بودن مطالب آن‌ها در ستایش از آیتالله سیدمصطفی خمینی است. حتی کتاب‌های سندی نیز غالباً چنین خصیصهای دارند. البته انتساب ایشان به خاندان امام خمینی(ره) در این زمینه بیتأثیر نبوده است؛ زیرا این منابع در فضاهای ستایش‌آمیز و بزرگداشت تدوین و تألیف شدهاند. خاطرات نیز اغلب از سوی یاران امام و آقا مصطفی بازگو شدهاند.
این گفته بدین معنی نیست که منابع موجود مطالب غیر واقعی را مطرح کردهاند بلکه به این مفهوم است که اولاً، در ذکر اوصاف و عملکرد ایشان غلو کردهاند تا جایی که وی را در بسیاری موارد همشأن و همجایگاه امام‌خمینی مطرح کردهاند. ثانیاً، از وی شخصیت خشک و جدی معرفی کردهاند تا بین ایشان و امام خمینی مشابهت و همسانی ایجاد کنند. در حالی‌که به لحاظ شخصی آقا مصطفی برخلاف امام خمینی که شخصیت غیرمنعطفی داشت، شخصیتی شوخطبع و اهل معاشرتی داشته است و نقلهای متعددی در این زمینه وجود دارد.
بر مبنای مطالب ذکر شده، فضاها یزندگی و مبارزه آقا مصطفی نیز تحت تأثیر ادبیات موجود قرا رگرفته و مطالب غیرواقعی تولید شده است.
خودم نیز باید اعتراف کنم که از آن کاستیها به دور نبودهام و در دو کتاب و چندین مقاله که درباره زندگینامه و مبارزات آقا مصطفی به‌صورت پژوهشهای مستند تألیف کردهام در برخی موضوعات و موارد، اسیر آن فضاها شده و تحلیلهای به دور از واقعیت ارائه دادهام که امیدوارم در ویراست جدید کتاب «زندگینامه و مبارزات آیتالله سیدمصطفی خمینی» بتوانم به تصحیح موارد مذکور بپردازم و شخصیت و عملکرد ایشان را آنطوری که بوده، به مخاطبان معرفی کنم.
لازم به توضیح است که منابع موجود هرکدام در زمان انتشار خود، توانستهاند بخشهایی از زندگی سیدمصطفی را معرفی کنند، اما گذشت زمان و انتشار اسناد و مدارک بیشتر و کاسته شدن از فضاهای هیجانی و احساسی، برخی کاستیها را نمایان ساخته است. در ضمن اغلب منابع زندگی سیاسی ایشان را مورد مداقه و پژوهش و بازگویی قرار دادهاند و از سایر وجوه زندگی ازجمله زندگی علمی و فرهنگی وی غافل شدهاند.
در مجموع معتقدم با انتشار ویراست جدید کتاب خودم و همکاری مناسب مؤسسه تنظیم و نشر اثار امام‌خمینی(ره) میتوان منبعی مورد اعتمادتر و جامعتری راجع به زندگینامه و مبارزات آقا مصطفی به مخاطبان ارائه کرد. در پایان چند برخی کتاب‌ها و مقالههای تاکنون تدوین و یا تألیف شده معرفی میشوند:
ـ «آشنايي با مهاجر شهيد سيدمصطفي خميني»، فصلنامة ياد، شمارة 12، پاييز 1376.
ـ امید اسلام(شهید آیتالله سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد ساواک)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1388.
ـ امید اسلام(مجموعة مقالات پیرامون شخصیت علمی و مبارزاتی آیتالله سیدمصطفی خمینی، گردآورنده: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1390.
ـ بازتابها و پيامدهاي رحلت اسرارآمیز آیتالله سیدمصطفي خميني به روايت اسناد، تهران، مركز اسناد انقلاب اسلامي،1390(چاپ دوم 1391).
ـ حسینیان، روحالله، ستارة صبح انقلاب، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1379.
ـ خاطرات سالهای نجف، 2 جلد، به اهتمام گروه تاریخ مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1389.
ـ راز طوفان(یادنامة آیتالله سید مصطفی خمینی)، ویژهنامة فصلنامة یاد، مهر 1376.
ـ راعی گلوجه، سجاد، «آیتالله سیدمصطفی خمینی در نهضت امام خمینی از آغاز تا تبعید به ترکیه»، در: مبداء نهضت(مجموعه مقالات قیام پانزده خرداد)، جلد اول، به کوشش رحیم نیکبخت میرکوهی و مجتبی سلطانی، تهران، خانة کتاب، 1392.
ـ راعی گلوجه، سجاد، زندگینامه و مبارزات آیتالله سیدمصطفی خمینی، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1384.
ـ راعی گلوجه، سجاد، «نقش درگذشت آيتالله سيدمصطفي خميني در اتحاد مخالفان حكومت پهلوي»، ويژهنامة مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني(اول آبان 1389).
ـ روحانی، سیدحمید، «شهید هجرت و جهاد آیتالله سیدمصطفی خمینی»، هفتهنامة پیام انقلاب، سال اول، شمارة 18، 30 مهر 1359.
ـ «شهید ثانی از تبار امام خمینی»، فصلنامة 15 خرداد، شمارة 4، پاییز 1370.
ـ شهيدي ديگر از روحانيت، نجف، انتشارات روحانيون مبارز ايراني خارج از كشور، بي‌تا.
ـ عاشوری لنگرودی، حسن، «ثمرة پایداری، نگاهی به زندگی سیاسی ایتالله شهید سیدمصطفی خمینی و نقش او در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامة حضور، شمارة 21، پاییز 1376.
ـ عاشوري لنگرودي، حسن، «نگاهي به زندگي سياسي شهيد آيتالله سيدمصطفي خميني و نقش او در روند پيروزي انقلاب اسلامي ايران»، مجموعه مقالات كنگره شهيد آيتالله مصطفي خميني، به كوشش كميته علمي كنگره، تهران، نشر شاهد، 1377.
ـ قزويني، حمید، «آثار و بازتاب‌هاي شهادت آيتالله سيدمصطفي خميني»، فصلنامة حضور، شمارة 21، پاييز 1376.
ـ مجموعه مقالات کنگرة کنگرة شهید آیتالله سیدمصطفی خمینی، به کوشش کمیتة علمی کنگره، تهران، نشر شاهد، 1377.
ـ میری، عباس، «نگاهی به زندگی علمی و آثار شهید آقا مصطفی خمینی»، حوزه، سال چهاردهم، شمارة 34، مرداد، شهریور، مهر و آبان 1376.
ـ يادها و يادمان‌ها از آيتالله سيدمصطفي خميني، 2 جلد، به كوشش كميتة علمي كنگرة شهيد آيتالله مصطفي خميني، تهران، مؤسسة چاپ و نشر عروج، 1376.
نظر شما