هدف از نگارش این کتاب شرح و نقد جایگاه دانش سیاست و سیر دگرگونی‌های آن در گذار تاریخ است. بشیریه برای روشن کردن مطلب، گفتار را با اشاره‌ای به تجربه تحصیلی و آموزشی و پژوهشی خود طی چهل و چند ساله گذشته آغاز می‌کند.
او با اشاره به دوران دانشجویی خود در رشته علوم سیاسی، به این موضوع می‌پردازد که انتظارش از رشته علوم سیاسی این بود که هم دانش منظم و مستقل و سامان‌بندی درباره عرصه سیاست و پدیده‌های سیاسی به دست دهد و هم اینکه پس از دستیابی به آن دانش و فراغت از تحصیل، نیاز مبرمی به وجود دانش آموختگانی چون نگارنده در جامعه احساس شود.
پرسش نگارنده همواره این بوده که غایت و نهایت و هدف فراگیری دانش سیاست چیست. به نظر می‌رسید که چون خود سیاست با عمل و تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری و اداره امور عمومی سر و کار دارد، پس دانش سیاست هم باید تماما معطوف همان هدف باشد. شاید هدف برخی از رشته‌ها مثل فلسفه و تاریخ فقط ارضا حس کنجکاوی آدمی باشد اما به نظر نمی‌رسید که دانش سیاست فقط در پی ارضای چنان نیاز و حسی باشد و صرفا بخواهد توضیحاتی درباره پدیده‌ها بدهد.
تصور این بود که دانش سیاست، برخلاف فلسفه و تاریخ و فیزیک و همانند پزشکی و مهندسی، صرفا نباید در پی توضیح امور و پدیده‌ها باشد بلکه غایت و هدفش باید از جنس همان غایت و هدف خود سیاست باشد و بکوشد تا آگاهی لازم از آن غایات و از وسایل رسیدن به آن‌ها را بیاموزد. در آن صورت دانش‌آموختگان علوم سیاسی هم مانند حقوقدانان و پزشکان و مهندسان، صاحب مهارت‌ها و قابلیت‌های عملی و ویژه‌ای می‌شدند و به درد جامعه و حکومت هم می‌خوردند به ویژه چون در بیشتر زمان‌ها و مکان‌ها سیاستمداران و دولتمردان از جمله دانش‌آموختگان سیاست نبوده و نیستند.
بشیریه در ادامه تجربه خود یادآور می‌شود که انتظارش از رشته علوم سیاسی با گذراندن واحدهای درسی برآورده نشده و با سرخوردگی مواجه می‌شود. او می‌گوید بدین‌سان به نظر می‌رسید که رشته علوم سیاسی چیزی جز مجموعه‌ای از لاشه‌هایی که از رشته‌های دیگر به ویژه تاریخ و حقوق گرفته شده بودند چیزی در بر نداشته باشد.
او با این همه برای ادامه تحصیل به انگلستان می‌رود. سال‌های تحصیل در آن کشور همزمان می‌شود با گسترش دامنه علم سیاست اثباتی یا مکتب رفتارشناسی در سیاست در باختر زمین. بشیریه پس از بازگشت به ایران شیوه علم سیاست اثباتی و رفتاری را طی دو دهه در کارهای آموزشی و پژوهشی خود، فارغ از دغدغه‌های سیاسی و عملی، به کار برده اما به تدریج به مشکل اصلی این نوع علم سیاست که همان جدایی علم سیاست از سیاست بود، به ویژه تحت تاثیر مسایل و دغدغه‌های سیاسی در ایران پی برده و سرانجام می‌کوشد با نگارش کتاب‌هایی که از حدود علم سیاست اثباتی فراتر می‌رفت، و به آنچه اکنون سیاست‌گذاری نامیده می‌شود، نزدیک شود، تا حدی رسالت دیرین سیاست به منزله حکمت عملی را احیا کند.
بشیریه این بار در این کتاب، تلاش کرده ضمن مروری بر تاریخ دانش سیاسی، این تاملات را گردآوری و سازمان‌دهی کند. این کتاب حاوی سه گفتار است. در گفتار نخست، حکمت سیاسی دیرین پیش از پیدایش علم سیاست اثباتی در سده بیستم توضیح داده شده و به ضرورت احیای برخی از عناصر آن برای دفاع از مقوله سیاستگری اشاره می‌شود.
در همان گفتار، اشکال تحول حکمت سیاسی کهن بررسی می‌شود. گفتار دوم درباره گرایش علم سیاست اثباتی جدیدی است که در سده بیستم نخست در باختر زمین و سپس در بقیه جهان استیلا پیدا کرد. در آن گفتار اندیشه‌های دو تن از نمایندگان بزرگ اثبات‌گرایی در دانش سیاسی بررسی می‌شود و سپس نقدهای عمده بر علم سیاست اثباتی و زمینه‌های زوال نسبی آن شرح داده می‌شود.
در گفتار سوم، نخست زمینه‌های گرایش به احیای دانش سیاست با مروری بر کوشش‌های فکری سه اندیشمند برای احیا و بازسازی برخی از عناصر حکمت سیاسی دیرین توضیح داده شده و سپس محتوا و آموزه‌های دانش سیاستگری یا علم سیاست تجویزی بررسی می‌شود. این کتاب مبتنی بر ذهنیات و تاملات و برداشت‌های خود نگارنده است و تحقیق و پژوهش به معنای مرسوم نیست.
کتاب «احیای علوم سیاسی: گفتاری در پیشه سیاستگری» نوشته حسین بشیریه با شمارگان هزار و 500 نسخه در 160 صفحه به بهای 14 هزار تومان از سوی نشر نی منتشر شده است.
درباره نویسنده
حسین بشیریه، نویسنده و جامعه‌شناس سیاسی، در سال ۱۳۳۲ در همدان به دنیا آمد. مقطع کارشناسی را در رشته‌ی علوم سیاسی در دانشگاه تهران به اتمام رساند و سپس برای ادامه‌ی تحصیل به انگلستان رفت. در سال ۱۹۷۹ کارشناسی‌ارشد خود را در رشته‌ی رفتارشناسی سیاسی از دانشگاه اسکس انگلستان دریافت کرد و در سال ۱۹۸۲ در رشته‌ی تئوری سیاسی از دانشگاه لیورپول دکتری گرفت. وی به مدت بیست‌وچهار سال مدرس علوم سیاسی در دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود و هم‌اکنون در دانشکده‌ی علوم سیاسی دانشگاه سیراکیوز نیویورک مشغول به تدریس است. لویاتان با ترجمه وی در بیستمین دوره‌ی کتاب سال (گروه علوم اجتماعی) شایسته‌ی تقدیر شناخته شد.
نظرات