سنگری در این نشست، گفت: سه سال از برگزاری جشنواره خاتم می‌گذرد و از همان اول این سئوال مطرح شد که چرا پیامبر (ص) و چرا داستان کوتاه؟ در این مدت هرچه به جلو رفتیم، حضور نویسندگان صاحب‌نام بیشتری را شاهد بودیم، همچنین تعداد آثار افزایش یافته و کیفیت آثار نیز پیشرفت داشته است. در این دوره اخیر شاهد حضور نویسندگان غیرمسلمان و کشورهایی همچون لبنان، عراق، آلمان و افغانستان بوده‌ایم. همچنین یکی از نکات جالب‌توجه در دوره سوم جشنواره خاتم، حضور پرتعداد بانوان نسبت به نویسندگان مرد بود، این موضوع حتی در برگزیدگان نهایی جشنواره نیز دیده می‌شد. همچنین تنوع زاویه دید و توجه به عناصری همچون فضاسازی در داستان‌ها در این دوره مشهود بوده است.
وی ادامه داد: در طول تاریخ حتی همزمان با پیامبر (ص)، افرادی پیامبرنویسی را آغاز کرده بودند که با عنوان سیره از آن‌ها یاد می‌شود، مانند سیره ابن‌هشام. درباره غزوه‌های پیامبر (ص) هم کتاب‌هایی در طول تاریخ نوشته شده است. حتی یهودیان و مسیحیان نیز درباره پیامبر (ص) نوشته‌اند. در ایران هم کتاب‌هایی برای شناساندن حضرت محمد (ص) به رشته تحریر درآمده و یا مجموعه مقالات و چندین رمان از افرادی همچون میثاق امیرفجر، سرشار و موسوی گرمارودی تالیف شده است. هرکس می‌خواهد درباره پیامبر (ص) داستان خلق کند، باید آن چیزهایی که به چشم دیگران نمی‌آید، کشف کرده و لازمه این کار درنگ در موضوع است.
هنوز قدم‌های اول را برمی‌داریم
حمیدرضا شاه‌آبادی، نویسنده و مدیرمسئول انتشارات مدرسه نیز در ادامه این نشست، بیان کرد: کتاب آثار برگزیده دوره دوم و همچنین آثار این دوره از جشنواره خاتم را خواندم و به‌نظرم آمد که هنوز قدم‌های اول را برمی‌داریم. شاید درباره ضرورت انعکاس شخصیت پیامبر (ص) زیاد صحبت کرده باشیم و کتاب‌های زیادی نیز نوشته باشیم، ولی واقعیت این است که هنوز نتوانسته‌ایم یک روایت داستانی از پیامبر (ص) ارائه کنیم. در هر دوره قدم‌های موفق و روبه‌جلو برداشته‌ایم و از نظر کمی و کیفی سطح جشنواره افزایش پیدا کرده است، اما مواردی وجود دارد که توجه به آن‌ها لازم است.
وی ادامه داد: نویسندگان ما درگیری‌های ذهنی خارج‌متنی زیادی دارند. این موارد بین نویسنده و متن فاصله ایجاد می‌کند در حالی‌که نویسنده باید آنچه را که علاقه دارد و فکر می‌کند درست است، روی کاغذ بیاورد و این امر با تمرین و ممارست، شدنی است. درست است که امروز در گام‌های نخست جشنواره خاتم هستیم، ولی این جشنواره می‌تواند با حرکت روبه‌جلو ما را به آینده امیدوار کند.
شاه‌آبادی گفت: در هر حوزه‌ای نویسنده قبل از هرچیز نیاز به شناخت دارد و این میسر نمی‌شود مگر با پژوهش. در زمینه جشنواره خاتم نیز پژوهش درباره تاریخ صدر اسلام ضروری است. پژوهش تسلط به موضوع را به نویسنده می‌دهد و نویسنده با این تسلط به همه چیز نگاه داستانی دارد. از دیگر لازمه‌های قلم زدن در این حوزه داشتن دید تیزبین و ریزنگر در ویژگی‌های داستانی، مشابه‌سازی و فضاسازی و توجه به نیازهای امروز براساس اندیشه‌های پیامبر است.
مدیر انتشارات مدرسه افزود: به اعتقاد من به‌جای انجام یک طرح کلی درباره موضوع پیامبر (ص) باید کادر را محدود کرد و اجزاء را درست در کنار هم قرار داد. یعنی هرچیزی در نقطه طلایی خود قرار گیرد. احساس می‌کنم جای این کادر در آثار این حوزه خالی است.
جای خالی وجود مبارک پیامبر (ص) در داستان‌ها
مجید قیصری دیگر سخنران این نشست تخصصی، اظهار کرد: در ادبیات غرب وقتی دقت می‌کنیم می‌بینیم که آن‌ها با انجیل و عیسی‌بن مریم (ع) زندگی می‌کنند و این موارد یک چیز تزئینی نیستند. ولی سوالی که همیشه در ذهن من مطرح بوده این است که چرا پیشینه ادبیات داستانی ما از این منظر خالی است، در حالی‌که بیشتر نویسندگان ما مسلمان هستند. چیزی که دنبال آن می‌گشتم، جای خالی وجود مبارک پیامبر (ص) در داستان‌ها بود.
این داستان‌نویس افزود: یکی از آفت‌های ما همیشه این بوده که به شخصیت‌های محوری به دید مناسبتی، نگاه می‌کنیم. جشنواره خاتم با هدف پررنگ‌کردن این شخصیت‌های مقدس، بدور از جریانات سیاسی ایجاد شده است. شیب جشنواره ملایم بوده ولی به سمت داستان‌نوشتن حرکت می‌کنیم. از روز نخست خیلی از دوستان مومن، نگران نشان‌دادن پیامبر (ص) در داستان بودند، در حالی‌که داستان کوتاه کشف یک موقعیت است و این امکان را می‌دهد که از ابعاد مختلف به موضوع یا شخصیتی نزدیک شویم. داستان کوتاه ظرفیت نامحدودی دارد و به جغرافیایی خاصی نیز محدود نمی‌شود. مهم این است که ذهن نویسنده درگیر یک موضوع خاص شود.
وی گفت: بسیاری از نویسندگان اذعان می‌کنند که تا پیش از نوشتن درباره پیامبر اعظم (ص) گمان می‌کردم، درباره این شخصیت مقدس خیلی می‌دانند، ولی پس از دست به قلم بردن متوجه شدم که چیز زیادی درباره ایشان نمی‌دانیم. این جشنواره حتی اگر تعدادی از نویسندگان را به تحقیق واداشته باشد، یک گام مهم است.
قیصری ادامه داد: خیلی از ماها روی خود یک دکمه سانسور درونی نصب کرده‌ایم و از یک محدوده‌ای به شخصیت‌های مقدس نزدیک‌تر نمی‌شویم. من معتقدم که نوشتن درباره یک شخصیت قدسی و شخصی مثل پیامبر(ص) را در این دایره نبینیم.
دبیر جشنواره خاتم بیان کرد: در هر حالتی پیامبر اکرم (ص)، بزرگترین شخصیت تاثیرگذار در طول تاریخ است و این گفته براساس تحقیق اثبات شده نه براساس تعصب. به این دلیل که پیامبر ایده‌ای را آورده و خودش برای محقق‌تر کردن آن ایده تشکیل حکومت می‌دهد. جا دارد درباره نبی اکرم جدی‌تر فکر و کار شود.
قیصری افزود: در داستان‌نویسی قرار نیست هرچیزی که در ذهن نویسنده تثبیت شده به مخاطب منتقل شود. داستان امروز داستان کشف برای نویسنده و خواننده است. باید کشف شود که چرا خداوند بین این همه آدم این شخص را برگزیده و ممتاز کرده است. کشف حلاوتی دارد که خواننده و نویسنده را سرذوق می‌آورد و محدودیتی هم ندارد. عنصر کشف چیزی است که امروز خلأ آن به شدت احساس می‌شود. پیامبر (ص)، یک موقعیت و شخصیت داستانی است. اگر با این نگاه به سمت پیامبر (ص) برویم از لحظه لحظه سلوک و زندگی ایشان می‌توانیم داستان‌های بکر بنویسم.
سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران 12 تا 22 اردیبهشت‌ماه در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) برپاست.
نظر شما