فریبرز مجیدی، رئیس هیات مدیره اتحادیه ویراستاران در ابتدای نشست گفت: ویرایش در موقعیت کنونی کشور ما لازم و ضروری است. در جامعه‌ای که افرادی که دست به قلم می‌برند، در جایی آموزش نمی‌بینند یا سطح دانشگاهی ما به‌گونه‌ای است که نویسندگان را درست تربیت نمی‌کند و هیچ جایی برای آموزش این مهارت‌ها در نظر نمی‌گیرد، ویراستارهایی نیاز است تا کارهای ناقص و معیوب آن‌ها را اصلاح کند.
او ادامه داد: خود ویرایش پدیده‌ای است که ناشی از عقب‌ماندگی فرهنگی ماست و تا زمانی که اوضاع فرهنگی ما تغییر نکند ناچاریم از عده‌ای ویراستار به‌عنوان دایه استفاده کنیم که از فرزند دیگران نگهداری کند. البته گاهی ناشر مقصر است که کتابی با سطح پایین و بدون ارزیابی منتشر می‌کند. خود من در این 50 سالی که در این حوزه فعالیت می‌کنم بارها شاهد بودم که کتاب چاپ شده‌ای را از دور خارج کرده‌اند، ویرایش شده و از نو وارد فرآیند نشر شده است.
این ویراستار در اهمیت کار ویراستاران گفت: گاه ترجمه‌‌هایی که از متن‌های علمی صورت گرفته، ناتمام مانده و قابل استفاده نیست، با کمک ویراستاران قابل استفاده و خوانده شده است. همچنین در حوزه نشر شاهد کتاب‌هایی هستیم که از منابع گوناگون برداشت و سرهم بندی شده و به اسم تالیف به چاپ می‌رسند تا زمانی که در نشرمان جامعه‌ای اینطور نابسامان وجود دارد، کاملا ویراستاری نیاز است و ناچاریم که این را بپذیریم.
مجیدی در پایان به وظیفه ویراستاران هم اشاره کرد و افزود: خود ویراستاران هم باید هم از نظر فنی و هم از نظر محتوایی سواد و اشراف کامل داشته باشند که نقصان‌های نگارش دیگران را جبران کنند و در جاهایی هم که کلمات غیرفارسی مصطلح شده ویراستار باید کاری کند که زبان فارسی لطمه نبیند.
ویراستار بازدارنده کیست؟
هومن عباس‌پور، نائب رئیس هیات اتحادیه ویراستاران و سرویراستار نشر چشمه گفت: یک عمر از نویسنده و ناشر ایراد گرفتیم، در اینجا می‌خواهم از خود ویراستاران ایراد بگیرم و از ویراستار بازدارنده صحبت کنم. ویراستار بازدارنده کسی است که کارش را انجام می‌دهد، چیزهایی را جا می‌گذارد و کار را تمام نمی‌کند. عمدتا به‌خاطر مشکلات مادی کارهای زیادی و بیش از توان خود برای ویرایش می‌پذیرد که البته همه آن را وضع بد مالی توجیه نمی‌کند و مقداری از آن هم به این دلیل است که از این طریق برای خود اعتبار کسب می‌کنند.
او ادامه داد: ویراستار بازدارنده هر متنی در هر موضوعی را می‌پذیرد در صورتی که ویراستار نمی‌تواند هر متنی را ویراستاری کند. عموما سلیقه‌ای عمل می‌کند و همین باعث می‌شود اشکالاتی به متن اصلی وارد شود.
نائب‌رئیس هیات مدیره اتحادیه ویراستاران در ادامه به نشان‌ها و کدهای شناسایی یک ویراستار بازدارنده اشاره کرد و افزود: ویراستار بازدارند اغلب اوقات در دسترس نیست. هرکاری را به سرعت قبول می‌کند، کم سئوال می‌کند و کار یا کتابی را که به او سپرده می‌شود را به صورت یکجا تحویل می‌دهد. در صورتی که در حالت معمول کتاب را فصل به فصل ویرایش می‌کند. این ویراستار همچنین متوجه ابهام‌های متن نمی‌شود، در متن ویراسته او خطاهای محرزی دیده می‌شود، شک‌های بیهوده می‌کند که البته ویراستار باید شک سازنده داشته باشد نه شک به بدیهیات.
عباس‌پور در ادامه راه‌های مدیریت کردن ویراستار بازدارنده را نیز عنوان کرد و گفت: ناشر و سرویراستار باید همیشه پیگیر ویراستار باشند با او قرارداد ببندند و برای دیرکرد او جریمه تعیین کنیم و به خاطر خطاهای محرز او از دستمزدش کم کنند. همچنین اگر کار ویراستاری مشکل داشته باشد، به هیچ‌وجه خودشان کار او را انجام ندهند و به خود ویراستار برگردانند و برای اصلاح آن ضرب‌العجل تعیین کنند.
بزرگترین اشتباه نویسنده این است که فکر کند اثرش به ویرایش نیاز ندارد
ایرج ضرغام، مدیر موسسه فرهنگی و علمی و انتشارات فاطمی از دیگر سخنرانان نشست در صحبت‌های خود گفت: من به‌عنوان ناشر و نه به‌عنوان ویراستار از زاویه‌ای دیگر به نشر و ویراستاری می‌پردازم. من مجبورم از زاویه عملیاتی و اینکه جایگاه ویراستار در نشر کجاست صحبت کنم. تردیدی نیست که نویسنده برای خلق یک اثر اعم از اینکه ادبی، هنری یا علمی باشد باید مدت زیادی وقت صرف کند. اما نویسنده ممکن است این تصور را داشته باشد که وقتی نسخه اول کارش به پایان می‌رسد فکر کند که این نسخه کامل و آماده نشر است. ولی اینطور نیست. طبیعی است که این متن اشکالاتی داشته باشد و خود نویسنده متوجه این نقصان نباشد. این اتفاق ممکن است برای هر نویسنده یا مترجم، هرچقدر هم صاحب تجربه باشد پیش بیاید و اینگونه خطاها اجتناب‌ناپذیر است. اینجاست که اهمیت و ضرورت ویرایش مطرح می‌شود.
ضرغام در ادامه با بیان اینکه ویرایش و ویراستاری یکی از مهمترین بخش‌های یک موسسه انتشاراتی است و شامل انواع ویراستاران از جمله ویراستار محتوایی، ویراستار صوری و نمونه‌خوانی است به تعریف انواع ویراستاری پرداخت و گفت: نقش ویرایش و کار ویراستاری در تولید یک اثر بسیار پررنگ و پراهمیت است. وقتی کتابی بی‌غلط، منسجم و روان منتشر می‌شود، از یک طرف سبب اعتبار نویسنده و ناشر می‌شود و از طرف دیگر خواننده چنین کتابی از خواندن آن لذت می‌برد که این تاثیر فراوانی در فروش نسخه‌های بیشتری از کتاب دارد. در نتیجه ویراستار هم به نویسنده و هم به ناشر و هم به خواننده کتاب کمک می‌کند.
پولی که ناشر بابت ویرایش پرداخت می‌کند نوعی سرمایه‌گذاری است
وی در ادامه گفت: بزرگترین اشتباه نویسنده این است که فکر کند اثرش به ویرایش نیاز ندارد و بزرگترین اشتباه ناشر این است که برای ویرایش اثر به اندازه کافی سرمایه‌گذاری نکنند. دلیل آن هم این است که پولی که ناشر بابت ویرایش پرداخت می‌کند به نوعی هم سرمایه‌گذاری مادی و هم معنوی است.
انجمن ویراستاری کار صنفی انجام دهد
جعفر همایی، مدیر مسئول انتشارات نی به‌عنوان آخرین سخنران این نشست گفت: پروسه ویراستاری مقدار زیادی به سازماندهی نشر برمی‌گردد اگر در تمامی مراحل نشر درست و بجا صورت گرفته باشد، برنامه ویرایش کتاب هم مشخص خواهد بود. ما الان در مرحله‌ای هستیم که به تولید انبوه صنعتی نرسیده‌ایم و در فرهنگ دچار تولید انبوه شده‌ایم. جامعه نشر ما به دلایل مختلف مثل سوبسید و ... دچار تولید انبوه ناشر است. پشت سر تولید انبوه ناشر، تولید انبوه نویسنده، شاعر، مترجم، ویراستار و سایر شغل‌های مربوط به نشر است.
وی با بیان اینکه باید به سمت حرفه‌ای‌گری در نشر برویم گفت: در حال حاضر زیرساخت‌های فراوانی برای بی‌فرهنگی داریم و باید یک نظام آموزش روبه‌رو هستیم که مبتنی بر نمره است و این نظام باعث می‌شود که اینها از نظر علمی به آموزش ضربه می‌زند و یک امر مخرب است. در سطح بالاتر و در سطوح عالی هم این مشکل وجود دارد که مثلا اساتید برای ارتقای درجه علمی خود مجبور به چاپ کتاب هستند، که عموما کتاب‌هایی بی‌کیفیت تولید می‌شود.
همایی ضمن اشاره به صحبت‌های عباس‌پور که به الزام قانون‌هایی برای ویراستاران اشاره داشت گفت: ما هم برای نویسنده، مترجم و ویراستار قانون‌هایی در نظر می‌گیریم و از آن‌ها تعهد می‌گیریم ولی هیچگاه به آن‌ها عمل نمی‌کنیم که اگر این کار را انجام بدهیم به یک ناشر ظالم و زالوصفت تبدیل می‌شویم و در این مواقع از طرف نویسنده، مترجم یا ویراستار وبه مدد این شبکه‌های اجتماعی تصویر و وجهه بدی از ناشر ارائه می‌شود.
مدیرمسئول انتشارات نی در پایان بیان کرد: ما در عالم نشر چندین تشکل صنفی داریم که هرکاری می‌کند جز کار صنفی، بنابراین ضمن آرزوی توفیق برای انجمن ویراستاری از این انجمن توقع دارم و توصیه می‌کنم که کار صنفی، به معنی دفاع از حقوق ویراستاران، تدوین اصول ویراستاری، آموزش ویراستاری و خیلی کارهای دیگر که در حوزه و صنف ویراستاری می‌گنجد انجام دهد و هیچگاه وارد کار بیزینس از ویراستاری نشوند.
نظر شما