خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)-اميرحسين شمخاني: دکتر حسين معصومي همداني فرزند آيت‌ا... آخوند ملاعلي معصومي از بزرگمردان علم و فلسفه حکمت ايران زمين است. اين دانشمند که از نوابغ عصر ماست با تسلط به علوم مختلف نقطه اتصال شبکه دانسته‌هاي علوم قديم و جديد است ايشان با نگاهي دقيق و نکته‌بين، که در مقالات ايشان هم مشهود است جوانب مختلف را مدنظر دارد، دکتر معصومي همداني از نوادر روزگار ماست مثل ايشان در فضاي کنوني ايران به تعداد انگشتان يک دست هم نمي‌رسند. او يکي از شخصيت‌هاي برجسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي است که وجودش غنيمتي است که بايد از آن استفاده کرد، اين بزرگ مرد تمام عمر گوهربار خود را صرف علم و وقف علم کرده و شهر همدان بايد به وجود ايشان افتخار کند، تسلط به فرهنگ عمومي کار هر کسي نيست و اشراف به اين همه و دقت در آن نيز کار کمتر کسي مي‌باشد، اين بزرگ مرد علم و ادب در فهم و بيان و نوشتن مطالب بسيار توانمند است و ويژگي‌هاي منحصر به فرد ايشان باعث شد که فيلم مستندي از زندگي و تلاش‌هاي ايشان تهيه و با بزرگان علم و معرفت ايران زمين درباره او گفت‌وگو انجام دهيم. در اين مهم دکتر مهدي محقق، دکتر پرويز اذکايي، استاد علي‌رضا ذکاوتي و دکتر محمدعلي موحد از جنبه‌هاي مختلف ايشان نکته گفتند که در پي مي‌آيد.
 
دکترحسین معصومی همدانی دانشمندی ذوفنون و بسیاردان
علیرضا ذکاوتی قراگزلو - هیئت مؤلفین دایرةالمعارف تشیع، نويسنده:

هرکسی از رنگ و گفتاری بدین ره کی رسد
درد باید مرد سوز و مرد باید گام زن
ماه ها باید که تا یک پنبه دانه ز آب و خاک
شاهدی را حلّه گردد یا شهیدی را کفن
سال ها باید که تا یک سنگ اصلی ز آفتاب
لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن
عمرها باید که تا یک کودکی از روی طبع
عالمی گردد نکو یا شاعری شیرین سخن
قرن ها باید که تا از پشت آدم نطفه ای
بوالوفای کرد گردد یا اویس اند قرن

باید دیری و دوری بگذرد تا از مجموع شرایط اجتماعی و فرهنگی و خانوادگی، انسانی هم تراز یا حتی نزدیک به افق شخصیت جذاب و منحصر به فرد دکتر حسین معصومی همدانی پدید آید. دانشمندی که هم بر فرهنگ گذشته اسلام و ایران اشراف دارد و هم دنیای معاصر را می شناسد و هم در شرق و غرب زیسته و زندگی را در شرایط مختلفش آزموده است.
کمتر داریم کسی که هم فقه و اصول و تفسیر و حدیث بفهمد و هم دقایق ریاضی و لطایف حکمی و نازک کاری‌های هنری و ادبی را دریابد و استاد یگانه تاریخ علم و فلسفه علم به شمار آید و در عین ژرفای فکر و گستردگی معلومات و بلندی افق دیدگاه، شیرین گفتار و لطیف پرداز و همچون پدر بزرگوارش صاحب محضری فیض بخش و دارای مکارم و فضایل و محاسن بیشمار باشد.

اما چنین عالم جامع و مترجم و نویسنده توانایی بیش از آنکه با رشحات قلمش فایده برساند، افاداتش شفاهی و به صورت تدریس و سخنرانی و نقد بوده است و در واقع بدون آنکه خیلی ها متوجه باشند، پشت هر کلمه و سطر و پاراگرافی از مقالات دایره المعارفی و کتاب های علمی ایستاده است. از مهمترین مراکز ویرایشی و انتشاراتی پیش از انقلاب گرفته تا مرکز نشر دانشگاهی پس از انقلاب و دانشگاه های بزرگ ایران و از همه مهمتر فرهنگستان، وجودی بی نظیر و جانشین ناپذیر بوده است.

مزید توفیقات و طول عمر و دوام افاضات و سلامت تن و جانش را از حوادث و آفات، آرزومند و تاییدات بیش از پیش او را از خدا خواستارم.

 همداني فاضل ايراني است
دکتر مهدي محقق- استاد دانشگاه و عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي:

آقاي دکتر معصومي از خاندان علم هستند. مرحوم پدرشان آخوند ملاعلي همداني از علماي کم‌نظير معاصر بودند و در فقه و اصول طلاب زيادي از محضرشان استفاده مي‌کردند؛ دکتر معصومي در چنين خانواده‌اي پرورش يافته است.
آشنايي من با ايشان از زمان اول انقلاب وقتي دانشگاه تعطيل شد، است. چند نفر از جمله دکتر معصومي، آقاي خرمشاهي، کامران فاني آمدند پيش من گفتند دانشگاه‌ها تعطيل است. از من خواستند که به آنها درسي بگويم. يادم هست وقتي يک دوره شرح منظومه حاج ملاهادي سبزواري را درس دادم آقاي معصومي آنجا بودند و اين توفيق براي من بود که از نظرهاي ايشان هم در ضمن تدريس استفاده مي‌کردم. بعد از آن دوستي ما هميشه ادامه داشته است.

در فرهنگستان هم افتخار همکاري با ايشان را دارم، حتي زمان که مي‌خواست دکتري خود را بگيرد بعضي از استادان خارجي از من خواستند درباره ايشان مطالبي بنويسم که برايشان توصيه‌نامه‌اي خيلي مفصل نوشتم.
ايشان از نوادر افراد فاضل اين مملکت هستند.

معصومي برجسته‌ترين دانشور ايران‌زمين
پرويز اذکايي- استاد دانشگاه، ايرانشناس

من با آقاي دکتر معصومي از زمان حضرت آيت‌ا... آخوند ملاعلي معصومي والد ماجد ايشان آشنايي پيدا کردم، ايشان ده سال از من کوچکتر هستند، موقعي که در خدمت پدر بزرگوارشان کسب فيض و معرفت مي‌کرديم با ايشان آشنا شدم. من آن زمان مجله پيک اسلام را زير نظر آيت‌ا... معصومي چاپ مي‌کردم، ايشان در آن زمان يک دانشجوي برجسته رياضي بود. من در مرکز مردم‌شناسي فرهنگ و هنر وقت کار مي‌کردم آقاي دکتر معصومي در موسسه تازه تأسيس فرانکلين بود و در دانشگاه صنعتي شريف با رتبه بالايي تحصيل مي‌کردند که همانجا هم مراتب تحصيلات رياضي و فيزيک را ادامه داد.

موسس فرانکلين اديستوريال ويراستاري ايجاد کرده بود که يکي از ويراستاران برجسته آنجا آقاي دکتر حسين معصومي بود. ايشان گاهي مي‌آمدند مرکز مردم شناسي و همديگر را مي‌ديديم. جوانب معرفتي دکتر معصومي فراوان است، ايشان هم به علوم اثباتي، علوم تجربي و هم به علوم انساني اشرافيت دارد و در علوم اثباتي واقعا سرآمد هستند.

از آثار ايشان کتابي هست که در آمريکا چاپ شد که شرح حال علمي جهان است. اين کتاب به نوعي دانشنامه علماي جهان است که دانشمندان اسلامي آن را ترجمه کرده‌اند، کتاب به زبان انگليسي است.
البته ترجمه‌هاي ديگر در خصوص تاريخ علم دارد، به طور عمده تخصص دکتر معصومي تاريخ علم است ولي خب در ساير رشته‌ها مانند ادبيات کهن و معاصر هم صاحب‌نظر و صاحب اثر است.
ايشان فصايل و سجاياي اخلاقي حسنه دارد و نياز به تعريف نيست.
ترديدي نيست که ايشان يکي از برجسته‌ترين دانشوران ايران زمين است.

معصومي همداني هميشه مرا شگفت‌زده مي‌کند
محمدعلي موحد- استاد دانشگاه و عضو پيوسته فرهنگستان علوم

دکتر حسين معصومي يک جنبه تخصصي دارند و يک جنبه عمومي، جنبه تخصصي ايشان متخصص تاريخ علم هستند که يکي از مشکل‌ترين مباحث فرهنگي ماست. کسي که راجع‌به تاريخ علم مخصوصاً در عالم اسلام و ايران حرف مي‌زند بايد تاريخ هم بداند، مباحث علمي را واقف باشد، حوصله هم داشته باشد که آن متون بسيار پيچيده را ببيند و دقت بکند که اين کار هر کسي نيست، خب اين جنبه تخصصي ايشان مورد توجه همه هست و همه مي‌شناسند. اما ايشان از جنبه عمومي فوق‌العاده است ايشان فارغ‌ از تخصصي که در علم دارند راجع به ادبيات کهن، معاصر و ادبيات مدرن هم مهارت دارد. تازه‌ترين رمان‌ها را مي‌خواند، تازه‌ترين شعرها را همراه با مطالعاتي که در ادب کهن ايران دارند و مقاله‌هايي در اين موارد مي‌نويسد.
حقيقتش اين است که معصومي همداني از آنهايي است که از اولين روزي که شناختمش مرا شگفت‌زده مي‌کند او يک شخص استثنايي است که هر کسي در مقابلش شگفت‌زده مي‌شود و اظهار حيرت مي‌کند.