خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مائده مرتضوی: نام برخی مترجمان همراه رمان‌هایی که ترجمه کرده‌اند همواره باقی می‌ماند. برخی کتاب‌ها هستند که هر کتابخوان حرفه‌ای حتا اگر ده‌ها ترجمه دیگر هم از آن کتاب موجود باشد، دوست دارد باز با ترجمه یک مترجم خاص آن را بازخوانی کند. «گتسبی بزرگ» یکی از همین رمان‌هاست. این رمان برای اولین بار در دهه چهل با ترجمه کریم امامی به جامعه کتابخوان ایرانی معرفی شد. اما کریم امامی تنها یک مترجم نبود. در تمام فعالیت‌های مربوط به کتاب و کتاب‌خوانی دست داشت و نامش همواره به عنوان فردی فراتر از یک مترجم یا ویراستار یا نویسنده در یاد اهل قلم خواهد ماند. 18 تیرماه سالروز درگذشت این مرد فرهیخته است. به همین مناسبت با گلی امامی،‌ همسر کریم امامی که خود از مترجمان برجسته و ارزشمند است، گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.


رمان «گتسبی بزرگ» برای اولین بار تحت عنوان « طلا و خاکستر» منتشر شد. دلیل این تغییر نام چه بود و کریم امامی به چه دلیل این نام را برای اثر معروف فیتز جرالد برگزید؟
دلیل عوض شدن نام این کتاب چندان برای من روشن نیست چون بسیار پیشتر از زمانی که من با آقای امامی ازدواج کنم، این اتفاق افتاده بود. این کتاب در دی ماه 1344 باهمکاری شرکت سیروید برای اولین بار تحت عنوان « طلا و خاکستر»  منتشر شد. آقای امامی در این کتاب توضیح داده‌اند که؛ «نام اصلی این کتاب «گتسبی بزرگ» است. «طلا و خاکستر» نامی است که به خاطر پرهیز از مشکلات تلفظ برای فارسی‌زبانان با توجه به مفهوم داستان و بنا به تقاضای ناشر بر آن نهاده شده است.»

روند کار ترجمه برای کریم امامی چگونه بود و چه مسیری را دنبال می‌کرد و همچنین اولویت‌ها و حساسیت‌های او در ترجمه آثار چه چیزهایی بودند؟
آقای امامی علی‌رغم تسلط بی نهایتی که بر فارسی و انگلیسی داشت،‌ می‌توانست ده‌ها و ده‌ها کتاب ترجمه کند اما چون انسان کمال‌گرایی بود و بیشتر به کارها و فعالیت‌های رسمی خود می‌پرداخت،‌فرصت کمی برای ترجمه بی‌نقصی که مد نظرش بود، داشت و لاجرم کتاب‌های کمی ترجمه کرده است که شرح مفصل آن‌ها در ویکی‌پدیا و سایت‌های مشابه آمده است.

کریم امامی  و همچنین خود شما در کتابفروشی زمینه دوش به دوش هم فعالیت داشتید. فعالیت‌های کریم امامی در رابطه با کتاب محدود به چه مسائلی بود؟
من و آقای امامی – البته ایشان با سابقه بیشتر- حدود 50 سال در عرصه کار کتاب فعال بودیم و من هنوز هم هستم. فعالیت کریم امامی در هر زمینه‌ای از نشر،  ویرایش، ترجمه،‌چاپ و فروش کتاب و امانت دادنش را شامل می‌شد و هر فعالیتی مربوط به کتاب که می‌شود انجام داد را ایشان در زندگی‌اش انجام داده است.

در میان ترجمه‌هایی که انجام داده‌اند به کدام اثر علاقه خاصی داشتند و جزعلایق اصلی‌شان به شمار می‌رفت؟
من نظر خودم را در این باره می‌گویم. به نظر من یکی از بهترین‌ کارهای امامی، ترجمه چهار جلدی «داستان‌های شرلوک هولمز» بود و همچنین ترجمه کتابی به نام « ایرانیان در میان انگلیسی‌ها».

وضعیت تجدیدچاپ آثار کریم امامی به چه صورت است؟
کتاب « ایرانیان در میان انگلیسی‌ها» مرتب تجدیدچاپ نمی‌‌شود و «داستان‌های شرلوک هولمز» مدت مدیدی است که از سال انتشار آن در 1372 تجدیدچاپ نشده و ناشر هم به حالت تعطیل درآمده است. قرار است این مجموعه چهارجلدی در نشر هرمس تجدیدچاپ شود. کتاب «از پست و بلند ترجمه» کمابیش در انتشارات نیلوفر تجدیدچاپ می‌شود. در میان کتاب‌هایی به قلم و با ترجمه کریم امامی منتشر شده است،‌ رمان « گتسبی بزرگ» به نسبت باقی آثاری که از ایشان به جای مانده است، تجدیدچاپ منظم‌تری دارد و همچنان تجدید چاپ می‌شود.

 کریم امامی مدتی در انتشارات فرانکلین فعالیت داشت. در طی آن مدت چه اتفاقاتی در روند ترجمه آثار رخ داد و ثمره این فعالیت‌ها چه بود؟
 کریم امامی حدود سال 1349 بود که وارد انتشارات فرانکلین شدند و تا سال  1354 آنجا فعالیت داشتند. با رفتن امامی به انتشارات فرانکلین  تحول عمده‌ای در کیفیت محتوایی کارهایی که منتشر می‌شد،‌ اتفاق افتاد. در زمانی که ایشان مدیر انتشارات فرانکلین بود ،‌ کتاب‌های ماندگاری تالیف و چاپ می‌شد. کتاب‌هایی مانند « از صبا تا نیما» و « شاهنامه بایسنقری» در زمان مدیریت ایشان منتشر شد. البته انتشارات انقلاب اسلامی در حال حاضر تمام ‌کتاب‌هایی که در دورانی که کریم امامی در فرانکلین فعالیت داشتند را در دستور کار بازنشر و تجدیدچاپ قرار داده است.

به عنوان فردی فرهنگی که خودش نیز مترجم برجسته‌ای است چه خصوصیت و ویژگی متمایزکننده‌ای در کریم امامی به عنوان مترجم می‌توانید ذکر کنید که هر مترجم کاربلدی باید واجد آن باشد؟
دانش زبان مبدا و دانش زبان مقصد و همچنین آشنایی به فرهنگ زبان مبدا. در حال حاضر مشغول غلط‌‌‌گیری حروفچینی داستان‌های شرلوک هولمز هستم و گاهی از این همه تسلط و هنر در درآوردن سبک کار نویسنده به زبان دیگر در حیرتم. به نظرم  بزرگ‌ترین هنر یک مترجم این است که در عین سلاست و روانی زبان،  سبک کار نویسنده را هم در ترجمه خود بیاورد.

خود آقای امامی به چه مترجمانی علاقه داشت و کارهای آنان را دنبال می کرد؟
کریم امامی به همه مترجمان بزرگ صاحب‌نام این مملکت ارادت داشت و با همه کار می‌کرد. یکی از خصوصیات اخلاقی که در آقای امامی وجود داشت و همیشه مرا تحت تاثیر قرار می‌داد، فروتنی بیش از حد ایشان بود. امامی هرگز خودش را برتر از دیگر مترجمان و نویسندگان نمی‌دانست. امامی برای نجف دریابندری، حمید عنایت، عزت‌الله فولادوند،‌ کریم کشاورز و ... همه کسانی که با آن‌ها کار می‌کرد، ارزش و احترام فوق العاده‌ای قائل بود.