اینجا طهران است، «دارالخلافه».
آجر بهمنی‌های رنگ و لعاب‌دار، شمعدونی‌های جوان، میز و صندلی‌های نو، پنکه و برق‌کشی و چراغانی دور تا دور حیاط به یاری آمده‌اند تا حکایت این خانه قدیمی محله شیخ‌هادی زنده بماند.
اما نفس و قدم مهمان، جان و شور دیگری دارد.
دعوت گرفته‌اند از ناصر تکمیل همایون، استاد تاریخ، عبدالله انوار؛ نسخه‌شناس، نیکنام حسینیپور؛ مدیرعامل موسسه خانه کتاب و الهام فخاری؛ عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران تا از طهران قدیم و تهران جدید بگویند و بشنوند.
بهزاد یعقوبی، میزبان جوان به رسم ادب، سخن را شروع می‌کند که:
ـ دارالخلافه یکی از رقبات موقوفات مرحوم مهین‌‌المُلک، داماد مظفرالدین شاه است. وقف‌نامه آن دهه 40 به همت علی امینی و به نیت ساخت درمانگاه خیریه تنظیم شده بود.
یعقوبی ناشر است و پیش از شروع به بازسازی و مرمت این بنا، سه کتاب «امام‌زادگان دارالخلافه»، «واقفان دارالخلافه» و «مساجد دارالخلافه» را منتشر کرده است. چاپ این کتاب‌ها، ایده پاتوق «دارالخلافه» را در ذهنش روشن می‌کند. اسفند‌ماه سال 96 مرمت خانه داماد مظفرالدین شاه، کلید می‌خورد و جمعه 8 تیر‌ماه 1397 درِ «کافه کتابخانه دارالخلافه» به روی دوستداران فرهنگ، باز شد و دوباره برسر زبان‌ها افتاد.
استاد به عصای چوب‌‌اش تکیه زده چشمان درشتش در غروب دارالخلافه و نور کم حیاط پیداست. پیرمرد نسخه‌شناس از 60 سال پیش تهران شروع می‌کند.
ـ 60 سال پیش، خوشحال بودم که می‌دیدم، تهران در حال تغییر است.
از زمانی میگوید که با مرحوم دکتر معین، همکاری می‌کرد. جوان بود و به گفته دکتر معین در تهران برای جمع‌آوری واژه‌های قدیمی 30 کیلومتر خیابان‌های تهران را گز می‌کرد.
ـ متاسفانه در آن روز‌ها این حرف‌ها خریدار نداشت.
از وضعیت طهران قدیم میگوید:
ـ از دروازه دولت یا دروازه شمیران که بیرون می‌رفتیم غالبا دهات بود.
نقشه طهران قدیم را طوری روایت می‌کند که باور نمی‌کنی که این مرد، به عصا وابسته باشد.
به وضعیت بی‌آبی تهران طعنه می‌زند که قدیم، این شهر در شرایطی قرار داشت که شیوع هر مرضی دور از انتظار نبود. اما به واسطه قنات‌ها، بی‌آبی، نه.
تکمیل همایون، که کنار دست استاد انوار نشسته تلاش بهزاد یعقوبی را با این بیت «این طفل یه شبه ره صد ساله می‌رود» توصیف می‌کند.
ـ حالا فهمیدید که چرا از ایران نمی‌‌روم؟ چرا می‌مانم؟ چراکه در ایران افرادی مانند یعقوبی را پیدا می‌کنم.
سخنران بعدی این دورهمی خیابان شیخ هادی مدیر عامل موسسه خانه کتاب است.
نیکنام حسینیپور؛ حرف را با مهجوریت اهل قلم شروع می‌کند و از کم‌رنگ‌شدن وقف فرهنگی گلایه‌مند است وقف فرهنگی را راهی می‌داند، برای حمایت نویسندگان. مدیرعامل موسسه خانه کتاب، توجه و همت یعقوبی جوان را می‌ستاید که در وضعیت فعلی کتاب و نشر، با عشق و بدون نگاهی به خرید و فروش کتاب، «دارالخلافه» را با ساخت کافه کتابخانه احیا کرده است.
ـ آمادگی داریم تا در این محل جشن امضا، رونمایی و نقد را برگزار کنیم. خانه‌های تاریخی بخشی از هویت فرهنگی ما هستند و می‌توان خانه را به‌عنوان گذر فرهنگ تهران تعریف کرد.
الهام فخاری، عضو شورای اسلامی شهر تهران، احیا، بازسازی و بازآفرینی خانه‌ها را بازآفرینی روایت خانه‌ها می‌داند.
ـ اگر بازسازیها همراه با جریان پیدا کردنِ روایت و باز‌خوانی زندگی این خانه‌ها حتی زندگی همسایگان خانه‌های قدیمی باشد، می‌توان گفت، این بازسازیها کنجکاوی و آشنایی بچه‌ها با گذشته را فراهم می‌کند.
فخاری قبل از اشاره به عملکرد شورای دوره پنجم درباره احیا و بازسازی، تلاش همکاران خود در دوره‌های پیشین این شورا را قابل توجه می‌داند.
ـ تلاش داریم در این دوره یکسری محور‌ها را به‌عنوان پیاده راه‌های فرهنگی هنری بازسازی و باز تعریف کنیم.
فخاری حرکت‌های کُند شورا را به دلیل توجه به اهمیت اقدامات سنجیده اعلام می‌کند.
غروب تابستان «دارالخلافه» هم دیدنی است، اما هوس نشسته کنار حوض، نباید پای رفتن را متوقف کند. پشت حیاط، خبر‌هایی است. پله‌های تند و تیز و باریک را این بار از این سوی حیاط، رو به پایین می‌روی. قاب‌های قهوه‌ای رنگِ روی دیوار را نباید نادیده گرفت. هرکدام حکایتی از تاریخ محله‌های تهران دارد. پلهها که تمام شد، می‌توانی انتخاب کنی محله بازار یا چاله‌میدان. اتاق‌هایی دنج برای خاطره‌باز‌ها.
برای دیدن اتاق‌هایی که به نام سه محله دیگر نام‌گذاری‌شده‌اند، باید سختی بالا رفتن از پلهها را به جان بخری. اتاق‌های عودلاجان، سنگلج و ارگ بزرگتر‌‌اند و میز و صندلی‌های بیشتری هم دارند.
رسم میزبانی دارالخلافه از مهمانان دهه 90 متفاوت است. رسمی که از چیدمان آن پیداست. موسیقی، نوشیدنی و ملاقات با یک دوست قدیمی، تنها بهانه بودن در دارالخلافه نیست.
اینجا کتاب هم دارد.
فقط کافی است دست دراز کنی و از روی طاقچه کتاب دلخواهت را برداری. مشتری اصلی کتاب‌های دارالخلافه مرجع‌خوان‌ها هستند.
اولین تابستان دارالخلافه با تقویمی که یعقوبی خبرش را می‌دهد داغ‌تر هم می‌شود. قرار است شروع این تقویم 14 مرداد روز مشروطه باشد. چراغ شب شعر کافه کتابخانه دارالخلافه هم به زودی روشن می‌شود.
پس
دعوتید به دارالخلافه به صرف چای و کتاب.
نظرات