خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) کتاب صوتی یا گویا استفاده از فناوری برای انتقال و به اشتراک‌گذاری محتوا به شیوه‌های نوین است. این نوع از کتاب بعد از توجه تولید‌کنندگان به موسیقی و انتخاب گوینده حرفه‌ای و صاحب‌نام، جایگاه قابل توجهی بین مخاطبان پیدا کرده است. بازار کتاب صوتی در ایران به زعم بسیاری از کارشناسان فعال در حوزه نشر کتاب و براساس توجه مردم به ابزار و فناوری‌های نوین موبایلی روبه‌رشد است. بنابراین تولید‌کنندگان به قیمت به‌عنوان یکی از مولفه‌های تاثیرگذار البته در کنار تولید کیفی توجه دارند. درباره معیار‌های تعیین قیمت با حمیدرضا شربتیان؛ مدیرعامل شرکت «نوار» به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم.  
 
قیمت‌گذاری کتاب صوتی در ایران چگونه تعیین می‌شود؟ مجموعه نوار به‌عنوان یکی از پیشگامان تولید این نوع کتاب چکونه عمل می‌کند؟
با توجه به افزایش فعالیت ناشران کتاب صوتی طی چند سال گذشته میانگین قیمت 12 هزار تومان برای نسخه‌های دیجیتال به‌ قیمتی تثبیت‌شده درآمده است. در مجموعه «نوار» برای تعیین قیمت نسخه‌های دیجیتال چند معیار تعریف شده است. نخست اینکه نسخه دیجیتالی کتاب صوتی،‌ از نسخه چاپی گران‌تر نباشد؛ به‌عبارت دیگر قیمت نسخه چاپی به‌عنوان حداکثر بهاء در نظر گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال نسخه کاغذی کتاب «بلندی‌های بادگیر» در بازار 20 هزار تومان است. شرکت نوار تلاش می‌کند نسخه دیجیتالی این کتاب صوتی را زیر 20 هزار تومان عرضه کند و به آن‌ نیز پایبند است. البته نباید فراموش کرد که برای تولید نسخه صوتی، هزینه بسیار بیشتری در مقایسه با نسخه چاپی هزینه شده است.
 
چرا تلاش دارید تا قیمت تمام شده محصول خود را پایین‌تر از نسخه چاپی حفظ کنید؟

دلیل اصلی تلاش و تاکید بر تعیین قیمت نسخه صوتی، پایین‌تر از نسخه چاپی این است که مخاطب این دو قیمت را مقایسه می‌کند. البته از فرآیند تولید بی‌خبر است؛ به‌عبارت دیگر مخاطب همان‌طور که از هزینه تولید کتاب چاپی اطلاع ندارد به همان میزان از هزینه‌های بیشتر تولید کتاب صوتی نا‌‌آگاه است. هزینه‌هایی که برای گوینده، میکس و مسترینگ و بازاریابی که به‌صورت دیجیتال صرف می‌شود. اما به‌هرحال برای افزایش تمایل مردم به کتاب‌های صوتی به‌ویژه در قالب دیجیتال، تلاش داریم این کالا زیر قیمت نسخه چاپی عرضه شود.
 
تلاشی که به نظر می‌رسد بیشتر معطوف به حفظ بازار است.
بله. ضمن اینکه تلاش می‌کنیم با تولید کتاب صوتی مردم را با کتاب آشتی دهیم. در مجموعه نوار، استاندارد‌هایی تعریف شده که به‌هیچ عنوان از آن‌ها عدول نمی‌کنیم. معتقدیم که خرید اول کاربر چندان مهم نیست، بلکه بازگشت کاربر و تکرار خرید از اهمیت بیشتری برخوردار است. بنابراین اگر کیفیت را فدای قیمت کنیم در واقع بازگشت کاربر را از دست خواهیم داد. پس تلاش می‌کنیم با حضور گویندگان شاخص و استفاده از امکانات برتر ضبط، جریان تولید با کیفیت را رعایت کنیم.
 
سهم گویندگان از فروش چطور تعیین می‌شود؟
هر ناشر صوتی به شیوه‌های متفاوتی عمل می‌کند. پیش از آغاز همکاری بین ناشر و گوینده توافق‌نامه از سوی دو طرف امضا می‌شود. معمولا سهم گوینده به ازای هر صفحه و یا هر دقیقه خروجی پرداخت می‌شود؛ مگر اینکه توافق دیگری بین گوینده و ناشر منعقد شده باشد. همچنین ناشر نسخه کاغذی نیز از فروش نسخه صوتی کتاب خود، سهم دریافت می‌کند.
 
اگرچه ناشران کتاب‌های کاغذی نیز به روال ثابتی برای تعیین قیمت کتاب نرسیده‌اند، به نظر می‌رسد تولید‌کنندگان کتاب‌های صوتی برای تعیین چشم‌‌انداز روشن‌تر به تشکیل انجمن یا تشکل صنفی نیازمند هستند. اینطور نیست؟
بله. ناشران صوتی به این انجمن و یا تشکل قانونی برای ارائه معیار‌های فعالیت و تعیین حداقل‌ها نیاز دارند. یکی از کارکرد‌های این انجمن هم می‌تواند تعریف معیار‌های قیمت‌گذاری باشد.
 
به‌جز مساله قیمت‌گذاری، چه حداقل‌‌های دیگری با وجود انجمن محقق می‌شود؟
رسیدگی و نظارت بر مسائل داخلی و روابط نیرو‌های دخیل در تولید‌ کتاب صوتی یکی از مهم‌ترین کارکرد‌‌های تشکیل انجمن و یا تشکل صنفی است. به‌عنوان مثال؛ برای حل اختلاف و دعوای حقوقی مرجع مشخصی پیش از ارجاع پرونده به دادگاه، برای مراجعه طرف‌های دعوا وجود ندارد؛ درحالی‌که ناشران چاپی از اتحادیه ناشران و کتابفروشان چاپی برخوردارند.
 
تفاوت قیمت‌گذاری بین نسخه فیزیکی و دیجیتال کتاب گویا در چیست؟
تفاوتی که باید بین این دو وجود داشته باشد به ماده اولیه نسخه فیزیکی بستگی دارد. البته گاهی این معادله نقض می‌شود، به‌عبارت دیگر گاهی بعضی از کتاب‌های صوتی که به‌صورت فیزیکی عرضه شده‌اند، بیشتر از هزینه ماده‌ اولیه به‌عنوان مثال سه هزار تومانی عرضه کتاب صوتی در قالب لوح فشرده است. گرانی نسخه فیزیکی به دلیل ماده اولیه است.

اما بعضا نسخه‌‌های فیزیکی تولید می‌شوند که شاید 10 تا 15 هزار تومان علاوه بر هزینه بسته‌بندی پرداخت شده از سوی ناشر، گران‌تر فروخته شدند. به‌عنوان مثال اگر قیمت کتاب صوتی 15 هزار تومان بوده به دلیل شکل خاص بسته‌بندی و تصور و تعریف ناشر از این کالا به لوکس 30 هزار تومان فروخته شده است. اما این موضوع استثناست. نسخه‌های فیزیکی و دیجیتال کتاب صوتی عموما حدود 3 هزار تومان، اختلاف دارند. میانگین قیمت نسخه‌های دیجیتال حدود 12 هزار تومان و نسخه‌‌‌های فیزیکی نزیک به 15 تا 20 هزار تومان است.
 
شیوه‌های فروش و تعیین قیمت کتاب صوتی در کشور‌های پیشرو چگونه است؟
دو نوع فروش در دنیا وجود دارد. نخست تک‌فروشی که این شیوه‌ در ایران جا افتاده است. قیمت کتاب‌هایی صوتی که به این شیوه در کشور‌‌‌های پیشرو فروخته می‌شوند از قیمت کتاب کاغذی گران‌تر است. درحالی‌که در ایران با قیمت پایین‌تر فروخته می‌شود. به‌عنوان مثال کتاب صوتی در این روش 30 تا 40 دلار به فروش می‌رسد. روش دیگر فروش اشتراکی است. بنابر این روش هزینه پرداختی کاربر کاهش پیدا می‌کند اما مدام و ماهیانه از حساب بانکی کاربر در ازای خدمات دریافتی پول کسر می‌شود. به‌عنوان مثال شرکت ادی‌بل که در  کشور‌های آمریکای شمالی و اروپایی مانند فرانسه فعال است و یا  story tel در کشور‌‌های اروپایی و آسیایی مانند هند، به این شیوه خدمات ارائه می‌کند. کتاب‌ها براساس این روش از قیمت نسخه چاپی کمتر است. به‌عنوان مثال کتاب صوتی 30 دلاری با روش اشتراکی ماهیانه 15 دلار خریداری می‌شود، بنابراین کاربر با پرداخت هزینه کمتر از خدمات بیشتری برخوردار می‌شود.
 
تولید چند کتاب صوتی از یک عنوان کتاب چاپی مانند کتاب‌های پرفروش بازار، از  سوی تولید‌کنندگان چه آسیب‌هایی را به بازار این نوع نشر وارد می‌کند؟
این جریان ضربه‌زننده است. اما از بازار ترجمه الگو گرفته است و به دلیل نبود قانون کپی‌ریات در ایران، ناشر اول مطمئن نیست که ناشر دیگری به ترجمه و انتشار آن کتاب اقدام نمی‌کند. علاوه براین بی‌توجهی فعالان حوزه کتاب‌های الکترونیک و صوتی به همکاری مشترک موجب می‌شود که یک پلتفروم از یک کتاب الکترونیک و یا صوتی محروم بماند و تولید‌کننده برای جبران، مجبور می‌شود به سراغ ناشر کاغذی و ترجمه دیگری می‌رود. کمتر از دو هزار کتاب صوتی  قانونی در ایران تولید شده است که با توجه به جمعیت ایران اصلا قابل توجه نیست. موازی کاری به معنای تولید محتوای کمتر برای این جمعیت است و موجب می‌شود، تعداد کاهش پیدا کند و زمینه‌ساز سردرگمی مخاطبان می‌شود. مخاطب هنوز حرفه‌ای نشده و شنونده در انتخاب اثر کیفی چندان توانمند نیست. اگر مخاطب با یک اثر بی‌کیفیت تجربه استفاده از کتاب‌های صوتی را آغاز کند این احتمال وجود دارد که هرگز به بازار کتاب‌های صوتی برنگردد.