خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفته‌اند و شنیده‌ایم که کتاب جنس متفاوتی از اجناس دیگر دارد و همین تفاوت است که شکل عرضه این کالای فرهنگی را متفاوت میکند. رقبای جدی کتاب مثل انواع رسانه‌های نوین را نیز نباید نادیده گرفت؛ بنابراین شکل و شیوه عرضه کتاب در این عرصه باید متحول و از قالب سنتی خارج شود تا بتواند علاوه بر پاسخ به نیاز مخاطب، زمینه‌ای برای تربیت کتاب‌خوان جدید فراهم کند. تفاوت کتابفروشی مدرن و سنتی موضوع گفتوگو با علیرضا رحمانی؛ مدیر پاتوق کتاب شیراز است که در ادامه می‌خوانید.
کتابفروشی مدرن در مقایسه با کتابفروشی سنتی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا بتواند فرصت بیشتری برای مخاطب فراهم کند؟
کتابفروشیهای مدرن در مقایسه با کتابفروشیهای سنتی بزرگ‌تر و معمولا قفسه‌باز هستند؛ در‌حالی‌که کتاب در کتابفروشیهای سنتی بیشتر اوقات پشت سر فروشنده چیدمان شده و این فروشنده است که کتاب را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. اما مخاطب در کتابفروشیهای مدرن علاوه بر اینکه بین قفسهها حرکت میکند، می‌‌تواند کتاب را بردارد و تورق کند. حتی فضایی مانند کافه کتاب برای چند لحظه مطالعه فراهم است و این امکان را به مخاطب می‌دهد، با خیال آسوده کتاب را انتخاب و خریداری کند. بنابراین توقف، ایجاد فرصت و گردش بین قفسهها ویژگی مهم کتابفروشیهای مدرن است در حالی‌که در کتابفروشی سنتی مجال چندانی برای آشنایی با تازه‌های نشر وجود ندارد. وسعت فضا به‌عنوان ویژگی نخست کتابفروشی مدرن در واقع بر جذب مشتری موثر است.
کتاب شبیه کالا‌های دیگر مانند پارچه و لباس نیست که مشتری با لمس و یا مشاهده برای خرید تصمیم بگیرد. اگر کتاب براساس معرفی کتابفروش یا جذابیت طراحی جلد یا حتی عنوان، انتخاب شود، مشتری برای خرید نیاز دارد تا به اصطلاح کتاب را مزه‌مزه کند. این مزه‌مزه‌مردن و به تعبیر دقیق‌تر؛ آشنایی، زمان می‌خواهد، حتی اگر به اندازه خواندن صفحه‌ای از وسط کتاب باشد.
تعدد ناشران و کتاب‌ها یکی از دلایل موثر در نوع چیدمان کتابفروشیها سنتی است. پیش از این، کتاب کمتر منتشر می‌شد، بنابراین دایره انتخاب مخاطب هم کوچک‌تر بود. مخاطب آن روزگار کتاب‌های خاصی را جست‌وجو می‌کرد و چندان نیازی به ایجاد فضا و فرصت برای تورق در کتابفروشی نداشت.
افزایش فضا در کتابفروشیهای مدرن به کتابفروش این اجازه را می‌دهد تا به تنوع در نوع چیدمان نیز فکر کند. در این‌باره چه نظری دارید؟
قفسهها در کتابفروشیهای سنتی از کف تا سقف طراحی شده در حالی‌که در کتابفروشی مدرن چیدمان با هدف دسترسی راحت‌تر مخاطب انجام میشود؛ علاوه براین کتاب‌ها بیشتر به رو چیده می‌شوند. تاکید بیشتر برای این نوع چیدمان، توجه به تاثیر طراحی جلد است.
طراحی جلد، پیش از این بسیار ساده بود اما امروزه به‌عنوان یکی از راه‌های انتقال مفهوم و از مهم‌ترین ارکان تولید کتاب محسوب میشود. بنابراین طرح جلد در کتابفروشیهای مدرن به‌عنوان یک هنر به نمایش گذاشته میشود و البته جلوه زیبا‌تری به کتابفروشی می‌دهد.
موضوع کتاب چه تاثیری بر چیدمان دارد؟
چیدمان کتاب براساس موضوع در هر دو کتابفروشی سنتی و مدرن وجود دارد. موضوع کتاب بر نوع چیدمان و حتی دسته‌بندی تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال دسته‌بندی داستان‌های خارجی یا ایرانی با کتاب‌های تاریخی متفاوت است. کتابفروشیهای مدرن علاوه بر توجه به این تفاوت‌‌ها، تلاش می‌کنند، گلچینی از هر کتاب را به‌گونه‌ای پیش چشم مخاطب قرار دهند. به‌عنوان مثال روی میز و یا در قفسهها فضایی را برای این کتاب‌ها مشخص می‌کنند. برای پرفروشها نیز این شرایط وجود دارد که هدف اصلی، آگاه‌سازی مخاطب است. به‌عنوان مثال، پشت پیش‌خوان پاتوق کتاب شیراز 10پرفروش هفته در معرض دید قرار می‌گیرد.
بنابراین با مجموع تکنیک‌هایی که درباره معرفی پرفروشها و شیوه‌های چیدمان گفتید، چیدمان در کتابفروشی مدرن را می‌توان به‌عنوان ابزاری موثر در تبلیغ کتاب تعریف کرد؟
بله. مهم است که مخاطبان به یکدیگر کتاب معرفی کنند. اعلام پر‌فروش‌های هفته به همین معناست که مخاطب بداند در هفته گذشته از یک عنوان کتاب، 10 نسخه فروخته شده و معمولا در افزایش فروش نیز موثر است.
کتابفروشیهای سنتی معمولا برای افراد آشنا با کتاب به‌عنوان «پاتوق» تعریف می‌شوند که مشتری‌‌هاشان افراد ثابتی بودند. رویکرد شما برای جذب مخاطب به‌عنوان رکن اصلی تبدیل کتابفروشی به پاتوق چیست؟
کتابفروشی مدرن علاوه‌بر ایجاد فضایی برای جذب مخاطب عام، تلاش میکند تا مخاطبان خاص خود را نیز از دست ندهد. حضور نویسنده و ایجاد فرصتی برای ارتباط بین مخاطب و نویسنده در فضای کتابفروشی سنتی برای کتابفروش اولویت نبود، اما کتابفروش در کتابفروشی مدرن، برگزاری جشن امضا، نقد و معرفی کتاب و حتی گفت‌و‌گوی مخاطب با نویسنده را تبلبغ بزرگی برای کتاب و کتابفروشی می‌داند.
دو دسته مخاطب عام و خاص را چطور تعریف می‌کنید؟
یک دسته از کتاب‌ها به‌عنوان مثال، طب سنتی یا ایرانی مخاطب خاص دارند که برای تبدیل شدن به مشتری وفادار، از ظرفیت بالایی برخوردارند. برای حفظ این دسته از مخاطبان راهکار‌های مختلفی را دنبال می‌کنیم به‌عنوان مثال، تلاش می‌کنیم به درخواست آنها برای عرضه کتاب در حوزههای عمومی از طریق ارتباط در فضای مجازی پاسخ دهیم. ثبت سفارش و تامین نیاز مخاطب خاص را شاید نتوان تفاوت عمده بین کتابفروشی سنتی و مدرن تلقی کرد اما شیوه برقراری ارتباط با مشتری از طریق فضای مجازی جزو ویژگیهای کتابفروشیهای مدرن است.
سرانه مطالعه در ایران پایین است از سوی دیگر سالانه در شهرهای مختلف کتابفروشیهای مدرن با سرعت قابل توجهی تاسیس می‌شوند. به نظر می‌رسد که دو موضوع سرانه پایین مطالعه و از سوی دیگر توجه به تاسیس کتابفروشی مدرن که گاه با تبلیغات رسانه‌ای نیز همراه است چندان همسان نیست. به‌عبارت دیگر وقتی نیازی وجود ندارد و کتابفروشیهای سنتی در حال تعطیل شدن هستند، چرا کتابفروشی مدرن تاسیس میشود؟
طی چند سال گذشته، کتابخوانهای حرفه‌ای زیادی به جمع کتاب‌دوستان اضافه شده‌اند. همین افراد هستند که به تاسیس کتابفروشی مدرن رو آورده‌اند و این افراد قطعا می‌توانند در افزایش سرانه مطالعه و به دنبال آن افزایش جمعیت کتابخوانهای حرفه‌ای تاثیرگذار باشند. بنابراین نکته اصلی، توجه کتابخوان‌ها به تاسیس کتابفروشی است. به‌عبارت دیگر باید پرسید چه کسی به تاسیس کتابفروشی توجه کرده است؟ آیا با کتاب اُنسی داشته؟ مطمئنم کسانی که به تاسیس کتابفروشی مدرن توجه کرده‌اند، کتاب‌خوان و علاقه‌مند به کتاب هستند. این روحیه و توجه به کتاب است که موجب تربیت کتابخوانهای جدید میشود. این افراد هستند که با اجرای ایده‌های متنوع، فضای کتابفروشی را متحول می‌کنند. تعداد کتابخوان‌ها در جامعه قابل توجه است افرادی که به فعالیت‌های ترویج کتابخوانی بسیار علاقه‌مند‌اند. تاسیس کتابفروشیهای مدرن را نیز یکی از راه‌های ترویج می‌دانند.
شنبه ۱۷ شهریور ۱۳۹۷ - ۱۱:۰۳
نظر شما