صادق سمیعی، مدیر انتشارات كتابسرا از ناشران آثار شهبازی درباره چهار کتاب منتشر شده از او درباره تهران گفت: ما طی این مدت ٤٠٠ عنوان كتاب منتشر كردیم و چهار عنوان كتاب هم از شهبازی به چاپ رسیده كه نخستین جلد آن در سال ٩٢ و مجلدات سوم و چهارم در سال 95 منتشر شده است.
وی ادامه داد: شهبازی در این مجلدات اطلاعات بی‌نظیری را ارائه می‌كند كه شامل اماکن، اشخاص، واژگان، مشاغل و مراسم موجود در تهران است. در جلد سوم کتاب به محله آب منگل اشاره شده كه این نام به چه دلیل است. همان‌طور که می‌دانید یكی دیگر از محلات آب منگل در ولیعصر است. شهبازی همچنین در جلد سوم این کتاب‌ها به رستوران‌های تهران اشاره می‌كند كه اغلب فقط غذاهایی مانند دیزی، سیرابی و ... سرو می‌کردند و از یکی از معروفترین رستوران‌های تهران نام می‌برد.
صادق سمیعی
مدیر انتشارات کتابسرا با اشاره به اطلاعاتی که توسط شهبازی درباره محله لوطی‌ها در این آثار ارائه می‌شود، افزود: محله لوطی صالح یکی از این محلات است که درباره آن سخن گفته شده است. همچنین در این کتاب‌ها درباره اشخاصی مانند تاگور صحبت شده او اولین آسیایی بود كه جایزه نوبل می‌برد و از علاقه‌مندان به ایران بوده است. علی دهباشی هم یادنامه‌ای درباره تاگور منتشر کرده است.
سمیعی گفت: قمرالملوك وزیری نیز یکی از اشخاصی است که در این آثار درباره آن سخن گفته شده است. اولین شخص ایرانی كه صفحات موسیقی را در ایران ضبط می‌كند با صدای قمرالملوک است. شهبازی همچنین به میرزاده عشقی به صورت مفصل می‌پردازد. او تنها به سرودن شعر قناعت نكرد و با مقالات تندی که نوشت عرصه را برای وثوق‌الدوله تنگ كرد تا به زندان افتاد.
به گفته وی، با نسل‌های نو، كلمات جدیدی هم ظهور می‌یابند و یکی از کارکردهای آثار شهبازی پرداختن به واژه‌های مطرود در گذشته است به طور مثال در گذشته لانتوری به آدم‌های بی سرو پا می‌گفتند که اکنون دیگر استفاده نمی‌شود. همچنین واژه پاپتی یکی دیگر از لغاتی است که در جلد سوم درباره آن صحبت می‌شود. «آسپیران» نیز از دیگر لغاتی است که در گذشته به کار می‌رفته و به آموزشگاهی گفته می‌شده که در آن صاحب منصبان بالاتر از آژان‌ها آموزش می‌دیدند اما این واژه امروز استفاده نمی‌شود.
سمیعی همچنین به برخی اطلاعات دیگر که درباره موسیقی در این آثار ارائه می‌شود اشاره کرد و گفت: تاریخچه اولین پیانو كه وارد تهران شد در این کتاب‌ها بیان شده است. نخستین پیانو هدیه‌ای بود كه ناپلئون به فتحعلی شاه داد و این ساز دهه‌های متمادی در دربار كالایی بی‌مصرف بود چون كسی مهارت زدن نداشت تا اینكه این پیانو در سال ١٣١٤ در منزل عزالدوله مشاهده می‌شود.
به گفته مدیر انتشارات کتابسرا، از دیگر اطلاعات جالب توجه در گذشته قهوه قجری است که بسیار روایت‌های آن مشهور بوده است. وقتی بین ایران و سایر کشورها رفت و آمدهایی بوجود آمد دربار دیگر نمی‌توانست به راحتی دشمنانش را بکشد به همین دلیل در قهوه آنها آرسنیك می‌ریخت چون با تحولات اروپا دیگر كشتار علنی برای شاه مشکل ایجاد می‌کرد! پس شیوه‌ای پنهانی شكل گرفت.
داریوش شهبازی نیز در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه تمام علوم باید محصولش به زندگی ما نتیجه بدهد بیان کرد: تاریخ هم یكی از شاخه‌های علم است كه باید این كاركرد را داشته باشد و من تاریخ تهران را در این میان برگزیدم. شهرهای شلوغ مشكلات زیادی دارند و تهران شاید در دنیا از مشكل دارترین شهرها باشد.
وی با اشاره به اینکه حربه اهل قلم فرهنگ و اندیشه است، ادامه داد: در طول تاریخ كشور فرهنگ بر شمشیر غلبه داشته است و ما همواره فرهنگ غنی داشته‌ایم. در دهه ٧٠ استعمار به شكل گذشته از میان رفت و استعمار جدید از فرهنگ استفاده کرد. شما اگر در دنیا بخواهید نامی ایرانی را ذكر كنید كه دیگران بشناسند كوروش است. او اگر اهمیت دارد به خاطر اندیشه فرازمینی اوست كه منشور سازمان ملل را شكل داد.
شهبازی ادامه داد: جفرسون افتخار می‌کند كه كتاب زندگی نامه كوروش را خوانده است چرا؟ چون كوروش فرهنگ را عرضه كرده نه شمشیر! جالب است که ایرانی‌ها از حسنین هیكل می‌پرسند چرا زبان شما از دست رفت؟ می‌گوید چون ما مانند شما فردوسی نداشتیم! هگل هم می‌گوید معنا توسط ایرانیان باستان وارد فلسفه شده بنابراین این فرهنگ ماست اگر به دارایی خود توجه كنیم می‌توانیم بسیاری از مشكلات را حل كنیم.
وی افزود: در ٥٠٠ سال اخیر حربه ما همواره فرهنگ بوده در دوره قاجار که جمعیت ایران ١٠ میلیون نفر بود و کشورهای چون هند ٥٠٠ میلیون نفر همواره ایران در جنگ‌ها باقی ماند چون ایران نمی‌توانست با كشورهای دیگر با شمشیر مواجه شود با فرهنگش مواجه شد. بنابراین شمشیر هم باید به خدمت اندیشه بیاید. نادر وقتی به خوارزم حمله كرده سرباز خواست! چون اندیشه‌ای در كنار قدرت نادر نبوده است. پس زمانی قدرت شمشیر به درد می‌خورد كه در خدمت اندیشه باشد.
شهبازی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در تهران روابط انسانی فدای اختراعات صنعتی شده است، گفت: رفتار مردم را در مترو و بازار مشاهده کنید که چگونه حقوق افراد ناتوان در آن پایمال می‌شود! ما اگرچه خود را اشرف مخلوقات می‌دانیم اما متاسفانه در تهران دخترها و پسرها را رها كردیم بدون اینکه به مشکلات و معضلاتشان فکر کنیم. این‌ها برخلاف فرهنگ قدیمی ماست. شما در تخت جمشید ستون‌هایی را می‌بینید كه ٢٠ متر ارتفاع دارد اكنون مهندسان ما با ساخت این كار مشكل دارند اما ما در گذشته این دانش را داشتیم.
وی ادامه داد: در كتاب جدید من به قنات‌های تهران اشاره شده و اینكه چه تكنولوژی‌هایی وجود داشته كه هماهنگ با محیط زیست بوده است. در دوره هخامنشی دستور داده شده این علم را بیاموزند اما ما اكنون آشنایی با فرهنگ قدیم نداریم و آن را زیر پا گذاشتیم و تعدی به نسل آینده كردیم به همین دلیل فاجعه زیست محیطی در راه است. بحران كم آبی مشكلات زیادی برای ما دارد. ما نباید به ذخیره‌های آبی دست می‌زدیم و فكر دیگری می‌كردیم! پس باید از این كتاب‌ها برای زندگی خود استفاده كنیم. مردم باید مشاركت كنند و شهر را از دست دولت بگیرند.
وی در پایان سخنانش با اشاره به پیاده راه‌هایی که در تهران ساخته شده گفت: باید خیابان‌هایی که این ظرفیت را دارند پیاده راه کنیم چون پیاده راه تسلط ماشین را قطع می‌كند و روابط انسانی بیشتر می‌شود.
تكمیل همایون در این نشست توضیحاتی را درباره روند شکل‌گیری گروه تهران‌پژوهی ارائه کرد و گفت: ما ٢٠ سال پیش روی تهران كار كردیم و در آن دوره هم ٣٥ شماره مجله چاپ شد اما پس از مدتی این روند متوقف شد تا اینکه این واحد راه‌اندازی شد و كتاب، سند و مقالات مرتبط در این باره گردآوری شدند.
وی با بیان اینکه در این مرکز حدود 600 عنوان کتاب درباره تهران وجود دارد گفت: اینجا تنها مركزی است كه تخصصی درباره تهران است و جالب است بدانید که ما چقدر کتاب درباره تهران به زبان‌های دیگر داریم. ١٠٠ کتاب به زبان‌های مختلف درباره تهران گردآوری کردیم که من دو کتاب به آلمانی را ترجمه كردم. همچنین هزار پایان نامه درباره تهران داریم. به همین دلیل خواستیم موزه و مركز تهران‌پژوهی تاسیس كنیم که تاکنون محقق نشده است و همچنین ٦٠ فیلم و هزاران عکس درباره تهران داریم.
تکمیل‌همایون با بیان اینکه اغلب کتاب‌ها به مسایل فیزیكی تهران پرداخته نه مسایل فرهنگی آن عنوان کرد: اغلب كتاب‌ها محتوای شبیه هم دارد و روی حوزه‌های مغفول كار نشده است. با مراجعه به این مركز می‌شود روی جزییات کار كرد به طور مثال سینماهای تهران یا قومیت‌ها در تهران موضوعات جدیدی برای تحقیق هستند این در حالی است که درباره تاریخ تهران كلی كتاب داریم.
وی ادامه داد: ما فقط یكصد جلد كتاب مصور درباره تهران داریم كه متاسفانه اغلب بی نظم است اما آثار منظم هم داریم. همچنین برخی اشتباهات در آثار تكرار می‌شود. به طور مثال غلط مرسومی که درباره دروازه قزوین وجود دارد در کتاب‌ها تکرار شده در حالی که آنجا دروازه تهران است!
وی با اشاره به اینکه قدیمی‌ترین سند درباره تهران مربوط به هزار و ٢٠٠ سال پیش است افزود: البته ما به هر فردی که سند قدیمی‌تری درباره تهران داشته باشد 10 میلیون تومان چک می‌دهیم!
تکمیل‌همایون با بیان اینکه اغلب کتاب‌های تهران‌پژوهی روش تحقیق ندارد گفت: این در حالی است که محقق تاریخی باید دقیق باشد چون اسناد زیاد است ولی ما باید انتخاب كنیم. بنابراین باید به پیشینه تحقیق و اسناد درجه یك در نگارش كتاب توجه کرد چون، برخی كتاب‌ها ارجاعات دست چندم دارد كه معتبر نیست. برخی كتاب‌ها هم ویراستاری ندارد!
وی در بخش دیگری از این نشست ایراداتی را به مجموعه چهارجلدی شهبازی درباره تهران وارد کرد و گفت: در جلد سوم کتاب چندجا منبع ذکر نشده است در حالی که شما باید منابعی كه استفاده كردید در پایان کتاب به صورت کامل ذکر کنید. همچنین باید از آوردن لقب برای اشخاص خودداری کرد! با این وجود نویسنده مطالب بسیار خوبی آورده اما مطالب غیرمرتبط هم در کتاب آورده شده که باید حذف شود. همچنین روی جلد کتاب از نقشه شاه طهماسب استفاده شده كه بهتر بود صورت نگیرد.
نظر شما