به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ساسان والی‌زاده – نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی - در نشست «غیبت زنان شاعر در تذکره‌های فارسی با نگاهی به ترانه‌های زاگرس» با بیان مطلب فوق گفت: جغرافیا عامل مهمی در تذکره‌ها بوده و اگر شاعران زن در برخی مناطق بهتر دیده شده‌اند به دلیل تنوع فرهنگ‌هاست‌ و در برخی مناطق به دلیل عدم اجازه عرف جامعه، صدا و شعر زنان شنیده نشده است.

او افزود: عموم زنان شمال و شمال غرب کشور به دلایل حضور اجتماعی، زنان این فرصت را داشته‌اند که شعرشان بهتر دیده شود. متاسفانه فضای عرفی جامعه اجازه شناخته‌شدن صدای شعر زنان منطقه زاگرس نداده است. 

این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به این که تذکره‌ها عموما مردانه هستند و به شاعران مرد توجه نشان می‌دهند اظهار کرد: اولین تذکره در مورد شاعران زن‌، تذکره جواهرالعجایب محمد فخری هروی در نیمه دوم قرن دهم هجری نگاشته شده است، ‌در حالی که اولین شاعر زن تاریخ ما رابعه بنت کعب هم عصر رودکی است‌. کمتر از انگشتان دو دست تذکره‌هایی داریم که به شاعران زن پرداخته‌اند که آن‌ها نیز به شاهزادگان و دربار می‌پردازند و شاعران زن عادی را نادیده می‌گیرند.

والی‌زاده بیان کرد: نه تنها در تذکره‌ها ‌عامدانه شاعران زن نادیده گرفته شده‌اند؛ بلکه شاعری زنان به رسمیت شناخته نشده و اساسا این که زن سواد داشته باشد و شعر بگوید در عرف زمانه پذیرفته نبوده است در حالی که شعر با عاطفه رابطه مستقیم دارد و به همین دلیل زنان در حوزه شعر موفق ترند و واژه با زن می‌زید و می‌زاید.

او با برشمردن دلایل غیبت زنان شاعر تصریح کرد: در طول تاریخ غیر قابل باور بوده است که زنان اشعار فاخری بگویند، عمدتا در قدیم شعر بر پایه مدیحه سرایی و غزل بوده است و این امر نیز عاملی برای عدم حضور زنان در این میدان است؛ چراکه  مدح توسط زنان از اخلاق عمومی دور بوده و زن در جایگاه معشوق قرار داشته است و فضای فرهنگی اجازه مدح عاشق را به زنان نمی‌داده است. هر چند رابعه در این امر یک استثناست.

او ادامه داد: مهم‌ترین دلیل دیده نشدن شاعران زن در تذکره‌ها توجه تذکره‌ها به زبان فارسی معیار است و نه گویش‌ها‌. در حالی که گویش‌های زبان فارسی سرمایه‌های ادبیات فارسی هستند به طور مثال ترانه‌های زاگراس با گویش‌های ‌لری، کردی و عموماً گورانی سروده شده است و من در کتاب «ژیا» به یازده زن شاعر که به زبان گورانی شعر گفته‌اند، اشاره کردم. با خواندن این شعر‌ها به خوبی می‌توان دید که این زنان چقدر فاخر و عمیق شعر گفته‌اند و عالی‌ترین مفاهیم دینی و باورهای خود را واژه‌پردازی کرده و قدرت تخیل‌شان را چگونه به کار بسته‌اند. مانند این‌ها در اقصی نقاط کشور کم نداریم.

والی‌زاده خاطر نشان کرد: دیده نشدن شاعران زن همچنان وجود دارد، چند نفر از ما نام شمس کسمایی و تلاشش برای تغییر در قالب شعر را شنیده‌ایم؛  او که مقدم بر نیماست. نقش طاهره صفارزاده آیا ادا شده است؟ بدون شک یکی از شاعران زن بزرگ در تاریخ ما طاهره صفارزاده است و نقشی را که در شعر انقلاب داشته است، نمی‌توان نادیده گرفت. سیمن دخت وحیدی (سیپیده کاشانی) کم از دیگر شاعران دوره بعد از انقلاب ندارد.

این نویسنده و پژوهشگر در پایان گفت: اگر در تذکره‌های فارسی  غیبت زنان شاعر وجود دارد ربطی به باورهای دینی نداشته و متاسفانه عرف که حاصل نارسی خرد جمعی ماست که منجر به این اتفاق شده است و باید یک نهضت اصلاح تذکره‌ها راه بیفتد که بتوانیم سیمای واقعی زنان شاعر را به خوبی ببینیم.

گفتنی است نشست «غیبت زنان شاعر در تذکره های فارسی با نگاهی به ترانه‌های زاگرس» به همت انجمن زنان پژوهشگر تاریخ با همکاری پژوهشکده اسناد کتابخانه ملی برگزار شد.