اخلاق اسلامی سرمایه گرانبها در زندگی دنیوی و اخروی است. برای شکوفایی نهال اخلاقی و پرورش فضایل اخلاقی، باید از اسوه‌های کامل تبعیت نمود.
پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و سلم، اولین شخصیت جهان هستی است که در دنیای امروز گسترش و نهادینه‌سازی اخلاق در طبقات مختلف جامعه منوط به الگوگیری از سیره اخلاقی پیامبر اعظم (ص) می‌باشد که در قرآن کریم آمده است :«انک لعلی خُلُق عظیم» ( قلم ؛4 )
 
سیمای پیامبر اکرم در آیاتی از قرآن

قرآن کریم آیات بی‌دلیل اعجاز و بلاغت است. از زمان نزول آن تاکنون نظر امامان علیه‌السلام، علمای اسلام و نکته‌سنجان بلاغت و ادب را به سوی اعجاز بیکران خود کشیده و دقیق‌ترین وصف‌ها را در خُلق و خوی و برنامه تبلیغ دین و رسالت نبی بزرگوار دربر گرفته است.
 
آنچه در پی می‌آید بخشی از آیات قرآن را در وصف پیامبر اکرم (ص) تحلیل می‌نماید.
 
1- نرم‌خویی

قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید:
فبما رحمه من الله لنت لم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک...
فاعف عنهم واستغفر لهم و شاورهم فی الامر....  (آل عمران، 159)
ترجمه: پس به (برکت) رحمت الهی، با آنان نرم‌خو شدی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی، قطعا از پیرامون تو پراکنده می‌شدند. پس ار آنان درگذرو برایشان آمرزش بخواه و در کار(ها) با آنان مشورت کن.
این آیه کریمه مسلمانان را مورد خطاب قرار می‌دهد و 4 صفت از صفات آن حضرت یعنی رحمت و مهربانی بخشش و عفو، استغفار و مشورت را بیان می‌کند.
از نظر علم بیان عبارت «لنت» در مفهوم نرم‌خویی و اخلاق خوب، استعاره تبعیه  است، چراکه در اینجا به مفهوم خوش‌خویی به‌کار رفته است.
 
2- چراغ هدایت

ازجمله اوصافی که قرآن کریم درباره پیامبر اکرم (ص) بیان داشته است. عبارت «سراجا منیرا» در آیه مبارکه ذیل است:
... و داعیا الی الله باذنه و سراجا منیرا ( احزاب 46)
ترجمه :و دعوت‌کننده به سوی خدا به فرمان او و چراغی تابناک
عبارت چراغی تابناک به این جهت بر پیامبر (ص) اطلاق شده است که مردم به وسیله او به سعادت نائل گشته، راه نجات خود از

تاریکی‌های تیره‌روزی و گمراهی را می‌یابند و به طریق رستگاری هدایت می‌شوند.
به لحاظ بلاغی عبارت «سراجا منیرا» نیز استعاره است.
 
3- شرح صدر

دیگر از ساحت‌های وجودی پیامبر (ص)، شرح صدر آن حضرت است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:
الم نشرح لک صدرک، و وضعنا عنک وزرک، الذی انقض ظهرک ( انشراح ؛ 1 لغایت 3 )
ترجمه :آیا برای تو سینه‌ات را نگشاده‌ایم و بار گرانت را از (دوش) تو برنداشتیم (باری) که (گویی) پشت تو را شکست

در آیه یاد شده، پیامبر اکرم (ص) با تعبیر«سینه‌ای گشاده» توصیف شده است و این‌که سینه آن حضرت در اثر دشمنی‌ها و کینه‌توزی‌های پاره‌ای از آدمیان تنگ گردید و از این‌روی خداوند حکیم با مهر خود، سینه آن حضرت را به‌گونه‌ای گشایش بخشیده که ایشان توانستند همه رنج‌ها و دشواری‌ها را در راه انجام دستورهای خداوندی با جان و دل تحمل نماید. در همین ارتباط مولوی در مثنوی آورده است :
سینه سینه خواهم شرحه شرحه از فراق       تا بگویم شرح درد اشتیاق
هرکسی کو دور ماند از اصل خویش          باز جوید روزگار فصل خویش
                                                                                            ( مثنوی معنوی ؛ 5 )
                
این نوشتار را با ابیاتی از فردوسی در ستایش از پیامبر (ص) و خاندان او به پایان می‌برم:
به گفتار پیغمبرت راه جوی              دل از تیرگی‌ها بدین آب شوی
منم بنده اهل‌ بیت نبی                     ستاینده خاک پای وصی
 
منابع :
1- قرآن کریم
2- مولوی؛ جلال‌الدین محمد؛ مثنوی معنوی دفتر اول به اهتمام توفیق سبحانی؛ انتشارات روزبه؛ 1380