مجموعه «خداحافظی در خیابان پاییز» پیش از این به عنوان اثر تقدیری هشتمین دوره جایزه ادبی پروین اعتصامی معرفی شده توانسته تندیس شانزدهمین جشنواره کتاب رشد را از آن خود کند.
مریم اسلامی درباره کتاب «خداحافظی در خیابان پاییز» می‌گوید: برای این مجموعه نزدیک به 40 شعر در قالب نیمایی که سرایش آن‌ها را حدود پنج شال پیش شروع کرده بودم، به انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ارایه کردم و در نهایت گروه انتخاب، 19 قطعه شعر را انتخاب کردند.
شعرهایی با حال و هوای نوجوانان
این شاعر و نویسنده که کار خود را به عنوان مربی ادبی پاره‌وقت در کتابخانه کانون در شهرستان نیشابور آغاز کرده با اشاره به اینکه پیش از آن‌که وارد کانون شود شعر بزرگسال می‌سروده است، گفت: سعی کرده‌ام از دریچه دید نوجوانان به دنیا نگاه کنم و خلاقیت و نوآوری را در اشعار مورد توجه قرار دهم و تلاش کرده‌ام شعرها در حال‌وهوای نوجوانی و نزدیک به احساسات، دغدغه‌ها و نیازهای آن‌ها باشد.
وی درباره ویژگی‌های این اثر نیز توضیح داد: به نظرم من «خداحافظ در خیابان پاییز» کاری بوده که هم در حوزه زبان، هم در حوزه نگاه نو و هم موضوع توانسته نظر داوران را به خود جلب کند. سعی کرده‌ام از موضوعاتی استفاده کنم که به فضای ذهنی نوجوانان امروز نزدیک باشد. درصورتی‌که وقتی به برخی کتاب‌هایی که در این حوزه منتشر می‌شود، نگاه می‌کنیم، می‌بینیم از نظر محتوا و از نظر نوع نگاه و مخصوصا از نظر موضوع، با دنیای نوجوان امروز فاصله دارد و نوجوانان نمی‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
شاهد بی‌مهری در حوزه شعر نوجوان هستیم
اسلامی در ادامه به وضعیت شعر نوجوان در جامعه اشاره کرد و گفت: البته باید توجه داشت که بطورکلی در حوزه شعر نوجوان شاهد نوعی بی‌مهری هستیم و این بی‌مهری در کل چرخه نشر اعم از مخاطب، شاعر و ناشر دیده می‌شود.
وی با بیان اینکه موضوع اصلی پایین بودن گرایش نوجوانان به سوی کتاب‌های شعری است که برای آن‌ها سروده می‌شود، افزود: متاسفانه تعداد کتاب‌های شعر نوجوانی که بتواند توقعات نوجوانان را برآورده کند، به دغدغه‌های آن‌ها بپردازد و به دنیای‌شان نزدیک باشد، و با فضای حسی، عاطفی و روانی آن‌ها مناسبت داشته باشد، خیلی کم است. همین مساله رغبت بچه‌ها را به کتاب‌های مناسب سن‌شان کم کرده است. همچنین وارد شدن شاعرانی که به این ابزار و عناصر آشنا نیستند و به دلیل سهل شمردن شعر سرایی برای کودکان وارد این کار شده‌اند آسیب زاست و از طرفی متاسفانه غالبا شاعران ما اهل مطالعه جدی در حوزه شعر کودک نیستند. از دیگر سو پژوهش‌های ارزشمند نیز در این حوزه کم انجام شده است.
نوجوانان بجای شعر نوجوانانه، شعر بزرگسال می‌خوانند
شاعر «نامه‌ات همین الان رسید» ادامه داد: از سویی نوجوانان در مرحله‌ای از سن هستند که نه کودک محسوب می‌شوند و نه بزرگسال و از نظر روحی، تمایلشان به سوی مطالعه آثار بزرگسال بیشتر است چون آثار نوجوانانه را به نوعی کمتر از گروه سنی خود می‌دانند و با مطالعه آثار بزرگسال می‌خواهند خود را به نوعی بزرگ جلوه دهند.
به گفته اسلامی، این مساله پایین بودن رغبت مخاطبان سبب شده که ناشران هم از انتشار آثار شعر نوجوان استقبال نکنند و در این حوزه حاضر به سرمایه‌گذاری نباشند. و این عدم رغبت ناشران به انتشار کتاب شعر نوجوان سبب کاهش تمایل شاعران به تولید اثر در این حوزه شده است.
نگاه تبعیض‌آمیز نسبت به ادبیات کودک و نوجوان و ادبیات بزرگسال
اسلامی در ادامه یادآور شد: البته شعر کودک و نوجوان به‌طورکلی در کشور ما مظلوم واقع شده است و یک جور نگاه تبعیض‌آمیز نسبت به ادبیات کودک و نوجوان و ادبیات بزرگسال در کشور ما وجود دارد. هنوز در کشور ما ادبیات کودک را ادبیات پراهمیتی نمی‌دانند درحالی‌که ادبیات کودک و نوجوان رسالت و کارکرد خودش را داردو خواندن و درک ادبی را در کودکان نهادینه می‌کند.
ادبیات کودک و نوجوان در جشنواره‌ها بیشتر جنبه شوآف دارد
به گفته نویسنده داستان کودک «سنجاب کم‌حواس»، متاسفانه ادبیات کودک و نوجوان در جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود بیشتر جنبه شوآف دارد وگرنه چرا باید در جشنواره‌ای مثل جشنواره شعر فجر، اثر برگزیده در بخش کودک و نوجوان نداشته باشیم؟ درحالی‌که ما کتاب‌های ادبیات کودک و نوجوان خوب زیادی داریم که می‌توانند در این جشنواره‌ها مطرح و برگزیده شوند ولی به دلیل نگاه حاکم دیده نمی‌شوند.
دبیر شعر مجله سروش خردسال، در ادامه بیان کرد: برخی معتقدند اگر کتابی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان برگزیده شود مثلا از بین 40 اثر باید انتخاب شود ولی کتابی که در حوزه بزرگسال برگزیده می‌شود مثلا از بین هزار اثر انتخاب می‌شود و ارزش آن بیشتر است. درحالی‌که اصلا این طور نیست، نوشتن و سرودن برای کودک خیلی سخت است و شاعر کودک برخلاف شاعر بزرگسال که کاملا دستش باز است، محدودیت‌ها و خط قرمزهای زیادی دارد.
کارشناس مرکز آفرینش‌های ادبی و هنری کانون افزود: مشکلات از آنجا ناشی می‌شود که بعضی‌ها شعر سرودن برای کودکان را امری سهل و ساده تلقی می‌کنند. این در حالی است که سرودن برای کودکان به دلیل اینکه تجربه و وسعت واژگانی محدودی دارند و جهان ذهنی و به تبع آن زاویه نگاه آن‌ها با بزرگسالان متفاوت است، امری دشوار است. شاعر کودک از نظر زبانی، صنایع، کلمات و آرایه‌های شعری محدودیت زیادی دارد و باتوجه به سن مخاطب، دایره لغات و میزان درک و فهم او از موضوعات باید شعر بسراید و به دایره واژگانی مخاطبش توجه کند. به همین دلیل ارتباط برقرار کردن با مخاطب کودک بسیار مشکل است و شاعر کودک نمی‌تواند مانند شاعر بزرگسال هر موضوعی که خواست، انتخاب کند و هر شعری که دلش خواست بسراید.
انتخاب کتاب کودک در جشنواره‌ها به دیده شدن آثار کمک می‌کند
به گفته این شاعر و نویسنده حوزه کودک و نوجوان، براین اساس انتخاب کتاب‌های شعر کودک و نوجوان در جشنواره‌ها و جوایزی که برای کتاب برگزار می‌شود هم به انگیزه‌بخشی به مولفان برای تولید آثار خوب کمک می‌کند و هم سبب دیده شدن آثار و ترغیب ناشران به چاپ کتاب‌های این حوزه می‌شود و کمک می‌کند که کتاب کودک و نوجوان بیشتر در جامعه مطرح شود.
نظر شما