در ابتدای این مراسم سید صادق سجادی دبیر علمی همایش گزارشی از روند برگزاری جایزه عبدالله انوار ارائه داد. وی گفت: «این مجلس نقطه پایان کوشش‌هایی است که قریب به یک سال ادامه داشته است. از اوایل سال ۹۷ کمیته علمی متخصصی تشکیل شد و پس از گردآوری آثار، مراحل داوری برای رسیدن به آثار برتر در بخش‌های هشت‌گانه جایزه به دقت و با امانت انجام پذیرفت.»
به گفته سجادی، «در این دوره از جایزه، 108 ناشر، 453 عنوان اثر چاپ شده در دو سال اخیر را به دبیرخانه جایزه ارسال کردند و این آثار در هشت مقوله دسته‌بندی شدند. مقولات مورد نظر عبارت بودند از فهرست‌نگاری نسخ خطی و اسناد، علوم دینی، عرفان نظری، علوم عقلی، ادبیات فارسی، تاریخ و جغرافیا، علوم و فنون و چاپ عکسی.»
سید صادق سجادی
به گفته دبیر علمی همایش، علاوه بر بخش اصلی، جایزه انوار بخش فرعی‌ای نیز داشته است. سجادی گفت: «در بخش فرعی جایزه کارنامه و پیشینه علمی فعالان عرصه نسخ خطی مدنظر قرار گرفته و در چهار حوزه از فعالان این عرصه تقدیر به عمل می‌آید. این حوزه‌ها عبارتند از: مرمت و صحافی و آسیب‌شناسی نسخ خطی و اسناد، کتابداری، اهدای نسخ خطی و اسناد و در نهایت پیشکسوت عرصه مخطوطات.»
سجادی در پایان سخنانش گفت: بنا بوده اثری به نام و یاد استاد سید محمد مشکات تدوین و در آئین اختتامیه جایزه رونمایی شود که به دلایل فنی کار چاپ اثر به پایان نرسید و رونمایی آن به زمان دیگری موکول شد.
پس از سجادی نوبت به سید عبدالله انوار، نسخه‌شناس و پژوهشگر حوزه متنوع علوم انسانی رسید تا در جایزه‌ای که نام و احترام او شکل گرفته است سخن بگوید. انوار گفت: «من نمی‌دانم با چه زبانی از کتابخانه ملی که خانه من است تشکر کنم. از سال‌هایی که ما در کتابخانه ملی بودیم همواره فریاد من این بود که کتابخانه ملی، کتابخانه مادر است و هر کار که در زمینه‌های مختلف مربوط به کتاب از جمله نسخ خطی قرار است انجام شود باید کتابخانه ملی در آن پیش‌قدم باشد.»
انوار ضمن تعریف خاطره‌ای در باب تهیه کاربرگ تدوین و معرفی نسخ خطی که به سرپرستی مجتبی مینوی و همراهی گروهی از خبرگان این فن از جمله ایرج افشار و همچنین عبدالله انوار صورت گرفته است گفت: «در آن روزگار نسخ خطی احترامی را نداشت که امروز دارد و بودجه لازم برای چاپ فهرست‌های نسخ خطی که بر مبنای کاربرگی که ما تهیه کردیم صورت‌بندی شده بودند وجود نداشت و حتی امنیت و سلامت نسخ خطی در معرض تهدید بود ولی امروز عمده‌ترین بخش کتابخانه ملی بخش نسخ خطی آن است.»
انوار افزود: «کتابخانه ملی و هر کتابخانه مادر دیگر باید قسمت نسخ خطی خود را پراهمیت بداند، زیرا کتاب‌های چاپی را جای دیگر هم می‌شود یافت ولی مرکز کتاب‌های خطی کتابخانه‌های مادر است.»
وی در پایان سخنان خود گفت: «امیدوارم فهرست‌نگاری کتاب‌های خطی از منظر توصیفی و تحلیلی تقویت شود و کتابداران نسخ خطی در این زمینه کوشا باشند.»
عبدالله انوار
پس از عبدالله انوار نوبت به عارف نوشاهی، نسخه‌شناس پاکستانی رسید تا سخنان خود را به سمع حضار برساند. وی گفت: «منطقه شبه قاره نه فقط از نظر مساحت، بلکه از نظر تنوع فرهنگ‌ها هم از مهم‌ترین مناطق جهان است. در این سرزمین میلیون‌ها اثر به وجود آمده که از این میان بسیاری آثار از بین رفته‌اند ولی صدها هزار نسخه باقی مانده است. به عنوان نمونه در دانشگاه پنجاب هشت هزار نسخه سانسکریت وجود دارد.»
وی افزود: «در پاکستان دو مرکز مهم نسخه خطی وجود دارد. یکی دانشگاه پنجاب که ۳۰ هزار نسخه خطی به زبانهای عربی، فارسی، اردو، سانسکریت و... در آن وجود دارد. مرکز دیگر کالج اسلامی پیشاور است که کتابخانه غنی آن در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۳۹ در دو جلد فهرست نویسی شده است.»
نوشاهی در ادامه گفت: «تمام کتاب‌های خطی اردو پس از جدایی هند و پاکستان به کراچی منتقل شد. این نسخ خطی در شش جلد فهرست‌نویسی شده و یک جلد از این کتاب‌ها که به نسخ فارسی اختصاص دارد را هم من فهرست‌نویسی کردم.»
وی سپس با اشاره به نسخ خطی‌ای که در مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان نگه‌داری می‌شوند گفت: «حضور استاد علی‌نقی منزوی در پاکستان به چهارده مجلد فهرست‌نویسی منجر شد و پس از آن نیز من کار ایشان را ادامه دادم و حاصل کارم ۴ مجلد بود که در تهران منتشر شد.»
پایان سخنان نوشاهی هشداری در مورد وضعیت مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان بود. وی گفت: «در حال حاضر این مرکز نه مدیر دارد و نه کتابدار و نه هیچ چیز دیگر. امروز این مرکز مثل چراغی است که روغنش ته کشیده. بنیاد سعدی که متولی این مرکز است اگر می‌خواهد نسخ این مرکز طعمه موریانه نشود باید در زمینه مدیریت این مرکز اهتمام کند.»
وی در پایان گفت: «زبان فارسی با برنامه‌ریزی حساب شده از نظام آموزشی پاکستان حذف شده و من امید ندارم در آینده نسخه شناس فارسی در پاکستان ظهور کند. مگر اینکه مردی از غیب پدید آید و کاری بکند.»
سخنران بعدی مراسم حسن نصیری، جامی مصحح و محقق حوزه عرفان بود که در این دوره از جایزه، با تصحیح خلاصه مقامات ژنده‌پیل حضور پیدا کرده بود. وی با اشاره به آثاری که از شیخ احمد جام تصحیح و منتشر شده است گفت: «آغاز تصحیح آثار مرتبط با شیخ احمد جام، انتشار کتاب مقامات ژنده‌پیل بود و انتشار این اثر، تاثیری منفی بر شناخت محققان ایرانی از شیخ داشت. به گونه‌ای که او را قداره‌بند و ستیهنده نامیدند. در صورتی که اگر به آثار دیگر مرتبط با شیخ مراجعه کنیم خواهیم دید که او عارفی پرخاش‌جو نیست.»
وی در معرفی اثری که با تصحیح آن در جایزه انوار شرکت کرده بود گفت: «خلاصه المقامات ژنده پیل گزیده‌ای از حکایات عقلانی شیخ احمد جام را شامل می‌شود و نیز گزیده‌ای از آثار اوست و این همنشینی می‌تواند تصویری تازه از شیخ احمد جام ارائه دهد.»
پس از سخنان نصیری جامی، محمد رجبی، یکی از رئیسان سابق کتابخانه ملی، درباره شرایط نگه‌داری نسخ خطی کتابخانه ملی در هنگام بمباران شهر تهران توضیحات و خاطراتی ارائه داد. وی گفت: «در زمان بمباران شهر تهران هر آن امکان داشت موشکی به کتابخانه برخورد کند و تمامی این آثار از بین بروند. روزی موشکی در نزدیکی کتابخانه فرود آمد و شیشه‌های کتابخانه که در آن زمان در مرکز شهر واقع بود شکست. پس از آن من نخست‌وزیر وقت را به یاری طلبیدم و ایشان به بانک مرکزی دستور دادند فضایی برای نگه‌داری نسخ خطی فراهم کنند و ما ظرف ده روز تمامی نسخ خطی را به کتابخانه مرکزی منتقل کردیم و این آثار تا پایان جنگ در آن مکان نگه‌داری می‌شدند.»
منصور غلامی
پس از رجبی نوبت به آخرین سخنران مراسم، منصور غلامی، وزیر علوم رسید. وی گفت: «کتب خطی غیرقابل قیاس با هر گنجینه‌ای است و خوشبختانه ایران و منطقه فرهنگی ایران زمین از این منظر جایگاه ویژه‌ای دارد.در این میان هم وجوه دل‌انگیز داشتن نسخ خطی جالب توجه است و هم نگرانی‌ها در زمینه نگه‌داری این نسخ باید مورد توجه قرار گیرد.»
وی گفت: «واقفان آثار طی تاریخ در جمع‌آوری نسخ خطی نقش پراهمیتی داشته و دارند و جا دارد در معرفی این شخصیت‌ها تلاش بیشتری صورت گیرد. امروز ما در عرصه علم و فرهنگ نیازمند حامیانی هستیم تا ضعف‌های معمول مراکز فرهنگی را پوشش دهند.»
در پایان مراسم برگزیدان بخش‌های اصلی و فرعی جایزه عبدالله انوار معرفی شدند.
نظر شما